Prentarinn - 01.10.2003, Side 20

um, helst í sérstökum skoðunar-
klefum. A skjám sem notaðir eru
til að dæma um liti þarf því að
stilla hvítpunkt skjásins þannig að
lithiti hans sé sambærilegur við
lithita skoðunarljóssins sem notað
er til að skoða prentmyndir og
ljósmyndir.
Eftir kvörðun skjásins þarf að
búa til ICC prófíl sem lýsir eigin-
leikum hans, s.k. skjáprófil. Ná-
kvæmni kvörðunarinnar skiptir
miklu máli og því betur sem tekst
að láta hvítpunkt skjásins líkja eft-
ir D50 ljósgjafa, því minni eru lit-
frávikin eftir að skjáprófíll hefur
verið gerður.
I raun eru kvörðun og gerð
skjáprófíls tvær aðskildar aðgerðir
en vegna þess að flest verkfæri til
skjákvörðunar geta líka búið til
skjáprófíla strax að lokinni kvörð-
un er þeim oftast steypt saman í
eina í daglegu tali fólks.
Því vandaðri sem kvörðunin er
því nákvæmari verða skjáprófíl-
amir. Eini raunvemlegi mæli-
kvarðinn á gæði kvörðunar og
skjáprófíla er hversu nákvæmlega
skjárinn birtir liti. Það er hægt að
mæla litfrávik milli þekktra lita í
tölvuskránni og sama litar eins og
hann birtist á skjánum en erfíðara
er að mæla frávik milli fyrirmynd-
ar (t.d. ljósmyndar) eða prentaðrar
myndar og litar á skjá. Oftast er
eina leiðin til að dæma um þetta
sú að bera skjámyndina saman við
fyrirmyndina. Matið hlýtur því
alltaf að vera huglægt og því er
mikilvægt að öll utanaðkomandi á-
hrif séu eins lítil og kostur er til
þess að þau hafí ekki of mikil á-
hrif á matið. Niðurstöður kvörðun-
arinnar em vistaðar í litupp-
flettitöflunni á skjákorti tölvunn-
ar.
Skjá þarf að kvarða og búa til
nýjan skjáprófíl af honum með
reglulegu millibili. Einu sinni í
mánuði ætti að vera algjört lág-
mark, helst ætti að gera það oftar
ef kostur er.
Ytri skobunarskilyrbi
Hvort sem myndir em metnar á
tölvuskjá eða tyrirmyndir og/eða
prentmyndir em bornar saman við
skjámyndina er mikilvægt að huga
vel að umhverfi skjásins. Góður
skjáprófíll er gagnslaus ef ytri
skoðunarskilyrðin eru ekki réttt.
Koma þarf skjánum þannig fyrir
að umhverfíð hafi sem minnst á-
hrif á skoðunina. Hafa þarf full-
komna stjóm á umhverfislýsing-
unni og gæta þcss að lýsing í her-
berginu þar sem skjárinn er sé
stöðug. Best er að skoða myndir á
skjá í mjög daufri birtu. Þetta
minnkar hættu á glömpum af
gleri skjásins og eykur skil
(kontrast) skjásins í augum skoð-
andans. I stöðlum ISO er mælt
með að birtan umhverfis skjáinn
sé milli 32 og 65 Lux og hún þarf
að vera stöðug allan daginn. Lithiti
umhverfisljóssins á að vera sem
næstur lithita hvítpunkts skjásins
eða 5000 K. Helst ættu veggir,
loft og gólf umhverfis skjáinn að
vera ljósgrá að lit og laus við end-
urkast. Forðast ætti að hafa nokkuð
nærri skjánum sem gæti truflað
sjónskynjun þess sem situr við
hann s.s. myndir, veggspjöld,
miða o.þ.h. Það þaif einnig að
gæta þess að engir ljósgjafar með
annan lithita en umhverfisljósið,
eða gluggar, séu innan sjónsviðs
þess sem vinnur við skjáinn eða
geti valdið endurkasti af skjánum.
