Bændablaðið - 26.05.2011, Blaðsíða 23

BLAÐAUKI BÆNDABLAÐSINS 26. MAÍ 2011 Ferðast um landið - 23
Bókaforlagið Salka hefur nýverið
gefið út bókina 25 gönguleiðir á
Hvalfjarðarsvæðinu eftir Reyni
Ingibjartsson. Bókin kemur út í
kjölfar bókar Reynis 25 göngu-
leiðir á höfuðborgarsvæðinu, sem
kom út í fyrra og nýtur mikilla
vinsælda.
Í 25 gönguleiðir á Hvalfjarðar-
svæðinu er gönguleiðum lýst á svæði
sem nær frá Esjunni að Akrafjalli
og Skarðsheiði – og jafnvel alla leið
upp í Skorradal – auk undirlendisins
við Hvalfjörð. Oftast er um að ræða
hringleiðir, að jafnaði 3–6 kílómetra
langar og tekur um eina til tvær
klukkustundir að ganga þær. Reynir
hefur lagt á sig mikla rannsóknar-
vinnu við gerð bókarinnar og hefur
m.a. skoðað um 1.000 örnefnaskrár
af Vesturlandi. Hann leggur sig fram
við að leita uppi marga forvitnilega
staði sem eru lítt þekktir en oft í
alfaraleið, t.d. við þjóðveg 1.
Brunað í gegnum áhugaverða
staði
„Þetta byrjaði nú með því fyrir
tæpum áratug að ég fundaði með
gömlum sveitungum mínum vestur
á Snæfellsnesi um kynningu á við-
komandi svæði. Mér fannst að þar
væri bara brunað í gegn þrátt fyrir
marga áhugaverða staði. Ég tók svo
að mér að láta gera kort af innan-
verðu Snæfellsnesi. Kortin urðu
að lokum fjögur af Snæfellsnesinu
og þar datt ég niður á þá aðferð að
byggja kortin á hringleiðum og það
sama á við um göngu-
leiðir,“ segir Reynir um
tildrög þess að hann
hefur lagt fyrir sig
skrif gönguleiðabóka.
„Ég lagði mig eftir að
leita uppi öll eyðibýli
og fór þá rækilega í
gegnum örnefnaskrár
og aðrar heimildir.
Sama átti við um
gamlar alfaraleiðir,
fjallvegi og götur milli
bæja.“
Reynir segir að áhugi á við-
komandi svæði ráði mestu um
hvaða svæði hann fjallar um. „Ég var
nokkuð kunnugur á Snæfellsnesi og
reyndar á Vesturlandi öllu. Eftir að
ég settist að á Höfuðborgarsvæðinu
fórum við fjölskyldan mikið í göngu-
ferðir. Nú bý ég í Hafnarfirði og þá er
Reykjanesskaginn ekki langt undan.
Það safnast því í sarpinn með árun-
um. Þegar ég var krakki voru mínar
uppáhaldsgreinar landafræði og saga.
Og það hefur ekkert breyst.“
Perlur leynast víða á
Hvalfjarðarsvæðinu
Uppbygging bókanna er með svipuðu
sniði. „Í gönguleiðabókunum hef ég
miðað við tiltölulega stuttar leiðir; 3–6
km. Það er þá 1–2 tíma ganga eftir
hraða hvers og eins. Í hvorri
bók eru 25 leiðir og
þær miðast allar
við ákveðinn upp-
hafs- og endastað
og að gengið sé
í hring. Ég sleppi
yfirleitt öllum fjöll-
um og fellum og
held mig meira við
sjávarsíðuna og vötn
og læki. Einnig hef
ég leitað uppi svæði,
þar sem verið er að
rækta upp útivistar-
skóga. Markmiðið er
að fá almenning til að
fara út að ganga og
stækka hópinn sem
nýtur útivistar.“
Reynir segir að með tilkomu
Hvalfjarðarganga hafi ýmsir mögu-
leikar skapast til útivistar á þessu
svæði. „Eftir að Hvalfjarðargöngin
komu breyttist mjög ásýnd
Hvalfjarðarins. Það hægði á öllu
og Hvalfjarðarhringurinn varð að
rólegum sveitavegi. En það vantaði
meiri upplýsingar um allt það sem
Hvalfjörður og nágrenni hefur upp
á að bjóða. Ég gerði mér far um að
leita uppi vanmetna staði og lítt þekkta
og tengja saman það sem áhugavert
er. Ekki bara fara á bílastæðin og
horfa í kringum sig. Það er rétt að
taka fram að þessar 25 gönguleiðir
dreifast á nokkuð stórt svæði –
kringum Hvalfjörðinn, Esjuna,
Akrafjallið og Skarðsheiðina. Ein
leiðin er uppi í Skorradal og tengist
Síldarmannagötum úr Hvalfirðinum.
