Orðlaus - 01.09.2003, Blaðsíða 52

>
daddi w
disco
Ég þoli ekki konur sem eru úr hófi fram
smámunasamar. Kræst, það er ekkert smá
sem að konum dettur í hug að gagnrýna og
finna að. Dæmin eru óteljandi! Ég gæti ritað
heila bók um mína eigin reynslu og hvað þá
ef ég nyti fulltingis nokkurra félaga minna
sem margir hafa þurft að þola enga smá
smámunasemi í gegnumtíðina. Já ... þeireru
kvæntir eða í sambúð og þar liggur munurinn.
Kannski er best að byrja á því að skoða það
hvernig munasemi kvenna hlýtur forskeytið
"smá" (sem ég tel vera mikið öfugmæli) sem
táknar lokastig sjúkdómsins. Ef við ímyndum
okkur til dæmis svona týpískt samband sem
byrjar sem reglubundnar æfingar í bólförum
án attrenu þá er það nokkuð laust við alla
munasemi. Sjúk-dómurinn er þó til staðar, en
er alveg á lægsta stigi Ef við notum dæmi
sem ALLIR skilja, vandamálið um opnu
klósettsetuna, þá hljómar munasemin
eitthvað á þessa leið: „Guð-setan bara alltaf
uppi", eða „Ha ha fyndið að þú munir aldrei
eftir setunni" sem viðbrögð við smá yfirsjón.
Eftir að sambandið er komið á man-nöfn-
fjarskyldra-ættingja stigið tekur munasemin
breytingum. Almáttugur Guð verður meira
áberandi í málfari konunnar jafnan í samfloti
við erfiðar spurningar á borð við „getur þú
ekki lokað klósettinu?" eða „gætir þú vanið
þig á að setja setuna niður?"
Um leið og peningar eru komnir í spilið breiðir
munasemissýkingin úr sér og þyngist þá verulega
róðurinn fyrir karlmanninn. Ég tala nú ekki um
þegar fjárhagurinn er orðinn sameiginlegur en
við það virðist sjúkdómurinn verða stjórnlaus.
Þetta virðist gefa konunni ástæðu til þess að
spyrja sömu spurninga í votta viðurvisttil dæmis
í samkvæmum með vinum eða að brydda upp á
óþægilegum umræðuefnum að ástæðulausu í
samræðum við fjarskylda ættingja - þá sér í lagi
kvenkyns fjarskylda ættingja.
Efsta stiginu er náð þegar barn, skutbíll og parhús
er það sem helst einkennir sambandið. Við þessi
tímamót virðist konan ná fullum munaþroska
og þá breytist góðlátlegt hjal og spurningar (
vinalegum tóni í tryllingslegt hnegg í
spurnarformi. Það skal upplýst hér að í þessu
eina afmarkaða dæmi er setan uppi. Ekki það
að við séum af gamni okkar í einhverju
setuverkfalli. Nei, okkur er bara lífsins ómögulegt
að muna eftir þessu þótt við gjarnan vildum.
Sorglega hliðin á þessu er sú að nú loksins þegar
að sannleikurinn er kominn í Ijós og þið konur
sem eruð með munasemi á lokastigi hljótið allt
í einu lækningu kann það að vera um seinan.
DADDI DISKÓ
Við fæðumst inn í þennan heim og fáum það
mikilvæga hlutverk í hendur í samvinnu með
foreldrum og umhverfinu að ala okkur sjálf upp.
Flest eignumst við snemma drauma um hvernig
líf okkar á að vera og mörg okkar fylgja þeim
draumum eftir og láta þá rætast. Lífið er stórt
verkefni, verkefni þar sem skiladagurinn er
dánarstundin okkar og þá kemur uppskeran
okkar í Ijós. En einu gerum við fæst ráð fyrir og
það eru ýmsar hindranir sem geta komið í veg
fyrir að draumar okkar rætist og að lífið verði
eins og hjá meðaljóninum. Öll getum við orðið
fyrir barðinu á sjúkdómum sem geta dregið úr
okkur og jafnvel dregið okkur til bana, en við
^ hugsum líka flest "Þetta kemur ekki fyrir migl".
Ein tegund af sjúkdómum hefur verið lengi og
mun eflaust vera lengi í viðbót “tabúsjúkdómar"
og það eru geðsjúkdómar. Áður fyrr var "þetta
fólk" ekki viðurkennt í samfélaginu og ólu margir
þeirra daga sína í útihúsum í stað þess að búa
við venjuleg kjör á venjulegum heimilum.
Geðveiklingar og fábjánar voru fagleg heiti yfir
fólk sem þjáðist af geðsjúkdómum og þeim var
helst komið fyrir þar sem lítið fór fyrir þeim.
( dag eru geðsjúkdómar viðurkenndari en þeir
voru áður fyrr, en það hvílir ávallt einhver tabú-
stimpill á þeim, eitthvað sem oft er forðast að
'J ræða og fæstir vilja horfast í augu við.
Geðsjúkdómar sjást sjaldnast utan á fólki og oft
vitum við ekki af þeim fyrr en viðkomandi segir
manni frá því eða við fréttum það einhvers staðar
frá. í dag hafa verið gerðar margar kvikmyndir
sem fjalla um fólk með geðsjúkdóma og eigum
við íslendingar t.d. myndina "Englar
alheimsins".
