Fréttatíminn - 25.03.2011, Blaðsíða 18

Á niðurhal tónlistar af netinu
að vera ólöglegt eða gæti frí
dreifing tónlistar verið til góðs
fyrir alla?
„Ef rétthafi hefur ekki gefið
leyfi fyrir niðurhali tónlistar
á það tvímælalaust að vera
ólöglegt. Það eru svo margir
sem standa að baki hljóm-
plötu sem þurfa að fá greitt
fyrir sína vinnu. Stundum er
sagt að tónlistarmaðurinn
sjálfur geti farið á tónleika-
ferðalag og fengið peninga
fyrir það. En hvað með þá
sem vinna í hljóðverinu, þá
sem markaðssettu tónlistina,
þá sem komu að myndatöku?
Þeir þurfa líka að fá greitt
fyrir sína vinnu. Aðallega
er farið fram á að neytendur
horfi til þess að tónlist er
vinna fólks. Það er biðlað
til neytenda um að gera
sér grein fyrir því. Enginn
neyðist til að horfa á bíómynd
en ef þér líkar við það þá ætt-
irðu kannski að greiða fyrir
það?“
Er hægt að sporna við ólög-
legu niðurhali tónlistar í
dag eða er baráttan gegn því
töpuð?
„Nei, baráttan er ekki töpuð
en við erum ekki að horfa á
algjöran sigur eða algjöran
ósigur. Umhverfið þarf að
verða þannig að ólöglegt
niðurhal á tónlist sé í al-
gjörum minnihluta en ekki
normið í þjóðfélaginu. Ég
held að þegar kynslóð upp-
hafsmanna ólöglegs niður-
hals eldist og fer að vinna og
afla sér tekna þá muni hún
skilja betur hvað hugverk er.
Samhliða því eru framleið-
endur farnir að miðla efni á
þægilegan hátt á netinu.“
Er æskilegt að stórir milliliðir
hverfi af markaðnum svo að
neytendur geti verslað beint
við rétthafa?
„Það hefur alltaf verið í boði.
Ef þú ert ungur tónlistar-
maður og vilt algjörlega eiga
þín verk og vilt ekki hjálp
frá stórum dreifingaraðilum
geturðu alltaf gert þetta
sjálfur. Það hefur bara reynst
mun erfiðari leið. Ef þú ferð
á samning hjá þriðja aðila til
að sinna ákveðinni vinnu við
gerð tónlistar þá á sá aðili
alltaf rétt á greiðslu eins og
höfundurinn sjálfur.“
Hvað eru sterkustu úrræðin til
að sporna við niðurhali?
„Að íslensk lög kveði á um að
hægt verði að útiloka stórar
dreifingarsíður sem þjóna
eingöngu þeim tilgangi að
dreifa efni með ólöglegum
hætti eins og piratebay.org.
Í raun væri þannig hægt að
forða almenningi frá því að
gera eitthvað ólöglegt. Ég á
Ég held að
þegar kynslóð
upphafsmanna
ólöglegs niður-
hals eldist og
fer að vinna og
afla sér tekna
þá muni hún
skilja betur
hvað hugverk
er.
Herðum eftirlitið
Nauðsynlegt er að loka vefsíðum sem eingöngu þjóna
þeim tilgangi að dreifa efni á netinu í óþökk rétthafa.
Það er mat Snæbjörns Steingrímssonar, framkvæmda-
stjóra Samtaka myndrétthafa á Íslandi, sem telur það
góða leið til að forða almenningi frá því að fremja lög-
brot.
Á niðurhal tónlistar af netinu að
vera ólöglegt eða gæti frí dreifing
tónlistar verið til góðs fyrir alla?
„Nettengd tölva er frábært tæki til
að kynna og selja tónlist, rétt eins
og bíll er frábært tæki til að kom-
ast á milli staða. Umferðarreglur í
bílheimum eru skýrar en skammt
á veg komnar í netheimum.
Ókeypis sýnishorn af tónlist
eru prýðileg en hvorki tónlistar-
iðnaðurinn, bílabransinn né aðrar
atvinnugreinar munu þrífast án
þess að greitt verði fyrir afurðirn-
ar, gæðin eða þjónustuna sem fólk
nýtir og/eða nýtur.“

