Bændablaðið - 22.10.2009, Side 18

20 Bændablaðið | fimmtudagur 22. október 2009
Um félagið Beint frá býli
Félagið var stofnað í febrúar 2008
og hlaut nafnið Beint frá býli –
Félag heimavinnsluaðila, skamm-
stafað BFB. Stofnfélagar voru 30
og hefur félagsmönnum fjölgað
jafnt og þétt síðan og eru nú 76.
Starfssvæði félagsins er allt Ísland.
Í samþykktum félagsins segir
m.a.: „Tilgangur félagsins er að
hvetja til heimavinnslu og sölu,
einnig vinna að hagsmunum þeirra
bænda sem stunda eða hyggjast
stunda hvers konar framleiðslu
og sölu á heimaunnum afurðum.
Meginmarkmið félagsins er að
tryggja neytendum gæðavörur þar
sem öryggi og rekjanleiki vöru
eru í fyrirrúmi. Félagið skal einnig
hvetja til varðveislu hefðbundinna
framleiðsluaðferða og kynningar á
svæðisbundnum hráefnum og hefð-
um í matargerð, öllum neytendum
til heilla og hagsbóta.“
Um félagsaðild segir m.a: „Rétt
til aðildar að félaginu hafa þeir ein-
staklingar og lögaðilar sem stunda
eða hyggjast stunda framleiðslu
og sölu á heimaunnum afurðum á
lögbýlum“.
Félagið hefur nú starfað í tæp
tvö ár. Á síðasta vori kom út sam-
eiginlegur bæklingur Beint frá býli,
Ferðaþjónustu bænda og Opins
landbúnaðar. Þar voru kynntir 36
bæir í BFB, framleiðsla þeirra og
þjónusta. Reiknað er með að nýr
bæklingur komi út árlega og að á
næsta vori bætist allmargir bæir
við.
Ný og öflug heimasíða var tekin
í notkun nú nýlega og býður hún
upp á vandaða kynningu á bæjum
og vöruframboði félagsmanna.
Þá hafa tvö einkennismerki
félagsins litið dagsins ljós, þ.e. nýtt
félagsmerki og sérstakt gæðamerki.
Hlutverk þeirra er að kynna og
afmarka starf félagsins og skapa
ímynd þess, ásamt því að vekja
athygli á sérstöðu og gæðum fram-
leiðslunnar.
Hér á eftir er fjallað nánar um
þessi merki félagsins.
Félagsmerki Beint frá býli
Félagsmerki Beint frá býli er ein-
kennismerki félagsins sem stjórn
þess notar á umslög, bréfsefni og
við almenna kynningu á félaginu
og starfi þess. Félagsmönnum er
heimilt að nota merkið á kynning-
arefni sem þeir gefa út til þess að
vekja athygli á vörum sem falla
undir þá skilgreiningu að vera
„beint frá býli“. Öðrum er óheimilt
að nota merkið nema með sérstöku
samþykki stjórnar. Merkið er þó
ekki ætlað á umbúðir eða vörur. Sjá
nánar um notkunarreglur á heima-
síðu félagsins; beintfrabyli.is

Gæðamerki félagsins – „Frá
fyrstu hendi“
BFB hefur fengið einkaleyfi á sér-
stöku gæðamerki félagsins undir
heitinu „Frá fyrstu hendi“. Merkið
er einungis ætlað félagsmönnum,
enda uppfylli þeir reglur um notk-
un þess, auk þess sem gerð er krafa
um að ásýnd og aðkoma að býlinu
sé viðunandi. Um notkun merkisins
gilda sértækar og nokkuð strangar
reglur og fylgja þær hér á eftir í
heild sinni:
Almennar reglur
„Frá fyrstu hendi“ og hugtakið
„Sveitamatur“ eru gæðamerki á
matvælum íslenskra sveita, þar
sem meginþættir framleiðslunn-
ar byggja á íslensu hráefni og
íslenskri framleiðslu. Með íslensku
hráefni er átt við hráefni frá land-
búnaði, fiskveiðum og nýtingu
afurða villtrar náttúru. Með fram-
leiðslu er átt við framleiðslustað,
hráefni, starfskrafta, reynslu, þekk-
ingu og sögu- og menningarlegar
hefðir.