Þetta þýðir að draga þarf fyrir
gluggana (séu þeir til staðar),
koma fyrir D50 perum í öllum
ljósastæðum í herberginu, minnka
herbergislýsinguna verulega og
gæta þess að hún breytist ekki
meðan unnið er við skjáinn. Það
þarf helst að athuga ástand um-
hverfisljósanna einu sinni á ári og
skipta um perur ef liteiginleikar
þeirra hafa breyst.
Koma þarf skoðunarkassa
með D50 ljósum fýrir við hlið
skjásins ef ætlunin er að bera
saman fyrirmyndir/prentmyndir
og skjámyndina. Þegar hvítpunkt-
ur tölvuskjásins er stilltur á D50
fellur birtustig skjásins venjulega
þó nokkuð. Það þarf því að vera
styrkstillir („dimmer") í skoðunar-
kassanum svo hægt sé að stilla
ljósstyrkinn í kassanum þangað til
birtustigið inni í honum líkist
birtustigi skjásins cins og mögu-
legt er. Það er venjulega ekki á
færi venjulegra notenda að mæla
birtustig bæði skjásins og kassans
svo vel sé, þannig að þetta verðui'
að stilla með sjónrænum saman-
burði. Það er gott að setja hvíta
pappírsörk inn í skoðunarkassann
og bera hana saman við hvíta
mynd sem gerð hefur verið í
myndvinnsluforriti (t.d. Photo-
shop). Síðan þarf að stilla birtuna í
skoðunarkassanum þangað til
hvíta skjámyndin og hvíta papp-
írsörkin virðast ámóta bjartar. Til
að koma í veg fyrir að ljós falli á
skjáinn er hægt að kaupa sérstakar
hlífar til að setja umhverfis skjá-
inn. Slíkar hlífar er reyndar líka
hægt að útbúa úr svörtum pappa
ef menn tíma ekki að kaupa þær
og eru lagnir í höndunum.
Það getur vaxið mörgum í
augum að útbúa stöðluð skilyrði,
eins og hér er lýst, á vinnustöðum.
Það er auðvitað óraunhæft að ætlast
til þess að heilt fýrirtæki sé málað
grátt í hólf og gólf, dregið fýrir
alla glugga og öll Ijós deyfð. Oft-
ast má þó með smávegis hagræð-
ingu taka frá eitthvert horn eða
eitt herbergi þar sem hægt er að
koma upp stöðluðum aðstæðum
sem auðvelt er að stjórna. ISOstað-
all nr. 3664:2000 fjallar um skoð-
unaraðstæður þar sem fýrirmyndir
og eftirmyndir eru bornar saman
og þar sem myndir eru metnar á
tölvuskjá án samanburðar við eft-
irmynd eða ljósmynd.
Tillaga að ISO staðli nr.
12646 fjallar um samanburð milli
tölvuskjámyndar og ljósmyndar
eða eftirmyndar („soft proofíng").
Þeir sem vilja kynna sér efni
þessara staðla ættu að fara inn á
heimasíðu ISO eða hafa samband
við Staðlaráð Islands.
Skjáprufur
Þegar tölvuskjáir eru látnir líkja
eftir prentaðri útkomu er talað um
skjáprufúr (soft proof á ensku) og
þess konar notkun tölvuskjáa er
að verða sífellt algengari í grafíska
iðnaðinum og greinum honum
tengdum. Skjáprufur hafa aug-
ljósa kosti fram yfír “hefðbundn-
ar” litaprófarkir á pappír. Hver
pappírsútkeyrsla kostar peninga,
jafhvel einföld útprentun á venju-
legan bleksprautuprentara, og þær
taka tíma. Kostnaður við skjápruf-
ur er í lágmarki, þörfín á endur-
Skjámyndir úr ProjileMaker kvörðunar- og prófilagerðarforritinu frá
GretagMacbeth. Þetta og sambœrileg forrit frá öðrum framleiðendum
eru nákvœmustu tœkin til kvörðunar skjáa og gerðar skjáprófda sem
fáanleg eru á almennum markaði.
20 ■ PRENTARINN