Fréttablaðið - 24.10.2012, Page 13

MIÐVIKUDAGUR 24. október 2012 13
Launamisréttið burt – vilji er allt sem þarf
Á kvennaári Sameinuðu þjóðanna árið 1975 ákváðu
kvennasamtök á Íslandi að sýna
fram á hve mikilvægt vinnu-
framlag kvenna væri fyrir
samfélagið allt. Ákveðið var að
leggja niður störf á degi Sam-
einuðu þjóðanna 24. október
og safna konum saman um allt
land. Þátttaka var gríðarleg og
samfélagið nánast lamaðist.
Íslenskar konur urðu heims-
frægar fyrir samstöðu og öfl-
ugar aðgerðir. Síðan hefur
þessi dagur verið séríslenskur
baráttudagur kvenna og jafnan
helgaður stöðu þeirra á vinnu-
markaði þótt ýmis önnur mál
hafi borið á góma í áranna rás.
Í tilefni dagsins boðar Jafn-
réttisstofa til fundar á Akureyri
kl. 12.00 á Hótel KEA og verður
sjónum beint að launamisrétti
kynjanna og veitir ekki af.
Þrátt fyrir að Ísland hafi
vermt efsta sætið undanfar-
in þrjú ár í mælingu World
Economic Forum á kynjabili í
heiminum getum við gert mun
betur. Okkar veika hlið er staða
kvenna á vinnumarkaði. Við
okkur blasir mikið karlaveldi í
stjórnunarstöðum fyrirtækja og
kynbundinn launamunur sem
mælist þó meiri hjá opinberum
aðilum en á almennum mark-
aði. Hlutur kvenna í stjórnum
hlutafélaga og einkahlutafélaga
stendur til bóta og hefur þegar
batnað töluvert í kjölfar sam-
þykktar laga um kynjakvóta
sem ganga í gildi í september á
næsta ári. Það er launamisrétt-
ið sem hefur gengið afar illa að
vinna á.
Árið 1961 voru sett lög um
launajafnrétti kynjanna og var
meiningin að útrýma launa-
misrétti í áföngum á nokkrum
árum. Sem kunnugt er höfðu
lögin litla þýðingu enda launa-
misrétti kynjanna enn til staðar.
Vandinn reyndist mun djúp-
stæðari en menn héldu. Þar
bjuggu að baki eldgamlar hefðir
kynjakerfisins, mismunandi
mat á störfum kvenna og karla,
vanmat á umönnunarstörfum,
fyrirvinnuhugtakið sem fól í
sér að karlar þyrftu hærri laun
en konur og mat kvenna sjálfra
á sínum störfum ef marka má
kannanir.
Ýmis stéttarfélög gera reglu-
legar launakannanir svo sem
VR, SFR og BSRB. Nýjustu
kannanir um laun ársins 2011
sýna að kynbundinn launamun-
ur er svo sannarlega til stað-
ar. Hann reyndist 13,1% hjá
félögum BSRB og er meiri á
landsbyggðinni en á höfuðborg-
arsvæðinu sem er rannsóknar-
efni. Aðrar kannanir sýna að
launamunur virðist vaxandi í
sumum atvinnugreinum. Hvað
er til ráða?
Nýlega var birt í Noregi
viðamikil skýrsla unnin fyrir
stjórnvöld um skipulag og stöðu
kynjajafnréttis þar í landi. Ein
af meginniðurstöðum nefndar-
innar sem vann skýrsluna er
að stjórnvöld, sem bera ábyrgð
á framkvæmd jafnréttislaga
og mótun jafnréttisstefnu, hafi
ekki lagt nægilega áherslu á
kynjajafnrétti á vinnumarkaði.
Nefndin leggur til að gert verði
nýtt þríhliða samkomulag um
jafnrétti á vinnustöðum með
aðkomu stjórnvalda, verkalýðs-
hreyfinga og samtaka atvinnu-
lífsins. Þar verði m.a. tekið á
kynskiptingu vinnumarkaðar-
ins, launamisrétti, vinnutíma,
ráðningum, framgangi í störf-
um og vinnumenningu.
