Bændablaðið - 26.05.2011, Blaðsíða 42

43Bændablaðið | fimmtudagur 26. maí 2011
Lesendabásinn
Fyrir nokkrum árum hófst verk-
efnið Opinn landbúnaður af frum-
kvæði Bændasamtakanna og fleiri
aðila innan landbúnaðargeirans. Í
upphafi var horft til þess að bændur
tækju á móti gestum, sýndu þeim
búið sitt og segðu frá sínu starfi og
starfsumhverfi. Einhverjir bændur
myndu verða með opinn dag en aðrir
taka á móti pöntunum eða bjóða upp
á þjónustuna hluta úr ári.
Eins og með allt annað þá hefur
þetta verkefni þróast og á síðustu
árum hafa bæst við fleiri bændur með
mjög mismunandi búrekstur og bak-
grunn. Nú eru alls 36 bæir sem eru
í tengslaneti Opins landbúnaðar en
á síðasta ári voru alls um 50 þúsund
einstaklingar sem heimsóttu bæina.
Á sama tíma hefur einnig orðið
vitundarvakning hjá landanum og
hann sækir í auknum mæli eftir
að koma heim á þessa bæi, fræð-
ast um búskapinn, landbúnaðar-
mál, Evrópusambandsaðild, utan-
kvótamjólk, heimavinnslu afurða,
aðbúnað dýra, kýrnar út, skógrækt,
endurheimt votlendis, fækkun dýra-
læknaumdæma, fækkun í sveitum,
friðun villtra spendýra, skólamál og
ég veit ekki hvað.
Öllum þessum spurningum
reynum við, sem erum þátttakendur
í Opnum landbúnaði, að svara sam-
viskulega og gefa ferðamanninum
sem gleggsta mynd af þeim raun-
veruleika sem landbúnaðurinn býr
við.
Það má með sanni segja að það
að taka á móti gestum í Opnum land-
búnaði, hafi gert það að verkum að
við sem það gerum þurfum í auknum
mæli að sækja okkur upplýsingar um
allt það er að ofan greinir og fleira
til. Ekki þýðir að yppa öxlum og
segjast ekki vita það eða að maður
hafi nú ekki kynnt sér þetta eða
hitt, því það er hreinlega ætlast til
þess af okkur að geta svarað eða þá
bent á svarið, t.d. með því að benda
á greinasafnið á bondi.is, hagtölur
landbúnaðarins, síðasta Bændablað,
fréttir í fjölmiðlum og fleira.
Þetta útheimtir nokkra vinnu og
oft á tíðum dálítið strembna upplýs-
ingasöfnun, en þökk sé google.com,
þá er leitin oft auðveld, þó erfiðara
geti verið að útskýra fyrir þeim sem
ekki þekkja mikið til geirans.
Ég vil að endingu ljúka þessu
litla erindi mínu á því að þakka
Búnaðarþingi og stjórn BÍ fyrir það
frumkvæði sem þessir aðilar hafa
sýnt með því að koma Opnum land-
búnaði á fót. Það er engin spurning
að þetta verkefni skiptir miklu fyrir
innlenda ferðamenn sem fara um
landið sitt og vilja kynnast dásemd-
um sveitarinnar, sem og útlending-
um sem vilja einnig fá tækifæri á
að komast í mikið návígi við hin
almenna borgara (bónda) og fá upp-
dregna hina raunverulegu mynd af
landbúnaði á Íslandi. Síðast en ekki
síst þá skiptir þetta okkur íslenska
bændur mestu máli. Með því að taka
á móti landanum og veita honum
innsýn í okkar starfsvettvang náum
við á auðveldan hátt að koma okkar
skilaboðum til neytenda Íslenskra
landbúnaðarvara. Opinn landbún-
aður veitir á sama hátt mikið aðhald
og gerir kröfur á alla íslenska bændur
að standa okkur í stykkinu og sinna
störfum okkar vel.
Við sem erum fulltrúar land-
búnaðarins í Opnum landbúnaði
leggjum okkur fram um að vera
góðir sendiherrar greinarinnar og
erum þakklát því að fá þetta tækifæri,
sem okkur er falið, með því að fá að
kenna okkur við Opinn landbúnað!