Ég held að þessi bók komi ýmsum
skemmtilega á óvart. Þarna leynist
mörg perlan ef að er gáð.“
Las 1.000 örnefnaskrár
Við undirbúning að ritun bókarinnar
lagðist Reynir í mikla heimilda-
vinnu. „Ég hef líklega lesið um 1.000
örnefnaskrár af Vesturlandinu. Aðeins
nokkrar sveitir í Borgarfirðinum
eru eftir. Örnefnaskrárnar sem nú
eru hýstar hjá Árnastofnun eru
mikill hafsjór fróðleiks um landið
– og hvert örnefni á sér sína sögu.
Þegar ég var að vinna að gönguleið
kringum Dragháls í Svínadal, sá ég
örnefnið Líksteinn í örnefnaskránni.
Þá skrá hafði bóndi á Draghálsi,
Sveinbjörn Beinteinsson (fyrrum
allsherjargoði) áður tekið saman
af mikilli nákvæmni. Steininum
fylgdi sú saga að þar hefði verið lagt
niður lík Þórgunnu nokkurrar, sem
kom við sögu í Fróðárundrunum í
Eyrbyggjasögu. Hún lagði svo fyrir
eftir dauða sinn, að líkið yrði flutt
suður til Skálholts og grafið þar.
Þarna syðst á Geldingadraganum
höfðu líkmennirnir tekið sér hvíld
og fundið stein með passlegum
stalli fyrir líkbörurnar. Svona varð-
veitast sögurnar. Þegar ég var að
skoða örnefni á Skógarströnd á
Snæfellsnesi, kom nafnið Eiríkur
mjög oft fyrir og tengt hólum og
túnum, lækjum og ströndum. Eiríkur
rauði bjó á Skógarströnd um skeið og
fór þaðan til Grænlands. Hann hefur
örugglega verið mjög frægur í þeirri
sveit. Örnefnin eru tilefni endalausra
bollalegginga. Hverri gönguleið í
gönguleiðabókum fylgir gott kort af
leiðinni og ég hef reynt að setja sem
mest af örnefnum inn á kortin.“
Reykjanesskaginn er næstur
á dagskrá
Næsta bók er þegar komin á vinnslu-
stigið hjá Reyni. „Ég er þegar
byrjaður að skoða gönguleiðir
á Reykjanesskaganum og stefni
að því að hafa bók tilbúna vorið
2012. Þetta svæði er um margt ólíkt
Hvalfjarðarsvæðinu en afar spenn-
andi. Ótrúlega mikið er af minjum
frá upphafi byggðar og til þessa dags.
Það á ekki síst við um seljabúskap-
inn. Á Reykjanesskaganum var búið
bæði til lands og sjávar. Athugulir
göngumenn eru stöðugt að finna
nýjar rústir af gamalli byggð. Svo er
náttúran stórbrotin og hraunin undra-
heimur með öllum sínum hellum og
gjám. Það er því framundan spenn-
andi sumar fyrir mig.“ /smh
Reynir Ingibjartsson gefur út bók um gönguleiðir á Hvalfjarðarsvæðinu
Markmiðið er að fá almenning út að ganga
– perlurnar leynast víða ef að er gáð
Reynir Ingibjartsson
-
Í Langholtskoti er rekin farsæl
kjötframleiðsla og -vinnsla. Árið
1980 tóku hjónin Unnsteinn
Hermannsson og Valdís Magnús-
dóttir við búi í Langholtskoti af for-
eldrum Unnsteins. Í byrjun voru
þau aðallega í mjólkurframleiðslu,
en einnig með fjárbúskap um tíma.
Unnsteinn segir að árið 2006 hafi
þau staðið frammi fyrir því að taka
ákvörðun um hvort þau myndu byggja
nýtt fjós eða hætta mjólkurframleiðslu.