Þetta hljómar kunnuglega
enda er launamisrétti kynjanna
ekkert einkamál okkar hér á
landi. Engu ríki hefur tekist að
útrýma því svo vitað sé. Það
er að meðaltali um 17% innan
ríkja EU. Ný framkvæmda-
áætlun gegn launamisrétti
kynjanna er í þann mund að líta
dagsins ljós hér á landi. Segja
má að þar sé farin svipuð leið
og norska nefndin leggur til.
Hún felur í sér margháttaðar
aðgerðir en megininntakið er
samvinna aðila vinnumarkað-
arins og samstaða um að taka
á málum. Meðal aðgerða er að
fylgja jafnlaunastaðlinum eftir
en hann er tilraun sem eflaust
á eftir að vekja mikla athygli
ef vel tekst til. Það þarf að gera
reglulegar mælingar á launa-
greiðslum og skoða þær kerfis-
bundið þannig að staðan og
árangur sé ljós. Það þarf að fá
fyrirtækin til að fara í sjálfs-
skoðun, greina launabókhaldið
reglulega og leiðrétta mismun-
un. Launamunurinn hefur því
miður tilhneigingu til að aukast
ef ekki er fylgst vel með. Síð-
ast en ekki síst þurfa opinberir
aðilar að taka sér tak og vera til
fyrirmyndar í hvívetna. Þeim
ber ekki síst að endurmeta hin
mikilvægu umönnunarstörf
sem m.a. gera fólki kleift að
stunda vinnu utan heimilis. Og
hvar er umræðan um styttingu
vinnuvikunnar? Fátt væri meiri
kjarabót fyrir fjölskyldurnar í
landinu.
Nokkur sveitarfélög hafa náð
góðum árangri við að draga úr
launamisrétti kynjanna sem
segir okkur að það er hægt að
sigra þennan forna fjanda. Vilji
er allt sem þarf. Það eru hvorki
lög né reglur sem hindra heldur
hugmyndir kynjakerfisins sem
sitja blýfastar í hausnum á allt
of mörgum. Það þarf að breyta
hugarfarinu þannig að réttlætið
sigri og mannréttindi séu virt.
Jafnréttismál
Kristín
Ástgeirsdóttir
framkvæmdastýra
Jafnréttisstofu
Okkar veika hlið er staða kvenna á
vinnumarkaði. Við okkur blasir mikið
karlaveldi í stjórnunarstöðum fyrirtækja
og kynbundinn launamunur sem mælist þó meiri
hjá opinberum aðilum en á almennum markaði.
Umboðsmenn
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · Hekla Reykjanesbæ · Heklusalurinn Ísafirði
AF NETINU
17. júní 2013
Túlkunarstríðið um hug þeirra
sem heima sátu er engum til
sóma. Lýðræðið virkar þannig að
þeir ráða sem taka þátt. Niður-
staða skoðanakönnunar MMR í
vor var aukinheldur svo til sam-
hljóða kosningunni sem bendir
til þess að þeir sem heima sátu
hafi nokkurn veginn verið á
sama máli og þeir sem mættu
og réðu ákvörðuninni.
Þegar stjórnmálamenn reka alla
þá sem heima sátu í nei-réttina
að þeim forspurðum eru þeir
komnir langt út fyrir boðlega
umræðu – einhverjir talnaleikir
um að sjötíu prósent þjóðarinnar
hafi annað hvort setið heima
eða sagt nei.
Eiríkur Bergmann
Dv.is/blogg/eirikur-bergmann
Dólgar hafa orðið
Þjóðaratkvæðagreiðslur eru hluti
af ákvarðanatöku ríkisvaldsins.
Haldnar um ýmis mál, sem
ekki er sátt um, oftast þvert á
flokkadrætti. Um þegnskyldu,
áfengi, Icesave, stjórnarskrá. Um
þær gilda sérstök lög og reglur.
Alþingi hefur aldrei gengið gegn
niðurstöðu í þjóðaratkvæða-
greiðslu og gerir það tæpast
núna. Skoðanakannanir er hins
vegar misjafnlega fræðilegar
tilraunir til að kortleggja skoðanir
í samfélaginu. Ýmsir dólgar í
röðum óvina nýrrar stjórnarskrár
kalla það skoðanakönnun, þegar
kosið er um nýja stjórnarskrá.
Dólgaorðin eru marklaus þáttur í
örvæntingarfullri afneitun niður-
stöðunnar.
Jónas Kristjánsson
Jonas.is