Vísbending


Vísbending - 22.12.2008, Blaðsíða 9

Vísbending - 22.12.2008, Blaðsíða 9
Islendingum illa því mikilvægasta útflutningsvaran, saltfiskur, var seld á Spáni en innfluttur vamingur haföi verið sóttur annað. Það var veturinn 1931 sem Islendingar byrjuðu að gera sér grein fyrir því að „gróðabrallið" í kauphöllinni í New York haustið 1929, sem leitt hafði til „taugabilunar milljónamæringa", var farið að hafa áhrif heima á Fróni. Það fór nú að taka á taugar ráðamanna og landsmanna allra. Þótt hugtakið hnattvæðing væri ekki komið til sögu á þessum tíma hafði framleiðsla og atvinnuástand í einu landi áhrif í öðmm. Island var þrátt fyrir einangmn sína frá þjóðbrautum heimsins á fjórða áratugnum ekki undanskilið lögmálum alþjóðlegra viðskipta. Kreppan á Islandi fjórða áratugnum leiddi ekki til mikils usla í bankastarfsemi enda var slík starfsemi fábrotin og vanþróuð hér á þeim ámm. Fólk hafði ekki áhyggjur af lánum sínum enda höfðu fáir notið þeirra. Aílur á móti leiddi samdrátturinn í útflutningsframleiðslunni til víðtækara atvinnuleysis en áður hafði sést. Fullorðnir, vinnufusir karlmenn gengu um án atvinnu hundmðum saman. Mest varð atvinnuleysið sumarið 1932 þegar 600 karlmenn gengu atvinnulausir á götum Reykjavíkur. Þetta ástand gat af sér fátækt og neyð margra fjölskyldna um langa hrið. Atvinnuleysisbætur þekktust ekki og atvinnubotavinna sem stjómvöld skipulögðu var stopul. Þetta er sú mynd af kreppunni fyrri sem við höfum enn í dag og þvi miður er hún sönn. Islendingar losnuðu ekki úr kreppunni fyrr en með hemáminu í lok §órða áratugarins. En þá hófst líka gullöld á Islandi. Bretar og Bandaríkjamenn tryggðu að öll framleiðsla landsmanna var keypt við góðu verði. Atvinnuleysið og fátæktin hurfu sem dögg fyrir sólu. Mitt í hörmungum heimsstyrjaldarinnar urðu Islendingar ein efhaðsta þjóð í heimi. Og þjóðin naut þess í botn. Tómas skáld Guðmundsson lýsti ástandinu svo í gamansömum pistli í tímaritinu Helgafelli 1942: „Minnir þjóðin ... einna helst á manninn á Akureyri forðum, sem settist í fyrsta sinn á ævinni á mótorhjól, með þeim afleiðingum, að hann ók því í dauðans ofboði um vegi og vegleysur allan daginn og gat ekki numið staðar fyrr en bensínið var þrotið. Svo ævintýranleg hefur þessi þróun í viðskipta- og fjárhagsmálum gerst, að hvað úr hverju fer prentun íslenskra peningaseðla að verða álitleg atvinnugrein fyrir breska heimsveldið, enda em nýríkir hátekjumenn orðnir álíka algengt fyrirbrigði og óborgaðir reikningar vom fyrir stríð.“ Þessi sæla stóð þó ekki lengi. Eftir að íriður komst á tókst Islendingum á undraskömmum tíma að eyða stríðsgróðanum. Þá tóku við næstum fimmtán mögur ár. Það rofaði ekki til að ráði fyrr en með Viðreisninni í byijun sjöunda áratugarins. En það er önnur saga. H VÍSBENDING I 9

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.