Gleðilegt sumar og upp í sveit!
Þorgrímur Einar Guðbjartsson
Erpsstöðum, Dölum vestur.
Opinn landbúnaður - hvað er það
og skilar þetta einhverju?
Þorgrímur Einar Guðbjartsson
Fyrir rúmlega 1100 árum var
komið með sauðfé til Íslands og
þegar byggð þéttist og sauðfé fjölg-
aði, varð hver og einn eigandi að
geta sannað hvaða kind væri sín
eign. Þetta var gert á þann hátt að
numið var af eyrum kindarinnar
á breytilegan hátt.
Helstu annmarkar voru sam-
merkingar en leyst var úr þeim
vanda smátt og smátt með því að
hafa lengra á milli eigenda. Fyrir
daga prentaðra markaskráa urðu
menn að geyma í minni sér hver
ætti hvaða mark. Margir þekktu
mörk og eigendur hvers og eins á
stórum svæðum, t.d. Marka-Leifi og
margir álíka, og sumir þekktu fé af
breytilegum svip eftir bæjum. Minn
áhugi á mörkum kom aðallega frá
frænda mínum Jóni G. Jónssyni og
umgengni minni við sauðfé mitt og
nágranna minna.
Fyrstu kynni mín af plötumerk-
ingum voru í
f j á r sk ip tunum
1952, þá smíðuðu
menn og letruðu
sjálfir á álmerki.
Frá þessum tíma
var farið að setja
númeruð merki í
lömb svo að rekjanleiki ættar hverrar
kindar væri sem öruggastur gagn-
vart ræktun.
Plötumerki hafa alla tíð farið úr
eyrum, eitt og eitt, af margskonar
orsökum, en ef eyrað er óskemmt að
mestu (það er að gatið eða rifan eftir
plötuna sé eina auka missmíðin), þá
er auðvelt fyrir vanan sauðfjárbónda
(eða vanan starfsmann í sláturhúsi)
að rekja einstaklinginn til hjarðar
og jafnvel til móður við uppgjör
ærbókar. Í öllum lögréttum eru
marklýsingarmenn.
Nú á seinni tímum hafa stjórnvöld
verið að taka upp margskonar til-
skipanir frá ESB,
þar á meðal um
sauðfé. Margar
af þessum tilskip-
unum eru augljós-
lega sniðnar að allt
öðrum aðstæðum
en eru hér á landi.
Til dæmis skulu vera tvær plötur í
hverri kind.
Ég var einn af þrem fulltrúum
sauðfjárbænda í Strandasýslu á aðal-
fundi Búnaðarsambands Húnaþings
og Stranda í vor. Í umræðum og fyrir-
spurnum til Halldórs Runólfssonar
yfirdýralæknis og Þorsteins
Ólafssonar dýralæknis spurði ég
um stöðu eyrnamarksins í rekjan-
leika- kerfi til hjarðar ef plata væri
ekki í eyra, t.d. í sláturhúsi. Þorsteinn
sagðist ekki geta varið eyrnamörkin
gagnvart ESB. Mér varð orða vant.
Síðan hef ég leitað upplýsinga og
þá er ýmislegt sem ekki hefur farið
hátt og hinn almenni bóndi veit
ekki um. Eyrnamörk eru enn notuð
á nokkrum stöðum í Evrópu. Þá
er vitað að Bændasamtök Íslands
og Landssamtök sauðfjárbænda
hafa, um árabil, farið þess á leit
við Sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðuneytið og Matvælastofnun að
fá íslensku eyrnamörkin viðurkennd
hjá ESB.
Hvað veldur að embættismenn
þessara stofnana sinna ekki þessu
máli, sem varðar miklu fyrir íslenska
sauðfjárbændur?
Gunnar Þórisson, Melum.
Viðurkenning ESB á íslenskum
eyrnamörkum sauðfjár
Hvað veldur að embættismenn
þessara stofnana sinna ekki þessu
máli, sem varðar miklu fyrir íslen-
ska sauðfjárbændur?
Út er komin bókin „Svarfaðardals-
fjöll - Genginn fjallahringurinn
umhverfis Svarfaðardal“.
