Prentarinn - 01.10.2003, Qupperneq 17

Mikið stœkkuð mynd af myndlampatölvuskjá sýnir hina lituðu fosfór-
depla sem þekja gler hans. Deplarnir eru i samlægu grunnlitunum
rauðum, grœnum og bláum. Þrjá slíka depla (einn í hverjum lit) þarf
til að mynda einn dil (myndeind eða „pixel") á skjánum. Þegar horft
er á skjáinn úr hœftlegri fjaiiœgð renna þessir örsmáu deplar saman
þannig að myndin virðist hafa samfelldan tónskala.
16 milljónir lita. Þetta er samt
sem áður aðeins fræðilegt, því í
raun er ekki hægt að sýna fleiri
liti samtímis á skjánum en fjöldi
myndeindanna er á gleri mynd-
lampans eða u.þ.b. milljón. Auk
þess getur mannsaugað alls ekki
greint milli sumra þessara lita.
Ef allir rafeindageislamir
þrír eru jafn sterkir ljóma allir
grunnlitir skjásins af sama styrk-
leika. Útkoman er hvítur litur á
skjánum. Ef styrk eins rafeinda-
geislans er breytt breytist styrkur
samsvarandi litar og þá einnig
heildarlitblær á skjánum. Litasvið
y
Á þessari mynd má sjá muninn á litasviðum tölvuskjás (rauði ferill-
inn) og ojfsetprentunar (grái ferillinn). Eins og sjá má eru margir lit-
ir, sem tölvuskjár getur birt, utan prentanlegs litasviðs en einnig eru
sumir prentlitir, sérstaklega á grœna svœði litrófsins, sem ekki er
hœgt að birta á tölvuskjá.
Hvað er kvörðun - Hvað eru prófilar?
Kvörðun (calibration) tœkis þýðir aó þaö er stillt eftir
ákveðnum fyrirfram skilgreindum viðmiðum sem oft eru skil-
greind af framleiðendum tœkisins þannig að það vinni eins
vel og kostur er og á stöðugan máta. Stöðugleikinn er lykilat-
riðið hér og skiptir meira máli en nákvœmni.
Nauðsynlegt er að hægt sé að kvarða tækið á sama hátt aftur
og aftur og fá alltaf sömu útkomu.
Prófill (profile) er tölvuskrá sem lýsir eiginleikum tækis og
er vanalega gerð með mœlingum á hegðun þess í kvörðuðu
ástandi. Þessi lýsing er síðan tekin með í reikninginn í
vinnslukerfum sem styðja ICC vinnsluflæði.
skjáa, þ.e. hversu marga liti þeir
geta birt, ræðst aðallega af eigin-
leikum rauðu, grænu og bláu
grunnlitanna í fosfórdeplunum.
Fosfórinn sem notaður er í þessa
lituðu depla er mismunandi og því
eru ekki allir skjáir eins hvað
þetta varðar. Það er m.a.s. munur á
eiginleikum fosfórsins í hinum
þremur grunnlitum, þannig að
bláu litdeplamir endast mun
skemur en þeir rauðu og grænu og
því er algengt að CRT skjáir sem
famir eru að eldast fái gulleitan
blæ í miðjunni þar sem útgeislun
bláu fosfórdeplanna er orðin veik-
ari en þeirra rauðu og grænu.
Litasvið tölvuskjáa er stærra
en prentunar á pappir og margir
litir sem hægt er að birta á skjá
em með öllu óprentanlegir en það
eru einnig sumir prentlitir sem
erfitt er að líkja nákvæmlega eftir
á skjá.
Bjartasti punktur sem skjár
getur birt næst þegar rauðu, grænu
og bláu fosfórdeplamir ljóma með
fullum styrk (R=G=B=100) og er
nefndur hvítpunktur (whitepoint).
Þar sem birta hvítpunktsins fer
eftir styrkleika geislunarinnar frá
skjánum er oft töluverður munur
milli einstakra skjáa hvað þetta
varðar, auk þess sem geislunin
minnkar mjög eftir því sem skjá-
imir eldast. Til að mannsaugað
geti skynjað tiltekinn punkt sem
hvítan þarf ljóminn helst að vera
85cd/m^. Flestir skjáir á markaðn-
um geta að sönnu náð þessum
styrk en fæstir halda honum eftir
eins árs notkun.
Dekksti punktur skjásins,
þegar aðlagsmerki hans er 0, er
kallaður svartpunktur (black-
point). Sverta skjáa er mjög mis-
munandi milli framleiðenda og
gerða.
Þaö œtti alltaf að hafa í huga að skjár getur aldrei líkt
fullkomlega eftir myndum á pappír og varast œtti aó treysta skjá-
myndinni í blindni. Skjáir geisla frá sér Ijósi og nota samlœgu
grunnlitina rautt, grœnt og blátt. Myndirnar sem við sjáum á skján-
um verða til við þessa útgeislun.
Myndir á pappir sjáum við hins vegar vegna endurkasts Ijóss af yf-
irborði pappírsins og þær eru Jlestar gerðar með frádrœgu grunn-
litunum cyan, magenta og gulu ásamt svörtu. Það er mikill munur á
þessum tveimur birtingarformum.
Af þessum sökum eru litasvið skjáa og prentunar töluvert ólík. Þeg-
ar verið er aó meta liti myndskráa í frádrægu grunnlitunum (CMY)
og svörtum lit (K) á skjánum er í raun verið að horfa á RGB liti, þvi
skjárinn líkir aðeins eftir CMYK litunum með RGB litumfosfór-
deþlánna.
Litasvið Jlestra tölvuskjáa er verulega stærra en það svið sem hœgt
er að prenta en þó lenda mettuóustu grunnlitir prentunar, magenta,
cyan og gult, utan við litasvið flestra tölvuskjáa í dag. Þegar not-
andi vill sjá slíka liti á skjánum skiptir hugbúnaðurinn þeim venju-
lega út fyrir aðra svipaða sem komast fyrir innan litasviðs skjásins.
PRENTARINN ■ 17