Bændablaðið - 07.03.2013, Page 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 7. mars 2013
að stefna Landsvirkjunar væri falin
í þrem skilgreindum meginstoðum
fyrirtækisins.
Ein stoðin er skilvirk orkuvinnsla
og framþróun. Önnur er fjölbreyttur
hópur viðskiptavina og þriðja stoðin
er tenging við evrópskan orkumarkað.
Þessi þriðja stoð er einmitt sú stefna
sem forstjórinn hefur á síðustu miss-
erum unnið af fullum krafti við að
hrinda í framkvæmd eins og honum
ber samkvæmt lögum um fyrirtækið.
Hafa ber í huga að Landsvirkjun
er samkvæmt lögum að 99,9% hlut
í eigu ríkissjóðs, en 0,1% er í eigu
Eignarhluta ehf. Stjórn fyrirtækisins
er pólitískt skipuð og því hlýtur stefna
fyrirtækisins að vera stjórnvöldum
vel kunn og væntanlega þóknanleg,
ekki síst þeim ráðherrum sem skipuðu
nefndina sem að ráðstefnunni stóð.
Samkvæmt lögum um fyrirtækið
annast forstjóri daglegan rekstur
fyrirtækisins og skal í þeim efnum
fara eftir þeirri stefnu og fyrirmælum
sem stjórnin hefur gefið. Stefnan sem
forstjórinn hefur lýst getur vart verið
skýrari.
Glæsileg sviðsmynd en ekki
endilega allur sannleikurinn
Með framsetningu Landsvirkjunar
virðist dæmið fljótt á litið vera borð-
leggjandi fyrir Íslendinga sem orku-
framleiðsluríkis þó forstjórinn hafi
ítrekað að skoða beri vandlega alla
þætti málsins. Talað hefur verið um
að Íslendingar fái þar tækifæri til að
safna peningum í gríðarlega sjóði og
hefur olíusjóður Norðmanna verið
nefndur sem dæmi í því sambandi.
Eigi að síður er kannski ekki allt sem
sýnist í þeim efnum eins og garð-
yrkjubændur og fleiri hafa bent á.
Á fundinum í Hörpu var aðeins
lauslega talað um áhrif sæstrengs til
hækkunar á raforkuverði hér innan-
lands og var það sem þar kom fram
alls ekki í samræmi við reynslusögur
frá Noregi sem birtar hafa verið m.a.
í Bændablaðinu. Einnig samanburði á
orkuverði á Íslandi og í Evrópu sem
leiðir líkum að allt að fjórföldun á
orkuverði til almennings verði af
þessu verkefni.
Gríðarlegar áætlanir í
orkufjárfestingum í Evrópu
Justin Wilkes frá European Wind
Association, sem samanstendur af um
700 fyrirtækjum, ræddi á málþinginu
um Ísland og tengingu við orkunet
Evrópu. Sagði hann að á næstu 10
árum væri gert ráð fyrir að fjárfesta
í raforkufyrirtækjum sem nemur um
140 milljörðum evra. Það er bæði í
virkjunum á landi og vindorkuverum
á sjó sem og nettengingum. Auk þess
er áætlað að verja 70 milljörðum evra
í uppbyggingu á gasorkuverum.
Þessi gríðarlegu fjárfestingaráform
eru vegna þeirrar stefnu ESB að afla
um 20% af orkuþörfinni með endur-
nýjanlegum orkugjöfum í kringum
árið 2020.
Rangur samanburður
Sagði Wilkes að í tilviki Íslands
væru menn að bera saman verð
sem fengist fyrir raforku um streng
og það verð sem fengist fyrir orku
frá vindorkuverum á sjó. Þetta væri
rangur samanburður, þar sem orkan
frá Íslandi yrði ekki notuð til að
leysa af vindorkuver, heldur orkuver
sem framleiddu orku með kolum eða
gasi og kjarnorku. Þar þyrftu menn
þá líka að taka með í reikninginn
þær miklu áætlanir sem nú væru
í gangi varðandi orkuframleiðslu
með kjarnorku. Sagði hann líka að
áhugavert gæti verið fyrir Íslendinga
að tengjast rafstreng sem lagður yrði
milli Noregs og Bretlands.