Er baráttan gegn ólöglegu niðurhali
af tónlist töpuð eða hvernig er hægt
að sporna við því?
„Sú barátta er rétt að hefjast.
Hjarðmenn tónlistarinnar eru
nývaknaðir af værum blundi,
ropandi upp gómsætum hóglífis-
réttum gullaldarinnar er öll útgáfa
sögunnar var færð á geilsadiska
og endurseld án teljandi tilkostn-
aðar. Hvernig spornað verður við
eða leitað leiða til tekjusköpunar er
verkefni sem rétthafar alls staðar í
heiminum brjóta nú mjög heilann
um. Á Íslandi er að störfum hópur,
skipaður fulltrúum rétthafa og net-
fyrirtækja, að kryfja þau mál til
mergjar.“

Er hægt að skilgreina tónlist sem
eign þess sem semur hana og flytur
þegar hún er líklega samin og flutt
undir áhrifum annarrar tónlistar?
„Höfundarréttur þess sem frum-
semur tónlist er alveg skýr og vel
varðaður af Rómarsáttmála og
gildandi lögum á Vesturlöndum og
víðast hvar í heiminum. Brot á höf-
undarrétti jafngildir broti á öðrum
eignarrétti. Þess eru þó fjölmörg
dæmi að höfundar hafi eignað sér
verk annarra og eru slíkar grip-
deildir jafnan goldnar dýru verði.“
Er ekki ákjósanlegt að milliliðir
hverfi af tónlistarmarkaði svo að
neytendur geti keypt tónlist beint af
höfundum?
„Rétt eins og bændur í ýmsum
löndum aka afurðum sínum á
markað og selja þær sjálfir, er slíkt
öllum frjálst í tónheimum, svo
fremi ráðstöfunarréttur söluaðil-
ans liggi fyrir. Hvort væri það höf-
undurinn eða flytjandinn ef það
væri sitt hvor aðilinn? Hlutverk
milliliðanna hefur stundum verið
það að annast slíka milligöngu
fyrir höfunda og flytjendur, hlutast
til um að greiða upptökukostnað
ef hljómritið kallar á marga flytj-
endur, upptökustjóra, hljóðver,
útsetjara og fá þá hlutdeild í þeirri
áhættusömu fjárfestingu. Milliliðir
geta svo líka verið tónleikahaldar-
arnir, umboðsmennirnir, útgef-
endur, það er þeir sem láta prenta
nótur og eða koma lögum á fram-
færi við aðra flytjendur. Allt mótast
þetta af ólíkum aðstæðum hvers
höfundar, flytjanda eða þess sem
„á“ viðkomandi hljómrit.“

Er eðlismunur á niðurhali á tón-
verkum og myndverkum eða rit-
verkum?
„Ekki hvað varðar rétthafa og
eignarrétt á viðkomandi efni,
en helsti munur á niðurhalaðri
tónlist og kvikmyndum er sá að
fólk virðist hlusta aftur og aftur
á tónlistina en horfir á kvikmynd
mun sjaldnar.
Rétthafar ritlistar virðast hafa
lært sitthvað af mistökum og and-
varaleysi tónlistar- og kvikmynda
heimsins og stýra sínum mál-
um af meiri festu en aðrir.“

