Prentarinn - 01.10.2003, Side 18

Mynd skoðuð á tölvuskjá og borin saman við jyrirmynd og litpróförk.
Tölvuskjáir gegna veigamiklu hlutverki í nútíma litvinnslu og því er
nauðsynlegt að þeir geti sýnt nákvœma liti og hœgt sé að láta þá líkja
eftir vœntanlegri útkomu á pappír. Það þarf einnig að vera hœgt að
hafa stjórn áytri aðstœðum við slíka skoðun, t.a.m. með staðlaðri
herbergislýsingu og möguleika á að stilla birtu í skoðunarkassanum
sem notaður er til skoðunar á fyrirmyndunum.
munandi milli framleiðenda og
gerða.
Mikilvægur þáttur varðandi
birtingu litmynda á tölvuskjám er
nokkuð sem kallast Gamma, sem í
stuttu máli má segja að lýsi sam-
henginu milli rafspennunnar sem
berst til fosfórdeplanna framan á
skjánum og ljóma þeirra. Ef
Gamma tölvuskjás er 1,0 er línu-
legt samhengi milli ljóma fosfór-
deplanna og rafspennunnar frá
skjákortinu. Gamma sem er hærra
en 1,0 dekkir myndimar á skján-
um en Gamma sem er lægra en
1,0 lýsir þær.
í dag eru myndlampaskjáir
flestir framleiddir þannig að óleið-
rétt Gamma þeirra er 3, sem þýðir
að ljómi fosfórdeplanna er minni
en rafspennan sem berst til þeirra
gefur tilefni til að ætla. Til að leið-
rétta þetta ólínulega samhengi
þarf að leiðrétta rafmerkið áður en
það berst til myndlampans. Þetta
er gert með leiðréttingum á gildum
uppflettitöflu skjákortsins.
Tölvunotendur sem vinna
með myndir og liti veita skjáum
sínum venjulega minni athygli en
öðrum tækjum. Það er oft skipt
reglulega um skanna, tölvur, rippa
og prentara en gamli “góði” skjár-
inn er notaður áfram von úr viti.
Margir telja að allir skjáir
séu í raun eins og því sé ástæðu-
laust að eyða miklum tíma í að
velja góða skjái. Þetta er alrangt.
Það eru margar mismunandi gerðir
tölvuskjáa á markaðnum og kröf-
umar sem notendur gera til tölvu-
skjáa em mjög mismunandi.
Sumir gera ekki meiri kröfur en
að skjárinn geti sýnt fallegar
myndir, aðrir vilja sjá eins ná-
kvæma liti á skjánum og mögu-
legt er og enn aðrir vilja einnig
geta látið skjáinn líkja eftir prent-
un eða litaprófork á pappír. Það
þarf ekki dýran skjá fyrir ná-
kvæma litvinnslu en nokkur atriði
þurfa að vera til staðar og ákveðin
skilyrði uppfyllt. Tölvuskjáir em
einna óstöðugastir þeirra mörgu
tækja sem notuð eru í litvinnslu í
grafíska iðnaðinum. Eiginleikar
skjáa em breytilegir milli frant-
leiðenda og tveir skjáir frá sama
framleiðanda, sem eiga að vera ná-
kvæmlega eins, eru það ekki í
raun. Þegar kveikt er á skjá tekur
þaó örlítinn tíma fyrir myndlampa
hans að ná réttum lit. Litur mynd-
lampans breytist svo á meðan
kveikt er á honum yfir daginn.
Skjáir geta breyst um sem nemur
AE 3-20 eftir því hvort þeir eru
kvarðaðir reglulega eða ekki. Eig-
inleikar hvers einstaks skjás
breytast líka þegar hann eldist.
Flestir hágæða tölvuskjáir halda
hámarks litgæðum ekki nema í
u.þ.b. 3 ár. Að þeim tíma liðnum
hafa eiginleikar fosfórdeplanna,
rafeindabyssnanna og annars raf-
eindabúnaðar breyst svo mjög að
ekki er hægt að nota þá til iitskoð-
unar. Þessi breyting dylst notend-
urn því hún gerist smárn saman á
löngum tírna. Það er nokkuð kald-
hæðnislegt að þrátt fyrir þetta eru
skjáir oft þau tæki sem fólk notar
einna lengst og er sjaldnast skipt
út. Það þarf því að fylgjast með á-
standi skjásins reglulega og
kvarða hann og búa til skjáprófíla
með reglulegu millibili. Flest
kvörðunarforrit fyrir skjái láta vita
ef ekki er hægt að stilla skjáinn
eins og um er beðið. Þetta þýðir að
kominn er tími til að skipta um
skjá.
Sumir skjáir hafa innbyggð-
an búnað til kvörðunar, t.d. Barco
Reference og Apple ColorSync
skjáir, en aðrir hafa engan innri
búnað sem stillir og fylgist með á-
standi skjásins. Til að kvarða slíka
skjái þarf sérstakan hugbúnað og
litrófsmæli.
Kvöröun skjáa
Þar sem áhersla er lögð á gæði
og nákvæmni í forvinnslu prent-
gripa er nauðsynlegt að tryggja
stöðugleika gegnurn allan vinnslu-
ferilinn. Til að þetta sé gerlegt
þarf að ganga úr skugga um að
hver þáttur vinnslunnar sé staðlað-
ur og breytist ekki frá degi til
dags. Ef ætlunin er að nota tölvu-
skjái til nákvæms mats á litum
eða litaleiðréttinga á myndum þarf
að kvarða þá og búa til s.k. skjá-
prófíl.
Því miður eru aðferðir við
kvörðun tölvuskjáa ekki staðlaðar
og hin fjölmörgu tæki til kvörðun-
ar sem era á markaðnum eru eng-
an veginn sambærileg að gæðum.
Þessi mikli fjöldi verkfæra veldur
því að erfítt getur reynst að hitta á
rétt tæki sem skila viðunandi ár-
angri.
Það má segja að í grófum
dráttum séu tvær aðferðir við að
kvarða skjái. I fyrsta lagi það sem
kalla má sjónræna aðferð og í öðru
Delta E
Delta E (AE) er hugtak sem oft sést í sambandi við liti og litstýring-
ar nú á tímum. í grófum dráttum má segja aó AE tákni mismun
milli ákveðins litar og tiltekins samanburðarlitar.
A E 1 þýðir að litirnir tveir sem bornir eru saman eru svo likir að
venjulegur maður getur varla séð mun á þeim. AE 2 þýðir að mun-
urinn er greinanlegur Jýrir þjálfað auga en A E 3 þýðir að munur-
inn er greinanlegur jýrir jlesta. A E 4 þýðir að munurinn er orðinn
svo mikill að allir geta séð hann. Ásœttanlegur litamunur er oftast
talinn A E 2-3 við skoðun og samanburð mynda á pappír og
skyggna. Það ber þó að hafa i huga að litamunur er greinilegri í
hlutlausum grátónum eða litum sem hafa litla mettun en milli mett-
aðra lita. Þannig geta mettaðir litir mœlst með litamun upp á A E 4
án þess að mannlegt auga geti greint muninn.
Tafla
1. CRT ókvar&a&ur án ICC prófíls A E=20,5
2. CRT kvarba&ur án ICC prófíls A E=11,0
3. CRT kvarbabur meö ICC prófíl A E=7,6
4. CRT ókvaröaöur með ICC prófíl A E=26,8
18 ■ PRENTARINN