Sjálfsvíg eru algengasta dánarorsök fólks á
Islandi sem er mjög óhugnanlegt, að algengara
sé að fólk falli fyrir eigin hendi heldur en fyrir
líkamlegum sjúkdómum eða slysum. Það fer
fyrir lítið að hugsa vel um líkamann og fara
varlega ef við leggjum ekki rækt við sjálfið
okkar. Við hugsum og finnum til og hjá mörg
ráða ekki við hvað þau hugsa eða finna, hafa
litla sem enga stjórn á sínu eigin tilfinningalífi
og vonast til þess að lifa einn dag af í viðbót.
Við höfum heyrt margar sögur af fólki með
þunglyndi, geðklofa, geðhvörf, fælni o.s.frv.
en gerum við okkurfullkomlega grein fyrir því
hvað felst í því að vera með geðsjúkdóm?
Að vakna á morgnana, fara í vinnuna, skreppa
í búðina til að versla í matinn og hitta vinina
á kvöldin eða eyða frístundunum með
fjölskyldunni er algengasta lífsmynstrið okkar,
en fyrir marga er það eitt að fara fram úr á
morgnana of mikið. Óttinn við að takast á við
daginn er meiri en þau geta höndlað og
vítahringurinn vindur upp á sig þartil að lokum
að einstaklingurinn sér enga leið út úr
svartnættinu og fyrirfer sér. Sem betur fer eru
örlögin ekki alltaf svo grimm og þau fá aðstoð
við að komast út í samfélagið aftur. Við getum
öll upplifað okkar slæmu daga og verið vonlítil
en sumir kljást við slæma daga árum saman
þrátt fyrir að fá aðstoð fagaðila. Margir sem
þjást af alvarlegu þunglyndi eða öðrum
geðsjúkdómi án þess að við gerum okkur
grein fyrir því.
Ég þekkti eitt sinn ungan mann sem var svona
týpa sem öllum líkaði vel við. Hann reitti af
sér brandarana, skemmti sér manna best á
djamminu og var boðin og búinn til að rétta
hverjum sem er hjálparhönd. Ég hef sjaldan
kynnst eins litrikum persónuleika og að ég
taldi heilum. Einn daginn frétti ég af því að
hann hefði hengt sig. Ég var fullkomlega
slegin því þetta kom algjörlega aftan að mér.
Þetta var sá síðasti sem ég taldi að myndi
falla fyrir eigin hendi, slík var lífsgleðin hans,
sem reyndist svo eftir allt saman vera sterk
og þykk gríma til að fela mikinn sársauka
sem hann bar innra með sér, einn og
hjálparlaus. Ég hef ekki lengur tölu á því
hversu marga ég þekki eða kannast við sem
hafa framið sjálfsvíg, en það er óhugnanlegt.
Sjálf hef ég lorðið fyrir barðinu á svartnættinu
og ekki séð fyrir mér næsta dag, ég hef sjálf
upplifað það að vera lömuð af ótta við að
opna útidyrnar hjá mér og takast á við nýjan
dag, fyrir nokkrum árum síðan hefði það ekki
hvarflað að mér að ég myndi upplifa slíkt.
Ég vann við að hlynna að líkamlega og
andlega fötluðum einstaklingum og ég taldi
mig vera klettinn í hafinu sem gat endalaust
keyrt áfram og ef ég þreyttist tók
"varabatteríið" við og ég hélt áfram, þar ti
allt í einu að fótunum var kippt undan mér og
ekkert var eftir til að halda í eða halda mér
keyrandi og það kom sjálfri mér jafn mikið á
óvart og að frétta af lífsglaða kunningjanum
mínum sem alltaf var í góðu skapi en féll fyrir
eigin hendi.
Geðheilsan er hið mikilvægasta í okkur sem við
eigum að hlynna að og við megum aldrei
vanmeta sálartetrið í okkur. Erfiðar tilfinningar
eru þærtilfinningar sem okkur ber helst að gefa
gaum og sú heilsurækt sem heldur okkur
gangandi í átt að draumunum er geðræktin.
Flesta likamlega sjúkdóma er hægt að lækna og
við getum byggt upp líkamann okkar. En erfiðara
er að byggja upp sálina ef hún brotnar. Það
getur komið fyrir okkur öll að brotna hversu
sterk sem við teljum okkur vera og það er
"þægileg" leið að byggja upp grímu og halda
ótrauð áfram, en því meiri byrði sem við setjum
á veikar stoðir því harkalegar hrynur byrðin. Við
verðum að læra að horfa í spegil og hugsa ekki
einungis um það hversu mörg kíló við þurfum
að losa okkur við, heldur líka að horfast í augu
viö spegil sálarinnar, rækta sjálf okkur og geta
látið drauma okkar rætast.
Elín Ýr Arnardóttir, talsmaður 13.júní hópsins.
( 13. júní hópurinn var stofnaður í vetur sem
samstarfsverkefni hjá Iðjuþjálfun LSH, Vin, Dvöl
og Hins hússins. Hópurinn hefur það að verkefni
að vinna gegn fordómum i garð fólks með
geðsjúkdóma og efla fræðslu um geösjúkdóma.)