Læknablaðið - 01.06.1957, Blaðsíða 11

L Æ K N A B L A Ð I Ð
37
þessum lindum er margfalt
meiri en frá venjulegum rönt-
gentækjum, eða svarar til geisl-
unar frá röntgengeislalind með
um 3 milljóna volta spennu.
Geislavörnin þarf því að vera
margfalt öflugri; t. d. þarf í
eins metra fjarlægð frá 1 mg af
radíum 5 mm þykka blýplötu
til þess að ekki stafi liætta af
geislun. Um samsæturnar (ísó-
tópana) gilda ekki alveg jafn
einfaldar reglur við mælingu
geislamagns, þar sem taka þarf
tillit til svonefnds helmingunar-
tíma þeirra o. fl„ en í raun þarf
þar ákaflega mikillar varúðar
við, ekki siður en við radíum.
Beta-geislar og pósitróngeisl-
ar hafa mjög litla „smygi“ og
þýðing þeirra í sambandi við
geislavarnir þvi minni en
gammageislanna. Þá her að
hafa í huga þýðingu þessara el-
ektrónugeisla í sambandi við áð-
ur nefndar framhaldsgeislanir í
vefjum eftir að röntgengeislun
er hætt. Eins geta neutron-geisl-
ar, sem eru óhlaðnar vetniseind-
ir, smogið alldjúpt og valdið
elektróngeislun inni í frunium.
Eins og þegar liefir verið
drepið á, hefir jónandi geislun
lifeðlis- (hiologisk) álirif. Menn
greinir á um einstök atriði i or-
sakakeðjunni, en allt bendir til
að frumgeislunin, er hittir vef-
ina, geri einstakar mólekúlur í
vatnsfasa frumanna og milli-
frumuvökvanum geislavirkar
og valdi þannig keðjuáhrifum,
sem fyrst og fremst eru fólgin
í klofningu vatnsmólekúla í
geislavirka jóna, sem síðan geti
raðað sér saman á ýmsan hátt
og truflað innri efnaskipti
frumanna, einkum livað snertir
amínósýrur og livatakerfi. Þýð-
ingarmest er þó í þessu sam-
handi að gera sér grein fyrir,
að öll jónandi geislun hefir þá
eiginleika, að áhrif hennar hrúg-
ast upp (kumulerast); þ. e., á-
kveðið geislamagn getur valdið
hreytingum í frumum og líf-
færum, er lialdast alla ævi, enda
þótt ekki komi til neinna áhrifa
af geisluninni í fyrstu. Áhrif
margra smárra geislaskammta
geta þannig valdið alvarlegum
likamstruflunum löngu eftir að
geislunin átti sér stað; til eru
dæmi þess, að lítill, út af fyrir
sig alsaklaus geislaskammtur,
gefinn mörgum árum eftir fyrri
geislun, hefir valdið mjög al-
varlegum skemmdum, og jafn-
vel banvænum.
Áhrif þau af margendur-
tekinni lítilli geislun á lieil-
hrigðan líkama, sem auðveldast
er að greina, og þvi kunn-
ust, eru hrevtingar á húð, blóð-
frumum, eistum og eggjastokk-
um.
Húðhreytingarnar fara eftir
geislamagninu; fyrstu breyting-
ar, sem vart verður, eru oft
súbjektivar: nálardofi og sviði
þá koma sjáanlegar hreytingar
hárlos, roði, siðar pigmentatio,