Bændablaðið - 07.03.2013, Qupperneq 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. mars 2013
Lesendabás
Skrumskæling lýðræðis er leiðin
til glötunar. Að telja fólki trú
um að það að setja ,,X“ á blað
á fjögurra ára fresti hafi mikið
með lýðræði að gera hlýtur að
vera einhver mesta blekking
sögunnar. Þessi blekkingarleikur
elur af sér samþjöppun valds og
einhæfni í lagasetningu.
Kjörnir fulltrúar tengjast
vafasömum skúmaskotum þröngra
sérhagsmuna. Hrossakaup og
baktjaldamakk er partur af pólitískri
tugþraut. Dómarar vel valdir og
skipaðir. Embættismannakerfið
rótgróinn fléttulisti fjórflokksins.
Vinavæðingin þéttr iðin.
Ráðningarferli seðlabankastjóra
lélegur brandari til áratuga.
Forseti Íslands er eini þjóðkjörni
fulltrúinn í æðstu valdastöðu.
Ráðamenn ræða helst við þjóðina
í fjölmiðlum. Umfjöllun fjölmiðla
bítur seint og illa. Þar er um að
kenna hagsmunatengslum í bland
við þekkingar- og tímaskort.
Einstaka starfsmenn fjölmiðla
virðast hafa einlægan vilja til
upplýsingagjafar og eiga hrós
skilið fyrir viðleitni, en það ristir
sjaldan djúpt og gerir lítið gagn.
Umfjöllun fjölmiðla, í undanfara
bankahrunsins árið 2008, segir
allt sem segja þarf. Mér er til efs
að einhver hafi spurt opinberlega
,,hver ber ábyrgð á Icesave ef illa
fer?“ svo dæmi sé tekið. Einfaldar
spurningar af þessu tagi hefðu
mögulega getað sparað íslensku
þjóðinni umtalsverða fjármuni og
tíma.
Fulltrúar þjóðarinnar?
Kjörnir fulltrúar ættu að tryggja
ríkisbúskapinn en tekst það
mjög takmarkað, að mínu mati.
Ástæðan er sennilega valdagræðgi,
eiginhagsmunapot og skortur á
fjármálalæsi. Eitt er þó verra en
gjörsamlega gagnslaus snyrtipinni
og jafnvel skaðvaldur í sölum
Alþingis. Það er illa upplýstur
kjósandi, sem kemur honum
til valda. Miðað við núverandi
lýðræðisfyrirkomulag má líkja
þessu við barn, sem kaupir áfengi
handa virkum alkóhólista. Ekki
fögur mynd. Allt of fáir taka allt
of stórar ákvarðanir fyrir hönd
þjóðarinnar, sem þjóðin er illa
upplýst um, skilur lítið í og skiptir
sér lítið af. Lýðræði, flokksræði,
ráðherraræði, foringjaræði,
þingræði, peningaræði og önnur
hugtök af svipuðum toga, hafa
verið notuð til þess skilgreina
grundvöll hins þrískipta valds,
sem við búum við. Grunnurinn er
hinsvegar skaðræði, sem leynist í
núverandi lýðræðisfyrirkomulagi.
Birtingarmyndin er fulltrúalýðræði
með þingbundinni stjórn. Hversu
gagnlegt var það í aðdraganda
bankahrunsins? Við verðum
að breyta fyrirkomulaginu frá
skaðræði til raunverulegs lýðræðis,
í besta skilningi þess hugtaks.
Ég skora á frambjóðendur, hvar
í flokki sem þeir standa, að
pólitískt láti þeir hvorki hóta sér
né kaupa, heldur standi í lappirnar
á grundvelli almannahagsmuna,
ásamt því að fullnægja kröfu um
fjármálalæsi.
Úrbætur
Fjármálaöryggi þjóðarinnar á
að hámarka en ekki kollvarpa.
Kjósendur verða að gera kröfur
til frambjóðenda. Það er að hluta
kjósendum að kenna, eða þakka,
hvernig fer. Hugtökin hægri og
vinstri virðast skipta fólk litlu
máli, sem reynir frekar að átta
sig á hvað snýr upp og hvað snýr
niður. Á þessu þarf að skerpa.
