Fréttablaðið - 24.10.2012, Blaðsíða 39

MIÐVIKUDAGUR 24. október 2012 19
Bækur ★★★★ ★
Málarinn
Ólafur Gunnarsson
JPV-forlag
Ólafur Gunnarsson hefur aldrei
skrifað skáldsögur að gamni
sínu. Bestu sögur hans – og sú
nýjasta er ein þeirra – eru stór-
brotnir harmleikir sem segja
af persónum sem rata í mikla
ógæfu vegna eigin bresta og
kalla harm og eyðileggingu yfir
sjálfar sig og þá sem þær elska.
Skáld sagan Málarinn minnir
um margt á fyrri skáldsögur
Ólafs, sögur eins og Tröllakirkju
og Vetrarferðina. Persónur
sögunnar eru stórar í sniðum,
tilfinningar þeirra ofsafengnar
og þær fá útrás í átökum og jafn-
vel ofbeldi.
Aðalpersóna Málarans er list-
málarinn Davíð Þorvaldsson,
listamaður sem hefur notið mik-
illar velgengni og selt málverk í
stórum stíl en hefur þurft að gefa
eftir ýtrustu kröfur til sjálfs sín
um listrænan metnað og trúnað
við sjálfan sig. Afleiðingin er sú
að hann nýtur vinsælda meðal
almennings en gagnrýnendur og
kollegar líta niður á hann. Davíð
Þorvaldsson er náskyldur pers-
ónum sem Ólafur hefur skapað
áður, gamaldags karlmaður,
sterkur á ytra borði en ber í sér
bresti og í fortíð hans eru atburðir
sem hafa skilið eftir sig sár.
Í upphafi sögu ákveður Davíð
að ná sér niðri á liststofnuninni,
sérfræðingum og öðrum lista-
mönnum með því að mála og
koma í umferð fölsuðu verki eftir
Jóhannes Kjarval. Í kjölfarið
kemst hann í kynni við stórlaxa
í íslensku viðskipta-
lífi og atburðarásin
sem þá fer af stað
fléttast saman við
Hafskipsmálið og
margs konar und-
irferli í íslensku
viðskiptalífi um miðjan
níunda áratuginn.
Málarinn er skáldsaga um
margvíslega glæpi, svik, falsanir
og morð, og hún er á köflum
óhugnanlega spennandi, pers-
ónurnar eru þannig skapaðar
að lesanda getur vart staðið á
sama um örlög þeirra – samt er
hún eins langt frá því að vera
hefðbundin glæpasaga og hugs-
ast getur. Spennan liggur ekki
í rannsókn glæpamáls eða af-
hjúpun glæpamanna heldur
glímu persónanna við sjálfar sig,
glímu sem er siðferðileg og til-
vistarleg umfram allt.
Frásagnarháttur sögunnar
og stíll einkennast af fádæma
öryggi, raunar svo miklu að
sögumaður getur lengi fram-
an af sögu blekkt lesandann á
áhrifamikinn hátt, en það væri
ósanngjarnt að rekja þær blekk-
ingar hér og ræna væntanlega
lesendur þeirri blendnu ánægju
sem uppgötvun hennar getur
haft í för með sér, látum nægja
að fátt er eins og sýnist í þessari
sögu og maður ætti að trúa sögu-
mönnum skáldsagna varlega.
Það er ekkert leyndarmál
að sá sem hér skrifar
hefur lengi verið
miki l l aðdá-
andi verka
Ólafs
Gunnars-
sonar. Ein-
hverjum
kann að finn-
ast Málarinn
nokkuð stór -
karlaleg, bæði
vegna þess að hér
eru tilfinningar og
persónur blásnar
upp í yfirstærð og
ekki síður vegna þess
að eins og fleiri bækur
Ólafs er hún öðrum þræði
rannsókn á karlmennsku
eins og hún birtist í íslensku
samfélagi eftirstríðsáranna og
því skipbroti sem hún beið oft og
tíðum. Aðferðin og umfjöllunar-
efnið er kannski ekki allra, en
fyrir þá sem kunna að meta er
Málarinn sannkölluð veisla.
Jón Yngvi Jóhannsson
Niðurstaða: Málarinn er frábært
dæmi um sagnalist Ólafs eins og hún
gerist best
ÓLAFUR GUNNARSSON
Skáldsaga um glæpi
Meira að segja í
Spönsku vísum,
sem frændi
hans Ara orti,
segir að „engin
kvinna heiður
missti“.