„Fjósið var byggt 1952, endurbætt
árið 1993 og þá byggður við það
mjaltabás. Við tókum þá ákvörðun að
breyta yfir í kjötframleiðslu til að nýta
áfram gömlu byggingarnar, ræktun
og vélakost. Haustið 2006 seldum
við kýrnar og framleiðsluréttinn í
mjólk og keyptum holdanautahjörð.
Síðan höfum við verið að byggja upp
nautakjötsframleiðsluna. Nú erum við
með 43 holdakýr sem bera, einnig
kaupum við nautkálfa af mjólkur-
framleiðendum hér í sveit. Yfirleitt
eru hér á fóðrum um 160 nautgripir.
Engar framfarir
Að sögn Unnsteins standa íslenskir
bændur mjög illa að vígi í ræktun á
holdagripum. „Það hafa ekki orðið
framfarir í stofninum í tugi ára. Það
er bæði vegna smæðar stofnsins og
skyldleika. Eina hreina holdasæðið
sem til er hér á landi er úr nautum
fæddum 1995 og það sér hver maður
að ekki væru orðnar miklar framfarir
í hrossastofninum, ef eingöngu væru
notaðir graðhestar frá árinu 1995. Við
fórum til Hríseyjar síðastliðið sumar
til að ná okkur í nýtt blóð í stofninn.
Í Hrísey eru til hrein Galloway-naut
úr gömlu einangrunarstöðinni. Þar er
öll aðstaða fyrir hendi til að hefja á ný
innflutning á nýjum stofni til kynbóta,
svo við eigum möguleika á að bjóða
neytendum upp á enn betra kjöt og
meiri hagkvæmni við framleiðsluna.
Það er mikilvægt að flytja inn fóstur-
vísa til að bæta holdanautastofninn,
sá innflutningur ætti ekki að ógna
íslenska mjólkurkúakyninu.“
Fólk vill gæðavöru
Holdakálfarnir í Langholtskoti fæðast
í maí–júní og ganga undir kúnum í
um átta mánuði, en það fer þó eftir
tíðarfari. „Fyrstu mánuðirnir eru mjög
mikilvægir fyrir vöxt kálfsins og gæði
kjötsins,“ segir Unnsteinn. „Kálfarnir
eru teknir á hús upp úr áramótum
og eftir það eru þeir eingöngu aldir
á úrvalsheyi. Byrjað er að slátra úr
hópnum við 20 mánaða aldur.
Til að auka tekjur af framleiðslunni
og einnig til að skapa okkur sérstöðu
var mjaltabás breytt í kjötvinnslu, vör-
urnar eru markaðssettar undir vöru-
merkinu Kjöt frá Koti. Við fengum
starfsleyfi frá Heilbrigðiseftirliti
Suðurlands í byrjun desember 2009.
Gripunum er slátrað hjá Sláturfélagi
Suðurlands á Selfossi. Síðan eru
skrokkarnir teknir heim í kjötvinnsl-
una úrbeinaðir, látnir meyrna og þeim
pakkað í lofttæmdar neytendaumbúðir.
Við reynum að koma til móts við
óskir viðskiptavina, sem er ört vax-
andi hópur, bæði á netinu í gegnum
samtökin Beint frá býli og sveitungar
og sumarhúsaeigendur sem eru allt í
kringum okkur. Hefur það sýnt sig að
fólk vill kaupa gæðavöru milliliðalaust
frá framleiðanda. Viðtökurnar hafa
verið frábærar og önnum við ekki
vaxandi eftirspurn.“
Hefðbundin flokkun ónákvæm
Unnsteinn segir að það sé þeirra
metnaður að bjóða einungis upp á
gott nautakjöt. „Það er ekki hægt
að meta gæði kjötsins eingöngu út
frá flokkun úr afurðastöð, þar sem
innan sama flokks geta verið mjög
góðir gripir og einnig mjög slakir.
Við metum gæði kjötsins áður en
gripurinn fer í sláturhús þar sem við
þekkjum vaxtarsögu hvers grips. Þar
ræður mestu kyn, aldur og þyngd; því
eldri sem gripurinn er þarf þyngdin
að vera meiri. Aldurinn og þyngdin
segja allt um það hvort gripurinn hefur
fóðrast eðlilega. Gripur sem lent hefur
í áföllum á vaxtarskeiðinu er léttari.
