Bændablaðið - 07.03.2013, Side 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. mars 2013
„Er kominn tími til að tengja“ var
yfirskrift málþing í Silfurbergssal
Hörpu á þriðjudag í síðustu viku
um lagningu rafstrengs til Evrópu.
Gunnar Tryggvason, formaður
ráðgjafahóps sem skipaður var
sumarið 2012, sagði ljóst að í
umræðu um sæstreng væri verið
að horfa til þess að fá sem hæst
verð fyrir afurðir þeirra auðlinda
sem verið væri að nýta. „Hæsta
verð er þó ekki endilega forsenda
mestu hagsældar, þar koma
til fleiri áhrifaþættir, svo sem
atvinnusköpun, náttúrugæði og
margt fleira,“ sagði Gunnar, en
nefndin á að skila af sér 15. maí.
Hópurinn samanstendur af
fulltrúum úr öllum þingflokkum
Alþingis, frá Samtökum atvinnu-
lífsins, Alþýðusambandi Íslands,
BSRB, Sambandi íslenskra sveitar-
félaga, Neytendasamtakanna,
lands samtökum lífeyrissjóða,
Landsneti, Landsvirkjun, Samorku
og Náttúruverndarsamtökum Íslands.
Vinna hópsins hófst í haust og
er áfangaskýrslu að vænta í vor. Í
erindisbréfi hópsins er tekið fram að
breið samfélagsleg sátt sé nauðsynleg
eigi verkefnið að verða að veruleika.
Eins og Helga Jónsdóttir
fundarstjóri gat um í upphafi fundar
var þetta málþing fyrst og fremst sett
upp til að opna umræðu um málið
sem er m.a. hlutverk ráðgjafahópsins.
Niðurstaða málþingsins var því
helst sú að þar var varpað upp fleiri
spurningum um fundarefnið en hægt
var að svara.
Málið er vissulega afar áhugavert
fyrir margra hluta sakir en fram kom
í máli fyrirlesara að mikil óvissa væri
uppi um nær alla þætti er að þessu lytu.
Einnig kom fram á fundinum að mikil
óvissa ríkti t.d. um hvernig regluverki
í kringum raforkutengingar í Evrópu
yrði háttað í komandi framtíð. Þá
virðast þær meginforsendur sem
Norðmenn segjast hafa fyrir lagningu
sæstrengs vart eiga við hér á landi.
Það varðar m.a. nauðsyn þess að
jafna framleiðslusveiflur á rafmagni
innanlands og nauðsyn þess að hafa
aðgengi að erlendu rafmagni til að
tryggja afhendingaröryggi.
Kallar á virkjanir sem
eru 1,25 sinnum stærri en
Kárahnjúkavirkjun
Hugmyndir Landsvirkjunar miða
við 800-1200 megavatta (MW)
jafnstraumsraforku (Direct Current -
DC) sæstreng sem geti skilað 5-6.000
gígavattstundum (GWst) á ári. Það er
svipuð orka og þarf fyrir eitt til tvö
álver. Til samanburðar er allt uppsett
afl Landsvirkjunar í dag 1.860 MW
og seld raforka 12.778 GWst á ári.
Þar af er Kárahnjúkavirkjun eða
Fljótsdalsstöð með 690 MW uppsett
afl og skilar 4.800 GWst á ári. Það
er því verið að tala um afl frá allt að
1,25 Kárahnjúkavirkjunum á ári til
að sinna orkuframleiðslu fyrir einn
sæstreng til Bretlands.
Ljóst er að umframafl í raforku-
kerfinu á Íslandi í dag er hverfandi
í þessu samhengi og getur alls ekki
skapað nauðsynlegt afhendingar-
öryggi sem þarf fyrir orkusölu um
slíkan streng. Því þyrfti að reisa
fjölda virkjana og hafa verið nefndar
allt að fimm vatnsaflsvirkjanir í því
sambandi. Þá hefur verið nefnt að
heildarkostnaður geti hlaupið á tölum
upp á 1.000 til 1.400 milljarða króna
við sæstreng, nauðsynlegar virkjanir
og línulagnir. Raforkuvinnslan
á Íslandi árið 2011 nam um 17
teravattstundum og um 80% þeirrar
orku fóru til orkufreks iðnaðar, þar
af ríflega 70% til áliðnaðar. Hafa
stjórnendur Landsvirkjunar því bent
á þá áhættu sem felst í slíkri einhæfni
í viðskiptavinahópnum.
Gunnar Tryggvason, formaður
ráðgjafahópsins, sagði að sömu menn
hefðu líka sagt að ólíklegt væri að til
þess kæmi fljótlega að við fyndum
aðra nýtingu sem drægi verulega úr
þessari einsleitni. Þess vegna hefðu
stjórnendur Landsvirkjunar viðrað
hugmyndir um að tengja raforkukerfi
Íslands við það evrópska um sæstreng.
Sagði Gunnar að sæstrengsumræðan
væri þó alls ekki ný af nálinni og
nefnt hefði verið að hún hefði staðið
í um 60 ár.
Margt hefur breyst frá síðustu
skýrslu árið 1993
Síðasta skýrsla iðnaðarráðuneytisins
um lagningu sæstrengs var gefin út
árið 1993. Niðurstaða hennar var sú
að tæknilega væri þetta mögulegt en
áhættan líklega of mikil fyrir meintan
ávinning fyrir þjóðina. Sagði Gunnar
að á þessum 20 árum sem liðin eru
síðan hafi tæknileg áhætta minnað. Þá
hafi hækkun raforkuverðs í Evrópu
leitt til þess að meintur ávinningur
geti verið meiri. Sérstaklega fyrir
vistvæna orku. Þess vegna hafi
stjórn Landsvirkjunar farið fram á
það við íslensk stjórnvöld síðastliðið
vor að þau stuðluðu að þverpólitískri
umræðu um málið og undirbyggju
stjórnkerfið til að taka ákvörðun um
það.