Starfsemin verður að uppfylla
allar íslenskar kröfur um gæði,
rekstur og eftirlit og sýna fram á
nauðsynlega viðurkenningu á slíku.
Starfsemin skal vera traustvekjandi
og trúverðug. Heildaráhrif afurða
og rekstrar eru grundvöllur vott-
unar á hverjum tíma.
Ásamt því að uppfylla almennar
íslenskar reglur, þá setja samtökin
BFB eftirfarandi sértæk skilyrði
fyrir vottun með „Frá fyrstu hendi“
sem gæðamerki á vörum, og við
framleiðslu og sölu.
Kröfur um notkun gæðamerkisins
„Frá fyrstu hendi“
£ Einungis félagsmenn í samtök-
unum BFB mega nota gæða-
merkið „Frá fyrstu hendi“ og
aðeins á þær framleiðsluvörur
sem samþykktar eru.
£ Framleiðslan verður að hafa fag-
legt yfirbragð.
£ Afurðin skal tengjast viðkom-
andi býli með eftirfarandi hætti;
a) Mestur hluti afurðanna skal
vera frá býlinu.
b) Úrvinnsla skal hafa átt sér
stað á býlinu eða á samþykkt-
um framleiðslustað.
c) Sem mestur hluti hráefnis,
sem notaður er í framleiðsl-
una (annað en frumfram-
leiðslan), skal vera íslenskt
og helst úr héraði.
d) Ef mikilvægir hlutar fram-
leiðslunnar fara fram utan
býlisins, eða eru í höndum
annarra, eða ef verulegur
hluti hráefnanna á ekki upp-
runa sinn á býlinu, verður að
upplýsa hvar úrvinnslan fór
fram eða hvaðan hráefnið er
komið. Það er í samræmi við
kröfur um merkingar.
£ „Frá fyrstu hendi“ má nota á
vörur félagsmanna hvort sem
þær eru seldar á viðkomandi
býli eða annars staðar.
£ Ekki er heimilt að nota „Frá
fyrstu hendi“ hjá öðrum en
félagsmönnum, til þess að
auglýsa aðrar vörur eða versl-
un í heild sinni. Þó er heimilt
að vekja athygli á því að vörur
undir þessu gæðamerki séu til
sölu á viðkomandi stað.
£ Þeir sem selja vörur undir
gæðamerkinu „Frá fyrstu hendi“
skulu þekkja vel til afurða við-
komandi framleiðanda og fram-
leiðslu, kaupanda til upplýsing-
ar.
Viðurkenningarferli
Umsóknir um leyfi til að nota merki
samtakanna „Frá fyrstu hendi“ skal
senda stjórn BFB, sem leggur mat
á þær.
Stjórn BFB leitar umsagnar og
upplýsinga um umsóknir. Stjórn
BFB tekur endanlega ákvörðun um
að leyfa notkun merkisins. Þetta
vald getur stjórnin falið sérstakri
„nefnd um gæðamál“, ef slíkt hent-
ar betur og /eða ef viðkomandi aðili
óskar eftir því.
Þeir sem hafa fengið leyfi til
að nota gæðamerkið skulu nota
það sem mest, bæði á afurðir og
til að vísa viðskiptavinum á þær.
Framleiðendur og notendur gæða-
merkisins, sem hafa ekki lengur
með höndum rekstur samkvæmt
viðurkenndum reglum um notkun
þess, er skylt að tilkynna það til
stjórnar BFB, eða upplýsa um að
þeir noti merkið ekki lengur.
Þeir, sem hafa leyfi til að nota
merkið, missa leyfið og réttinn
til að nota það, ef þeir hætta sem
félagsmenn.
Samtökin BFB áskilja sér rétt til
þess að fylgjast með því að skilyrði
fyrir notkun gæðamerkisins séu
uppfyllt og að grípa til aðgerða ef
vafi leikur á því.