Höfundur er Bjarni E. Guðleifsson,
náttúrufræðingur, á Möðruvöllum
í Hörgárdal.
Bjarni og þrír félagar hans ákváðu
árið 1995 að hrinda í framkvæmd
hugmynd Hjartar E. Þórarinssonar
á Tjörn í Svarfaðardal um að
ganga á hreppamörkum umhverfis
Svarfaðardal, alls um 120 km leið
þar sem á vegi þeirra voru 75 fjalls-
tindar og jafn mörg fjallaskörð. Það
tók þá félagana átta ár á tímabilinu
1995 til 2003 að ljúka verkefninu en
göngudagarnir voru alls 15 sem allir
þurftu drjúgan undirbúning auk þess
sem mikið torleiði varð víða á vegi
þeirra svo sem brattar fjallseggjar
og skriður.
Fyrir tveimur árum sendi Bjarni
frá sér bókina „Á fjallatindum,
gönguferðir á hæstu fjöll í sýslum
landsins“. Mikill fengur var að þeirri
bók, ekki einungis af ferðalýsing-
unum og efni tengdu hæstu tindum
í hverri sýslu, heldur einnig ljóðum
og lausu máli úr ýmsum áttum sem
hann tengdi hverju fjalli.
Bókin Svarfaðardalsfjöll ber
mörg hin sömu einkenni um frjóan
hug höfundarins en einnig opnar
hann lesandanum nýja og dýpri sýn
á Tröllaskagann milli Skagafjarðar
og Eyjafjarðar. Meðfram strönd-
inni beggja vegna skagans og víða
inn til dala hefur verið og er enn
blómleg byggð. Hálendið þar á
milli er hins vegar víða eitthvert
torfærasta og fáfarnasta svæði hér
á landi. Meginefni bókarinnar er
leiðarlýsing á hringferðinni eftir
hreppamörkum Svarfaðardals sól-
arsinnis frá Hámundarstaðarhálsi
á Árskógsströnd og þaðan vest-
ur, norður og aftur austur að
Ólafsfjarðarmúla, en leiðin skiptist
á 15 dagsferðir á átta árum eins og
komið er fram. Þessi leiðarlýsing er
mikið myndskreytt og aðgengileg
en svo sem vænlegt er þá auðveldar
nokkur staðkunnátta það að njóta
lýsingarinnar. Það eykur gildi
bókarinnar að í henni er að mestu
lýst landslagi sem aldrei hefur verið
skrifað um áður, og er raunar látið að
því liggja í bókinni að á suma tindana
hafi mannsfótur aldrei stigið.
Að lesa bókina Svarfaðardalsfjöll
eftir að hafa lesið bókina Á fjalla-
tindum er líkast því að ganga í annan
bekk eftir að hafa lokið fyrsta bekk.
Annar bekkur gerir meiri kröfur
til nemandans en fyrsti bekkur en
launin eru að sama skapi meiri.
Efst stendur hins vegar að Bjarni
hefur bætt enn einu kjörriti við bóka-
skrá sína.
Bókin fæst í bókabúðum og hjá
útgefanda, Bókaútgáfunni Hólum,
sími 587 2619.
Matthías Eggertsson.
Svarfaðardalsfjöll
Bók Bjarna Guðleifssonar um gönguleiðir um
fjallahringinn umhverfis Svarfaðardal
INNRÉTTINGAR
Glæsilegar innréttingar í hæsta gæðaflokki
www.friform.is
SENDU OKKUR MÁLIN
ARKITEKTÞJÓNUSTA:
ELDHÚS ÞVOTTAHÚS BAÐ FATASKÁPAR
RAFTÆKI AFSLÁTTUR20% AFSLÁTTUR20%
50% AFSLÁTTUR AF FLUTNINGI ÚT Á LAND
20% AFSLÁTTUR
OG 10% AÐ AUKI SÉ GREITT Í EINU LAGI VIÐ PÖNTUN
Verð á Helluskeifum
Sléttur gangur 1400 kr.
Pottaður gangur 1600 kr.
ÍSLENSKT ÓDÝRT OG GOTT
Síminn er 8937050