Eric Skjelbred hjá Statnett í
Noregi ræddi um reynslu Norðmanna
af raforkutengingum við Evrópu.
Hann tók reyndar af skarið með það
að vart kæmi til greina að strengur
frá Íslandi yrði tengdur við streng
frá Noregi. Norðmenn vildu einfald-
lega ráða sínum strengjum sjálfir. Í
dag er eignarhaldið á kaplinum til
Hollands á hendi Statnett og TenneT
í Hollandi.
Lítið gert úr verðhækkunum
Marius Holm Rennesund hjá Thema
Consulting ræddi um áhrifin af
sæstrengstengingu Norðmanna.
Norðmennirnir vildu lítið gera úr
verðhækkunum á raforku til almenn-
ings í Noregi. Þeir staðfestu þó að
orkan hefði hækkað við tilkomu
sæstrengs til Hollands en töldu það
vart vera nema um 7%. Sagði hann
að meginforsenda Norðmanna fyrir
tengingu væri að jafna framleiðslu-
sveiflur. Þeir seldu orku til Hollands
yfir daginn þegar verðið væri hvað
hæst og keyptu síðan orku til baka
á nóttunni þegar verðið væri lægra á
markaði og hvíldu þá sínar vatnsafls-
stöðvar á meðan.
Emmanouela Angelidaki frá
Ofgem (Office of the Gas and
Electricity Markets) ræddi síðan
um þróun regluverks í Bretlandi
varðandi fjárfestingar í gagnvirkum
raforkutengingum.
National Grid með mikla reynslu
Eftir hlé á fundinum flutti Pétur
Stefánsson fyrir hönd National Grid
erindi um tengingu Bretlands við
evrópskan orkumarkað. Hann vildi
ekki að talað væri um sæstreng í
þessu sambandi heldur lagði til að
rætt yrði um „markaðstengingu“
sem væri mun meira upplýsandi og
jákvæðara hugtak.
„Við erum að ræða um hvernig
við getum tengt þessar tvær þjóðir
saman báðum þjóðum til hagsbóta.“
Sagði hann að National Grid, sem
er einkafyrirtæki, hefði yfir 30 ára
reynslu af lagningu slíkra strengja.
Fyrirtækið væri með tengingu til
Frakklands, Hollands, Manar og
Írlands. Það væri með í þróun lagn-
ingu á 700 km streng til Noregs sem
áætlað hefur verið að taka í notkun
2021. Þá væri búið að bjóða út
stóran hluta verkefnis vegna teng-
ingar yfir til Belgíu sem ráðgert er
að taka í notkun 2018. Þá væri verið
að hanna nýjan streng til Frakklands,
Frakkland II, sem verður 1.000
megavött sem á að komast í gagnið
upp úr 2020. Einnig væru umræður
hafnar um mögulega tengingu við
vindorkuver í Danmörku og við
vatnsorkuver á Íslandi. Fyrirtækið
hefur einnig komið að sæstrengnum
Basslink yfir Bass-sundið á milli
borgarinnar Victoria í Ástralíu og
George Town í Tasmaníu. Taldi
Pétur það dæmi um margt áhugavert
í samanburði við streng frá Íslandi
enda Tasmanía í svipaðri stöðu og
Ísland.
Tengingar til Íslands og
Grænlands vekja áhuga í Evrópu
Sagði Pétur að líklega yrði
viðskiptamódelið fyrir BritNed,
HVDC-strenginn til Hollands með
sínu evrópska regluverki, það sem
lagt yrði upp með ef Bretland yrði
tengt við Ísland.
Sagði hann Ísland einkum
áhugavert út af þeirri vistvænu
orkuframleiðslu sem hér væri.
