Prentarinn - 01.10.2003, Blaðsíða 7

vélar uppi í hæðum sem stilltar
væru á tvöþúsund eintök sem
þeyttust upp á bretti sem rúllað
væri inn í flutningabíla og ekið í
Kringluna og Smáralind. Ef til
vill sæti einn einkennisklæddur
vörður og fylgdist með því að vél-
amar suðuðu í takt og að allt gengi
snurðulaust fyrir sig.
Fyrir nokkrum árum, þegar
þessi tilfmning var orðin yfimtáta
og óbærilega raunvemleg og mín
fjórða bók á leið í prentsmiðju, á-
kvað ég að leggja land undir fót,
ferðast yftr í nágrannasveitarfélag-
ið Kópavog, finna prentsmiðju og
sjá með berum augum hvemig
galdurinn væri galaður. Eg vildi
sjá hvemig þessi orð rötuðu úr
kerlingarhaus í úthverfí á mjúkan
og hvítan pappír inni í hlýrri og
notalegri kápu. Viti menn, þar
vom konur og karlar að brjóta um,
leiðrétta, skrá og skipuleggja. Ég
sá hvemig galdurinn gerðist og sá
þetta fólk sem ég treysti fyrir
lokasinfóníunni í verkinu. Ég
fann lyktina af pappímum og
prentvélunum, prentsmiðjulykt
sem er í raun engu lík og kallar
ennþá fram spennu og eftirvænt-
ingu þrátt fyrir allar þær bylting-
arkenndu tækninýjungar sem setja
svip sinn á prentverk tuttugustu
aldar. Þama er þó merkilegt hand-
verk, hugsaði ég með mér, manns-
hönd og hugur að koma skilaboð-
um á blað og senda þau áfram út í
óvissuna. Loks hafa orðin tekið sér
sæti, em hætt að fljóta rafrænt um
tölvuskjái, en em sest niður og
orðin róleg á hvítum síðum. Þau
hafa hreiðrað um sig og em nú
fyrst orðin óbreytanleg, varanleg
og eilíf.
Heimilislaus orð
Bókagaldurinn er þrátt fyrir allt
enn í prentsmiðjunni. En um leið
kvakar tölvukórinn: Bíðið bara.
Dag einn lifum við í pappírslausri
veröld. Einn góðan eða slæman
veðurdag verður pappír álíka úrelt-
ur og áritað kálfskinn, strokkar,
rokkar og klifberar. Þá verða regn-
skógamir vart annað en mnnar og
rjóður í auðninni. Þá liggja menn í
rúmi með góða bók á skjá - horfa
á orðin renna hjá, kannski á vegg,
jafnvel á koddaveri. Þá lesum við
blöðin á tölvuskjánum - gemm
það kannski nú þegar. Þá fáum við
ekki lengur póstkort, heldur vef-
kort, höfum ekki dagatal á vegg,
heldur kalender í átlúkki og fáum
reikningana ekki inn um lúguna
heldur í reikningamöppu tölvunn-
ar. Bækur framtíðar gætu verið lít-
ið nisti um hálsinn þar sem inn
mætti hlaða heilu safnritunum,
bókaflokkunum og framhaldssög-
unum. Þær gætu verið örsmátt
tæki sem stungið væri á bak við
eyra svo hlaða mætti bókarefni
inn á minni bókaormsins. Þá þarf
fólk kannski ekki lengur að hittast
að kvöldlagi um aðventu til þess
að hlýða á bóklestur höfimda, en
kallar þess í stað höfunda fram á
skjáinn og fær upplestur að vild.
Og þá verður maður ekki lengur
manns gaman, heldur hver maður
sinn besti vinur.
Prentarar verða úreltir og út-
dauðir eins og landafundamenn og
tómthúsmenn. Rithöfundar sitja
eftir ráðvilltir og ringlaðir með
orðaflaum á floti um rafrænar
trissur, orð augnabliksins sem
fmna sér hvergi varanlegan sess
og flæða stjómlaus og heimilis-
laus um villta fruntskóga
netheima.
Undir bókasól
Iss og piss. Við emm ekki
bókaþjóð, segir almannarómur.
Það er gömul klisja. Enginn legg-
ur lykkju á leið sína til að skoða
handritin. Egill Skallagrímsson er
ölgerð og Jón Indíafari selur timb-
urverk í Kringlunni. Kofí Tómas-
ar frænda er bar á Laugavegi og
Hlíðarendi er grillsjoppa. Sjálf-
stætt fólk er sjónvarpsþáttur og
slagurinn um ævisögu nóbels-
skáldsins er meira spennandi en
lífshlaupið sjálff. Bókaþjóðin gón-
ir á ameríska piparsveinaleiki í
sjónvaipi og ofurþreytt kríli næra
sálina á popptíví eftir erfiðan dag.
Æi, nei, ég trúi því ekki, tautum
við bókmenn í hljóði. Við hljótum
að vera bókaþjóð. Við eigum þrátt
fyrir allt jólaflóðið. Það á enginn
annar. Það er alheimsfyrirbæri,
veraldarinnar undur eins og Sto-
nehenge og píramídarnir. Við bók-
staflega sláumst um bækur við
kæliborðin í Bónus, drekkum í
okkur dóma og njótum þess að
horfa á aftökur og krýningar á-
búðarfullra gagnrýnenda í beinni.
Bókin er jólin og jólin eru bókin.
Engin jól em án bóka. Hvar vær-
um við stödd á jóladag á náttföt-
um með konfekt en enga bók?
Ekki segja að við séum ekki bóka-
þjóð. Þá missum við alla
öryggiskennd, stöndum andlits-
laus og vitum ekki hver við emm.
Og við bókmenn fengum staðfest-
ingu á gmn okkar nú á haustdög-
um þegar haldin var bókmennta-
hátíð með erlendum höfundum.
Hvetjir mættu? Ekki bara gamla
bókaklíkan, hinir sérvitm menn-
ingarvitar. Jú þeir mættu líka, en
inn á milli og saman við og jafn-
vel í meiri hluta voru sauðsvartir,
þeir félagar Pétur og Páll, sem
þrátt fyrir allt vom með bók á
borði, í tösku, rassvasa eða
hanskahólfi. Þar vora mættir
bókaormar í breiðum sem enn
njóta þess að þefa af síðum og
lepja upp orðin sem sitja blýfost
og prentuð á hvítum blöðum.
Bókasólin skín þrátt fýrir allt á
bókaþjóðina og hún stendur undir
naíhi öllum til gleði og hamingju.
Gamlir gönguskór
Prentarar og höfundar em sam-
verkamenn. Höfúndurinn hefur
orðið og prentarinn geymir varan-
legan samastað þess. Hann byggir
húsið þar sem orðið festir rætur.
Þama þarf að treysta bönd. Það
mætti til dæmis gera með vikuleg-
um kvöldgöngum, sameiginlegum
árshátíðum, þorrablótum og jóla-
boðum. Einnig væri tilvalið að
koma á árlegum skoðunarferðum
um prentsmiðjur með leiðsögu-
manni þar sem höfundum gæfíst
kostur á að sjá smíðaverkstæðið. Þá
mætti líka bjóða höfundum að
vinna daglangt í prentsmiðju,
þeim að kostnaðarlausu. Orðið og
blaðið em hvort öðm háð eins og
sokkapar, gömul hjón og árar í
bát. Eins og gönguskór sem eiga
langa leið fýrir höndum eiga höf-
undar og prentarar samleið og
deila sínum bókmannsraunum.
PRENTARINN ■ 7