Hvað þykir þér um itunes og
spotify og aðra sambærilega
milliliði tónlistar?
„Hvort tveggja er viðskipta-
hugmyndir sem eiga eftir
að sýna fram á raunhæfan
rekstrargrundvöll sinn;
Spotify er enn sem komið er
kostað og niðurgreitt af al-
þjóðlegum hljómplöturisum,
I-tunes af tölvuframleiðand-
anum Apple.“
Hvernig sérðu fyrir þér að tón-
list verði seld í framtíðinni?
„Ég sé fyrir mér að fólk muni
áfram kaupa tónlist á diskum
til gjafa og í safnið. Rafrænar
tónlistarveitur munu keppa
um að bjóða sérlausnir, þar
með talið áskriftir, þema-
tengda lista til dæmis frá
ákveðnum tímum, heildar-
verk tiltekinna listamanna
eða eftirlætismúsík tiltekinna
einstaklinga. Netveiturnar
munu síðan bjóða upp á
ýmsa bandvíddarpakka sem
innibera þá einnig tiltekið
magn af tónlist og öðru efni.
Sumsé alls konar val fyrir alls
konar fólk. Á ensku kallast
þetta Multi-platform revenue
models.“
Baráttan gegn niður-
hali rétt að hefjast
Að mati Jakobs Frímanns Magnússonar, formanns Félags tónskálda
og textahöfunda, þrífst engin atvinnugrein án þess að greitt sé
fyrir afurðirnar.
Jakob Frímann Magnússon,
formaður Félags tónskálda
og textahöfunda Rétthafar rit-
listar virðast hafa lært sitthvað
af mistökum og andvaraleysi
tónlistar- og kvikmyndaheims-
ins.
Snæbjörn Steingríms-
son, framkvæmdastjóri
Samtaka myndrétthafa á
Íslandi Enginn neyðist til
að horfa á bíómynd en ef
þér líkar við það þá ættirðu
kannski að greiða fyrir það?
20
11
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Vísinda- og tækniráðs 2011
Hvatningarverðlaun Vísinda- og tækniráðs eru árlega veitt vísindamanni sem
snemma á ferlinum þykir hafa skarað fram úr og skapað væntingar um framlag
í vísindastarfi er styrki stoðir mannlífs á Íslandi.
Óskað er eftir tilnefningum til Hvatningarverðlauna
Vísinda- og tækniráðs 2011. Verðlaunin eru tvær milljónir króna.
Tilnefningar geta komið frá öllum sviðum vísinda, tækni og fræða. Tilnefna má vísindafólk sem
starfar á Íslandi við háskóla, rannsóknastofnanir, fyrirtæki eða er sjálfstætt starfandi. Öllum, sem
eru í aðstöðu til að meta störf einstakra vísindamanna, er heimilt að senda tilnefningar. Ferilskrá
vísindamannsins skal fylgja tilnefningu.
Við val á verðlaunahafa er tekið tillit til námsferils viðkomandi vísindamanns, sjálfstæðis,
frumleika og árangurs í vísindastörfum að loknu námi; ritsmíða, einkaleyfa og alþjóðasamstarfs,
svo og annarra vísbendinga um líklegan árangur af störfum viðkomandi. Sérstaklega er litið til
brautryðjendastarfs í vísindum. Þá er litið til faglegs framlags á vinnustað og miðlun þekkingar til
íslensks samfélags. Fimm handhafar verðlaunanna skipa dómnefnd.
Frestur til að skila inn tilnefningum er til og með
20. apríl 2011.
Tilnefningum og upplýsingum um feril tilnefndra skal skilað með
tölvupósti til Rannís á netfangið rannis@rannis.is
Nánar á www.rannis.is
Tilnefningar
óskast!
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
sími 515 5800, rannis@rannis.is
www.rannis.is
ekki við síður eins og
Facebook eða Youtube,
þar sem vissulega er
mikil tónlistardreifing.
Síðurnar þjóna ekki
þeim eina tilgangi að
dreifa efni með ólög-
mætum hætti. Eðlis-
munurinn er að Youtube
vinnur mikið með rétt-
höfum. Flestir rétthafar
geta farið þar inn og
fjarlægt efni sem þeir
eiga réttinn á sjálfir.
Það er mikilvægt að
herða eftirlit með þeim
sem eru stórtækir í
ólöglegri dreifingu en
ekki að fara eftir Jóni
og Gunnu sem eru að
sækja sér örfáar kvik-
myndir eða lög.“
Umferðarreglur
í bílheimum
eru skýrar en
skammt á veg
komnar í net-
heimum.
18 fréttaskýring Helgin 25.-27. mars 2011