TENGDASONUR ÍSAFJARÐAR
Tapio er menntaður guðfræðingur
uppalinn í Rauma á vesturströnd
Finnlands. Hann kom fyrst til
Íslands árið 1989 og segir áhugann
á Íslandi hafa skapast af lestri
Íslendingasagna og bóka Halldórs
Laxness strax í æsku. Í þeirri ferð
dvaldi hann hérlendis í hálft ár,
vann við byggingu Ráðhússins í
Reykjavík og í fiskvinnslu á Flateyri.
Hann skrifaði bók um þá upplifun
sína en Ísland kallaði enn á hann
og hann sótti um kennarastöður
í tíu íslenskum skólum. Grunn-
skólinn á Ísafirði var sá eini sem
vildi ráða hann og þangað fór hann
og dvaldi í þrjú ár, mest af þeim
tíma sem smíðakennari í grunn-
skólanum. Þar hitti hann núverandi
konu sína, Huldu Leifsdóttur, sem
flutti með honum til Rauma að
þessum þremur árum liðnum
og þar búa þau enn. Hann talar
reiprennandi íslensku.
Íslendinga, litu á sjálfa sig sem
siðmenntaða menn en Íslend-
ingana sem frumbyggja svipaða
indíánunum á Nýfundnalandi og
töldu sig hátt yfir þá hafna, sem
örugglega hefur farið í taugarnar
á innfæddum. Þótt þeim hafi
eflaust þótt merkilegt
hve margir Íslend ingar
voru læsir og skrif-
andi.“
Stendur einhver
persónanna þér nær en
aðrar? „Já, Jón lærði,
eins og þú sérð sjálf-
sagt. Hann var eigin-
lega endur reisnar-
maður með mikla
fróðleiksfýsn og sköp-
unargáfu. Ef hann hefði
fæðst á meginlandinu
og verið af efnaðri fjöl-
skyldu hefði Leonardo da Vinci
mátt vara sig. En hann fæddist hér
í einhverju krummaskuði í fátæk-
asta landi Evrópu og átti enga
möguleika.“
Þú hefur skrifað sögulegan þrí-
leik frá þínum heimaslóðum í
Finnlandi og nú skrifarðu sögu-
lega skáldsögu frá Íslandi. Höfðar
samtíminn ekki til þín? „Mér
finnst það skemmtilegra sem
maður sér úr fjarskanum, já, en
ég hef nú skrifað smásögur sem
gerast í nútímanum eða í ímynd-
uðum veruleika. Það hefur samt
einhvern veginn orðið þannig að
efnin úr fortíðinni verða að stórum
skáldsögum. Ég fer á meira flug og
úr fjarlægðinni virðist hafa verið
svo miklu meiri dramatík í fortíð-
inni. Núna þyrfti maður að skrifa
um Indónesíu eða ein-
hvern svoleiðis stað
þar sem er alvöru lífs-
háski til að finna við-
líka dramatík.“
Þessi bók talar samt
alveg inn í samtímann
á Íslandi. „Já, og líka í
Finnlandi. Sums staðar
í Evrópu eru menn
orðnir vanari fjölmenn-
ingarsamfélagi en bæði
hér og heima er enn þá
þessi ótti við útlendinga
í bland við smjaður.
Ég var líka að skoða það hvernig
svona átök spretta upp og vaxa.
Menn nota sér ástandið til að
svindla sér í hag og kenna útlend-
ingunum um. Baskarnir aftur á
móti eru aðeins of frekir, aðeins
of hrokafullir og koma með því
óorði á sjálfa sig. Og þegar þetta
allt spilar saman endar það auð-
vit-að með ósköpum. Er það ekki
að gerast alls staðar í heiminum
enn þá? Menn eru hlekkjaðir í sitt
eigið hugarfar.“
fridrikab@frettabladid.is
Stelpurnar í Gerplu vörðu Evrópumeistara-
titilinn með glæsibrag um helgina.
Við óskum þeim innilega til hamingju með
árangurinn og bjóðum þær velkomnar heim.
Weetos styrkir stelpurnar okkar þar
sem 10 kr. af hverjum seldum pakka
til 5. nóvember renna beint til þeirra.
Styðjum stelpurnar okkar!