Ofangreindar reglur um gæða-
merki BFB má jafnframt sjá á
heimasíðu félagsins; beintfrabyli.is
Árni Snæbjörnsson
Líf og starf
SUMARIÐ 2009 var að mörgu leyti
svo óvenjulegt á Suðurlandi í veð-
urfarslegu tilliti að nánast má líkja
við náttúruhamfarir. Næturfrost
tvær nætur í röð þann 24. og 25.
júlí olli miklu tjóni í kartöflurækt-
inni, sérstaklega í Þykkvabæ. Júní
og júlí mánuðir voru einnig með
eindæmum þurrir. Úrkoman í júní
nam 29 mm í Reykjavík og var
það 58% af meðalúrkomu og júlí-
mánuður var enn þurrari. Þá féllu
einungis 11,5 mm í Reykjavík
sem er fimmtungur af meðalúr-
komu þess mánaðar.
Í haust bar á misvexti í gulróf-
um á Suðurlandi í yrkinu Vige
sem menn hafa ekki séð áður, í
það minnsta ekki í þeim mæli sem
nú varð. Í nokkrum tilvikum urðu
heilu garðarnir ónýtir og svaraði
ekki kostnaði að taka upp úr þeim.
Svo virðist sem rótarendar hafi
drepist og í stað einnar stólpa-
rótar sem þykknar og myndar róf-
una hafi fleiri rótarendar myndast
og fleiri rófur farið að myndast
undir sama rófukolli. Venjulega
er aðeins einn megin rótarendi
þar sem lengdarvöxtur rótarinnar
fer fram og beitir hann toppstjórn
og kemur í veg fyrir að hliðar-
brum vaxi í nýjar stofnrætur. Ef
rótarendinn deyr af einhverjum
ástæðum lifna hliðarbrum sem
bæld hafa verið og er þá spurn-
ing hvort eitthvert þeirra nái topp-
stjórninni og fari að bæla önnur
brum svo eðlileg rófa myndist eða
hvort vöxtur margra er það kröft-
ugur að fleiri rófur gildni. Svo
virðist sem það síðarnefnda hafi
gerst.
Hér er einungis hægt að geta
sér til um hvað átt hafi sér stað.
Eftir nokkra úrkomu í lok maí
hefur vöxtur náð að fara af stað
en eftir það verður mjög þurrt. Á
Eyrarbakka sem dæmi kom vart
dropi úr lofti fyrri hluta júní og
mjög þurrt var í júlí. Þurrkurinn
einn og sér getur skýrt visnun rót-
arenda en einnig er hugsanlegt að
kröftugur áburður eigi einhvern
þátt. Engin útskolun verður þegar
svo lítið rignir og hætt er við að
styrkur áburðarefna í svo takmörk-
uðum jarðvegsraka verði of mik-
ill svo rætur jafnvel missi frá sér
vatn út í jarðveginn í stað þess að
ná vatni úr jarðveginum. Í slíkum
tilvikum er sagt að vatnsspennan
sé lægri í jarðvegsrakanum en í
rótinni. Síðan komu afbragðsgóð
vaxtarskilyrði í byrjun ágúst með
nægri úrkomu, háum dag- og næt-
urhita og gnægð áburðar sem gerir
öllum rótum plöntunnar færi á að
vaxa og engin ein nær að tryggja
sér yfirráð.
Hér gildir það sama og um tjón
kartöflubænda vegna næturfrosta
í júlí að ekki verður séð hvernig
unnt er að verjast slíkum duttl-
ungum náttúrunnar öðruvísi en
að gæta þess að vera ekki með
öll eggin í sömu körfu. Það gera
menn með því að rækta fleiri en
eitt yrki, rækta í mismunandi
garðlandi og hafa breytilega rækt-
unartækni sem menn telja að geti
aukið öryggi.
Sigurgeir Ólafsson
Matvælastofnun
Misvöxtur í gulrófum
Vansköpuð rófa.
Beint frá býli eignast
félags- og gæðamerki
Á myndinni má sjá Guðmund Jón Guðmundsson í Holtseli, Hlédísi Sveins-
dóttur, formann samtakanna og Árna Snæbjörnsson, starfsmann samtak-
anna, veita viðtöku Fjöregginu 2009, verðlaunum Matvæla- og næring-
arfræðafélags Íslands. Hér til hliðar er gæðamerkið og félagsmerki sam-
takanna fyrir neðan það.
Hér má sjá nokkur girnileg sýnishorn af heimaunnum afurðum bænda.