„Okkar útreikningar sýna að þetta
yrði álitlegur fjárfestingarkostur.“
Möguleg ákvarðanataka 2015 og
sæstrengur í notkun 2022
Sagði hann áhugann ekki síður vera
vegna möguleikanna sem gætu
skapast í framtíðinni með tengingu
við orkuver á Grænlandi í gegnum
Ísland. Evrópa væri örugglega til-
búin að greiða góðan pening fyrir
aðgang að slíkri tengingu. Sagði
hann að ef ákvörðun yrði tekin í dag
um að fara í að kanna þetta af alvöru
væru menn í fyrsta lagi að tala um
ákvörðunartöku um sæstrengs-
lagningu árið 2015. Kapall gæti þá
í fyrsta lagi verið kominn í notkun
árið 2022.
Hagfræðistofnun reynir að kasta
tölu á hugmyndina
Til að reyna að setja einhverja
mælistiku á þetta verkefni vinnur
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
að því að reyna að meta kosti og
galla sæstrengslagningar fyrir þjóð-
félagið. Mun stofnunin skila nefnd
ráðherra skýrslu um málið í lok
apríl.
Gunnar Haraldsson, forstöðu-
maður Hagfræðistofnunar, ræddi um
nokkur atriði á fundinum varðandi
þjóðhagsleg áhrif sæstrengs. Þar
sem ekki væri búið að klára rann-
sóknina sagðist hann þó ekki getað
svarað þeirri spurningu sem var
yfirskrift fundarins. Gat þess þó að
hann myndi ekki treysta sér til að
taka pólitíska ákvörðun eingöngu
út frá þeim niðurstöðum sem þar
munu fást. Mun viðameiri rann-
sóknir og umræðu þurfi til að meta
hvort leggja eigi upp í þá vegferð
sem miði að lagningu sæstrengs.
Að síðustu flutti Stefán Gíslason
erindi sem nefndist „Sæstrengur
og sjálfbær þróun“. Lýsti hann ótal
þáttum sem taka þyrfti til út frá
umhverfissjónarmiðum. Ráðast yrði
í fjölþættar rannsóknir á mögulegu
legusvæði strengsins, landtökustað
og við dreifilínur áður en verk af
þessum toga gæti orðið að veruleika.
Segulsvið í kringum strenginn gæti
til dæmis mögulega skipt máli fyrir
ratvísi fiska eins og laxa. Í kjölfar
erindanna voru pallborðsumræður
þar sem flestum spurningum var
beint til forstjóra Landsvirkjunar.
Meta þyrfti ruðningsáhrif og
þjóðfélagslegan hag
Ljóst er því að það tekur mjög langan
tíma að greiða niður kostnaðinn af
sæstreng og virkjunum. Sú orka
sem um strenginn færi yrði á sama
tíma ekki notuð til að byggja upp
virðisaukandi framleiðsluiðnað hér
á landi. Því þyrfti að meta hverjar
nettótekjurnar yrðu af 6.000 GWst
raforkuframleiðslu á ári sem seld
yrði um sæstreng að teknu tilliti
til orkutaps. Meta þyrfti hvort sá
nettóhagnaður, ef einhver yrði, geti
skilað meiri gjaldeyri en virðis-
aukandi útflutnings framleiðsla
hér innanlands gæti gefið
Íslendingum af jafn mikilli orku-
framleiðslu. Þá þarf líka að meta
þá atvinnusköpun og samfélagsleg
áhrif sem hvor kosturinn um
sig getur gefið. Ekki þarf síður
að meta ruðningsáhrif orkusölu
um sæstreng vegna hækkunar
orkuverðs á innanlandsmarkaði. Þar
hafa garðyrkjubændur, sem þegar
þykir orkuverð of hátt lýst miklum
áhyggjum. Sama má segja um þá
íbúa landsbyggðarinnar sem búa við
raforkukyndingu, iðnað, fiskvinnslu
og landbúnað. Þetta gæti allt orðið
í uppnámi við raforkutengingu
við Evrópu. Óvíst er þá líka hvort
styrkjakerfi sem nauðsynlegt yrði til
að halda þessum þáttum gangandi,
ef strengurinn yrði að veruleika,
stæðist EES samninga og samninga
við ESB og einnig mögulega
viðskiptasamninga við Bandaríkin
sem nú eru komnir á umræðustig.
/HKr.
Sæstrengstengingar sem nú eru á hugmyndastigi í Bretlandi eru hér sýndar
sem appelsínugular.