Læknablaðið - 01.06.1945, Blaðsíða 12

38
LÆKNABLAÐIÐ
blóöþrýstingshækjkun cins og t. d.
viö graviditetstoxæniia, eklampsia
og blýeitrun. Fyrstu breytingar
sem maöur sér þá, eru arteriolu-
samdrættir, annaöhvort á tak-
mörkuöum svæðum efta um allan
fundus. Samdrættir þessir geta
veriö mjcig breytilegir aö styrk-
leika og eru augsýnilega afleiöing
af æöakrömpum; síöar kemur
fram pápillubjúgur, einkum ofan
og neöan viö pappilluna og fylgir
síðan æöunum; einnig getur kom-
iö staðbundinn (local) retinabjúg-
ur samtímis. Viö alvarlegri teg-
und toxæmiunnar, sem venjul.
er sanitímis hækkuöum blóðþrýst-
ingi koma svo exsudöt og blæö-
ingar, sem líkist þá alveg hinum
ofangreinda retinitis angiospast-
ica.
Ef maöur á aö dæma um þýð-
ingu )g hið prognostiska og dia-
gnostiska gildi þeirra fundus-
breytinga, sem koma viö háþrýst-
ing, er nauösynlegt aö gera sér
ljóst af hverju hækkun blóöþrýst-
ingsins stafar og hve’rra ólíkra
tegunda blóöþrýstingsins þart"
helzt aö taka tillit til. Blóöþrýst-
ingurinn ákvarðast af „slag-
volumen" hjartans og mótstööunni
i æðakerfinu. Þar sem mótstaðan
í æðakerfinu fer eftir straumhraða
blóðsins og viscositeti, ásamt á-
standi æöaveggjanna og vídd
þeirra, einkum arteriolanna, getur
hækkaður blóöþrýstingur orsak-
ast af mörgum ástæöum; hann
getur komið af auknu minúturúm-
taki hjartans, aukningu á heildar-
rúmtaki blóðsins í æöakerfinu.
aukningu á viscositeti blóðsins cg
vissum breytinguin i æöakerfinu.
og þaö eru aöallega þær breyling-
ar sem viö getum séö í augnbotn-
inum. Breytingar þessar í æðun-
um eru tvennskonar: Elastisitets-
minnkun, einkum i veggjum stóru
æöanna, þar sem þær geta þá ekki-
cins og normalt jafnaö blóöþrýst-
ingiun viö hjartaslögin, hcldur
kemur viö aukningu slagvolumens
aukning á blóðþrýstingnum viö
systolu. en getur aftur horfiö viö
diastoluna. Við þennan háþrýst-
ing eru periferu æÖarnár ekki
samdregnar. Þaö er þetta sem
Volhárd kallar rauöa hypertoni.
Viö hinar ’ æðabreytingarnar er
aftur á móti aö ræöa um samdrátt
i periferiu æöunum. þaö er stöö-
ug mótstaða i æðakerfinu, sem
veröur aö yfirvinna ef vefirnir
eiga aö fá nóg af súrefnismettuöu
blóði; þetta veldur stööugri blóð-
þrýstingshækkun bæöi á systol-
iska- ;g diastoliska þrýstingnum.
Það er þessi tegund sem Volhard
kallar föla eða bleika hypertoni.
Þaö má segja að skipting jtessi sé
ónákvæm því hér koma fram ým-
is millistig, en þaö gerir manni
þó dálitiö léttara fyrir aö aögreina
þessa ílokka. Þar sem maöur í
skiptingunni í rauöan og fölan há-
þrýsing gengur út frá hinum
pathogenetisku orsökum hækkaöa
blóöþrýstingsins, gæti maöur lika
tekiö meira tillit til etiologiunnar
og skipt háþrýstingnum eftir því,
þá er fyrst secunder háþrýstingur.
sem kemur eftir bráöa blóðþrýst-
ingshækkun, t. d. viö acut diffus.
glomerulonephritis eöa hypert ;n-
iska graviditetstoxæmi. Er lengra
líöur og sjúkd. þessir veröa kron-
iskir. íalla þeir undir fölan há-
þrýsting. Til hins flokksins heyrii
primær háþrýstingur, frá byi'jun
kroniskur eða genuin hypertonia.
hann skiptist aftur annarsvegar í
malign nephrangiosclerosis og
hinsvegar í hinn einfalda ellihá-
þrýsting og essentiell- eöa kon-
stitutionell háþrýsting. Malign há-
þrýstingur er frá byrjun eöa fljót-
lega tengdur nýrnasjúkdómi, hinu