Læknablaðið - 01.06.1957, Blaðsíða 9

L /I: K N A B L A Ð IÐ
35
BmLL
an .
Dálítil hugvekía uni röntgengcisla
og geislunarhœttur
Með síaukinni notkun rönt-
gengeisla og annarra geisla-
virkra efna við greiningu og
meðferð sjúkdóma, við vísinda-
og tæknistörf, svo og vegna auk-
innar geislunar af kjarnspreng-
ingum stórveldanna og aukinni
þekkingu á svonefndri geim-
geislun og eðli hennar, hefir á
siðari árum skapazt nýtt við-
liorf til áhættu þeirrar ýmis
konar, sem samfara er geislun.
Það er alkunna, að jónandi
geislun i stórum skömmtum
veldur óhætanlegum skemmd-
um á öllum lifandi vef, enn
fremur eru „additions“-áhrif
röntgengeisla i minni skömmt-
um löngu þekkt, enda þótt enn
sé deilt um lífeðlisorsakir þeirra
í liinum nákvæmari atriðum.
Annar þáttur, smátæk álirif
geislavirkra efna á erfðir, hefir
verið mikið ræddur og rann-
sakaður nú hin síðari ár, og
enda þótt niðurstöður þeirra at-
hugana eigi enn langt í land, þá
hefir þegar ýmislegt komið i
ljós, sem er svo alvarlegs eðlis,
að full ástæða er lil að gefa því
gaum. Á það einnig erindi til
lækna liérlendis, sem margir
starfa daglega við gegnljrsingar
og jafnvel myndatöklir úti í hér-
uðum með að vísu litlum, en
þó alls ekki hættulausum tækj-
um.
Hér mun ekki reynt að gefa
neitt tæmandi yfirlit né full-
komið yfir geislavirk efni eða
geislunarálirif, en bent skal á
lestrarefni í þeim greinum (1, 2,
4, 7, 9). Einungis verða rifjuð
upp aðalatriði og loks bent á
nokkrar þær einföldustu varúð-
arráðstafanir, sem sjálfsagt er
að fylgja við geislastörf, þótt í
tiltölulega smáum stíl séu.
Það, sem einkennir jónandi
geislun er hæfnin til að jóna,
þ. e. kljúfa sameindir (mólekúl)
í geisluðu lofti og föstu eða
fljótandi efni í rafhlaðnar
eindir. — Að öllum likind-
um myndast slikar eindir
ekki síður við geislun á föstum
hlutum og vökvum en við loft-
geislun.
Lífeðlisáhrif geislunarinnar
munu beinlínis eða óheinlínis
háð slíkum jónunum í frumu-
og millifrumuvökva, auk
„geislamögnunar“ (aktiviser-
ingsprocessa), eins konar keðju-
áhrifa, sem þó eru ekki full-
komnar jónanir, lieldur senni-
lega sýring (oxidering) er að