Skrokkurinn getur samt litið ágætlega
út við slátrun en gæði kjötsins verið
mjög léleg. Ef við erum í vafa um gæði
kjötsins þá prófum við það áður en það
fer á markað.“ /smh
Langholtskot selur holdanautakjöt beint frá býli:
Anna ekki vaxandi eftirspurn
– Hefðbundin flokkun á nautakjöti er ónákvæm
„Á Hundastapa er rekið kúabú,
auk þess sem þar eru um 80 kind-
ur, hænur, einn hestur, hundur,
kettir og tvö svín á sumrin, sem
ég fæ frá Brúarlandi,“ segir Agnes
Óskarsdóttir sem býr á Hundastapa
ásamt manni sínum Halldóri J.
Gunnlaugssyni og rekur litla sveita-
verslun inni á bænum. „Ég hef verið
með til sölu hjá mér te, krydd, egg,
sápur, kerti, sultur og kálfakjöt og
svo er ég með handverk, aðallega
frá Kvenfélagi Hraunhrepps.
Í dag er þessi búð inni í stofu hjá
mér en það stendur til að fá eitthvað
sem myndi vera hér úti á hlaðinu. Við
gengum í félagsskapinn Beint frá býli
nú í vor og því er allt ennþá í mótun.
Teið og kryddið tíni ég bara úti, þurrka
og set í poka. Sápan er aðallega gerð
úr kúamjólk og kókosolíu og svo set
ég sitthvað annað í hana. Nokkuð vin-
sælt er að kaupa hana með kaffikorgi,
því þá virkar hún sem skrúbbur og
virkar mjög vel á smurolíu og slíkt.
Ég er með egg til sölu ef þau eru
til en ég á nokkrar íslenskar hænur.
Kertin eru ennþá í vinnslu en ég hef
gert kerti með skrauti utan á og svo
er ég að prófa mig áfram í að skera
þau út. Sultur eru bara þessar venju-
legu íslensku en svo geri ég líka með
ananas, mangó, chilli og fleiru.“
Mjólkurkálfakjöt í boði
Á Hundastapa er boðið upp á afurð
sem má teljast fremur sjaldséð á
borðum landsmanna, kálfakjöt af
veal) – en töluverð hefð er fyrir neyslu
á þess konar kjöti í Evrópu, t.a.m. á
Ítalíu og í Frakklandi. „Kjötið er mjög
ljóst og fitusnautt. Kálfunum er slátrað
í viðurkenndu sláturhúsi og pakkað.
Við seljum hálfan skrokk í kassa og í
honum er hakk í 500 g pokum, gúllas
og svo þessar helstu steikur,“ segir
Agnes.
Agnes segir að verslunarreksturinn
sé að mestu starfræktur að gamni, en
það sé hennar skoðun að sem flestir
eigi að kynnast íslenskum dýrum og
náttúru; hvernig lífið gengur fyrir sig
og hvernig kjötframleiðsla fer fram.
„Margt fólk þarf að læra að kjöt sem
þú kaupir í búðinni er ekki fætt í plast-
poka heldur er lifandi dýr. Einnig er
öllum hollt að vita hvernig mjólkin
fæst og kryddið sem við þurfum er
ekki bara í glerdollum, heldur er hægt
að sækja það beint út í náttúruna hér
utan við klett. Við ætlum að bjóða
fólki í fyrsta skiptið í sumar að koma
og sjá dýrin hér á bænum en við
erum með þessi helstu; kýr, nautgripi
á öllum aldri, heimalninga, hænur,
hesta og svín sem eru bara laus og
er það mjög gaman að mæta í hlaðið
og þurfa að stoppa vegna að það eru
svín á veginum – og eru kannski ekki
til í að færa sig, en þetta eru mjög
vinalegar skepnur og hefur þetta verið
draumur minn lengi, að hafa eitt til
tvö svín hér á bæ. Við erum bara að
byrja á þessu og sjáum bara til hvernig
gengur,“ segir Agnes Óskarsdóttir á
Hundastapa.
/smh
Heimaunnar vörur í boði á Hundastapa
Myndi | smh