Stýrihópur á vegum iðnaðar-
ráðherra ályktaði árið 2011 að
einangrun Íslands yrði rofin
með lagn ingu sæstrengs, ef og
þegar það teldist þjóðhagslega
hagkvæmt. Þá undirrituðu iðnaðar-
ráðuneytið og atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytið í fyrra
tvær viljayfirlýsingar við Breta og
Færeyinga um könnun á tengingu
raforkukerfa landanna.
Fjölmargar spurningar vakna
Til að mögulegt sé að svara spurn-
ingu fundarins um hvort tími sé
kominn til að tengja þarf greinilega
að svara fjölmörgum spurningum. Í
fyrsta lagi þarf að liggja fyrir hvort
vilji er til að fara í þessa framkvæmt
hér á land. Hvort hún er æskileg út
frá þjóðhagslegum sjónarmiðum,
bæði fjárhagslegum, atvinnulegum,
umhverfislegum og ekki síst félags-
legum forsendum. Þá getur líka skipt
verulegu máli hvort um er að ræða
einstreymisstreng sem eingöngu er
ætlaður að flytja orku úr landi, eða
hvort um gagnvirka flutningsgetu
verður að ræða. Því hefur t.d. ekki verið
svarað hvaða áhrif hvor kostur um
sig hefur á skuldbindingar Íslendinga
til að taka upp sama orkuverð og í
Evrópu í kjölfar tengingar. Það eina
sem liggur fyrir, og kom fram í máli
norskra fyrirlesara á fundinum, er að
raforkuverð hérlendis mun hækka
strax við tengingu á gagnvirkum
orkuflutningsstreng.
Þörfin að ráðast í slíka fram-
kvæmd er heldur ekki augljós. Í
fyrra var Landsvirkjun að skila um 13
milljörðum í hagnað fyrir óinnleysta
fjármagnsliði þrátt fyrir 6,5%
samdrátt vegna áhrifa af lækkandi
álverði.
Eignarhaldið á strengnum getur
skiptir miklu máli
Það skiptir greinilega miklu máli
hver fer með eignarhald á strengnum
sem gæti orðið með allt að 1.200
megavatta flutningsgetu. Norðmenn
eiga strenginn til Hollands til
helminga á móti Hollendingum en
nær engar líkur eru á að Íslendingar
gætu sjálfir fjármagnað 1.170 km
streng frá Austurlandi til Skotlands
sem áætlað hefur verið að kosti 2,3
til 2,6 milljónir evra. Hvað þá 1.900
km streng til Hollands sem yrði
lengsti raf- sæstrengur í heimi. Sem
dæmi um stærðarmuninn er NorNed-
sæstrengurinn frá Noregi til Hollands
tæplega 700 megavött og 450 kílóvolt
og um helmingi styttri en hugsanlegur
strengur frá Íslandi til Bretlands, eða
580 km. Byrjað var að selja orku um
NorNed-strenginn 6. maí 2008.
Þar sem eignarhaldið yrði nær
örugglega í höndum útlendinga
yrðu þeir í lykilstöðu til að ákvarða
afskriftarhraða og verðleggja leigu á
kaplinum til raforkuflutninga. Þannig
verður eigandi strengsins í stöðu til
að skammta Landsvirkjun þann hlut
sem honum hentar af því verði sem
fæst fyrir orkusöluna erlendis. Það
er lykilstaða og í raun ekki ósvipuð
samningsstaða og álverin á Íslandi
hafa í dag gagnvart Landsvirkjun.
Miðað við þetta yrði rekstaröryggi
Landsvirkjunar líklega ekkert
meira en nú er við tilkomu slíks
strengs, hvað varðar raforkusölu, en
fjárhagsleg áhætta af virkjunum gæti
orðið gríðarleg.
Magnús Þór Ásmundsson,
forstjóri Alcoa á Íslandi, sagði í
pallborðsumræðum á fundinum að
strengurinn einn og sér kostaði álíka
og tvö álver í fullri stærð. Þar fyrir
utan væru virkjanir og línulagnir.
Taldi hann þetta því fela í sér verulega
áhættu fyrir þjóðarbúið og ekki
vera álitlegan kost fyrir Íslendinga.
Vissulega verður þó að hafa í huga
að hans fyrirtæki á þarna hagsmuna
að gæta.
Stefna Landsvirkjunar um
Evróputengingu er skýr
Landsvirkjun hefur á liðnum miss-
erum viðrað stíft hugmyndir um
lagningu sæstrengs til Evrópu.
Athyglisvert er að þrátt fyrir yfirlýs-
ingar Landsvirkjunar um að tenging
íslenska raforkukerfisins um sæstreng
til Evrópu komi ekki til greina nema
nema í fullri sátt allra aðila í þjóð-
félaginu er fyrirtækið þegar búið að
setja sér stefnuna. Var þessi stefna
kynnt í fyrra sem ein af þrem megin-
stoðunum í rekstri Landsvirkjunar
til framtíðar. Kom það m.a. fram í
kynningu Harðar Arnarssonar for-
stjóra Landsvirkjunar á sl. hausti
Úttekt - Orkumál
Er kominn tími til að tengja? – Málþing um lagningu sæstrengs frá Íslandi til Evrópu:
Framkvæmd sem kallar á ríflega eina
Kárahnjúkavirkjun í orkuöflun
– Hugmyndin vekur upp ótal spurningar en upplýst er þó að slíkt muni hækka raforkuverð til bænda og annarra neytenda
Þessi mynd sýnir nokkrar hugmyndir varðandi lagningu rafmagnssæstrengs