Stefnu ráðandi afla verða að fylgja
skýr skilyrði. Í stjórnsýslunni þarf
harðari varnagla. Hér verða að eiga
sér stað áþreifanlegar úrbætur,
t.d. á fjármálakerfi, hagstjórn,
lýðræði, umfjöllun fjölmiðla
um stjórnmál og fjármál, auk
kennslu í fjármálalæsi á öllum
skólastigum. Venjulegir kjósendur
og skattgreiðendur geta ekki
setið aðgerðalausir. Okkur ber
siðferðileg skylda til þess að sinna
öflugu aðhaldi og virku eftirliti,
ásamt því að krefjast úrbóta og
fylgja þeirri kröfu eftir. Orðin tóm
eru aum en verkin tala best. Öll
verðum við að leggja lóð okkar
á vogarskálina, ekki vegna þess
sem við fáum, heldur þrátt fyrir
að færa fórnir. Í þeirri frómu ósk
felst hagur þjóðarinnar, öryggi og
styrkur.
Pétur Fjeldsted Einarsson
Í stjórn Hægri grænna
info@peturfjeldsted.is
Vegna mistaka féll út hluti texta í
þessari grein í síðasta tölublaði
Bændablaðsins. Er hún því
endurbirt hér í heild sinni og er
beðist velvirðingar á mistökunum.
Feluleikur lýðræðis Norsk byggðastefna og jöfnun
húshitunarkostnaðar
Rafmagnskostnaður í dreifbýli og
á köldum svæðum er gríðarlega
hár sé miðað við önnur svæði.
Þetta er mjög óréttlátt í ljósi
þess að rafmagn og húshitun á
að flokkast sem sjálfsögð grunn-
þjónusta. Í Noregi er mjög virk
byggðastefna sem m.a. felur
í sér að íbúar á dreifbýlum
svæðum greiða lægra rafmagns-
verð heldur en í stórborgum.
Framsóknarflokkurinn hefur
lagt til að mótuð verði almenn
byggðastefna að norskri fyrir-
mynd og höfum við m.a. ítrekað
talað fyrir tillögum um fulla jöfn-
un raforkuverðs. Þessi stefna var
jafnframt staðfest á nýafstöðnu
flokksþingi.
20-35% lægra orkuverð á
dreifbýlum svæðum í Noregi
Norsk byggðastefna byggir á
almennum aðgerðum fremur
en sértækum. Fyrirkomulag
raforkumála er gott dæmi um
hvernig almenn byggðastefna
í Noregi virkar. Á dreifbýlum
svæðum er sérstakt dreifbýlisþak
sett á rafmagnskostnað. Heimili á
þessum svæðum greiða aldrei hærra
verð fyrir raforku en sem nemur
ákveðinni krónutölu á ári. Í norður
Noregi greiða íbúar að jafnaði um
20% lægra verð fyrir raforku heldur
en í suður Noregi. Dreifbýlisþakið
lækkar síðan eftir því sem norðar
dregur og íbúar Tromsfylkis og
Finnmerkur, sem eru nyrstu fylkin í
Noregi, búa síðan við dreifbýlisþak
sem tryggir þeim að jafnaði 35%
lægra raforkuverð. Stjórnvöld í
Noregi hafa ákveðið að auka enn
frekar við þennan stuðning enda
hefur reynsla undanfarinna ára
sýnt að íbúum í norður- Noregi
fjölgar á ný eftir mikla fólksfækkun
undanfarinna áratuga.
RARIK og Orkubú Vestfjarða
krafin um arðgreiðslur í
ríkissjóð
Íslendingar eru ekki komnir jafn
langt í byggðajafnrétti og mikinn
skilning skortir á málinu. Þetta kom
vel fram í fjárlagafrumvarpi ríkis-
stjórnarinnar fyrir árið 2013. Með
fjárlögum ársins 2013 er RARIK
krafið um 310 milljónir og Orkubú
Vestfjarða um 60 milljónir í arð-
greiðslur til ríkissjóðs. Af þessari
upphæð er einungis 175 milljónum
veitt til aukningar á niðurgreiðslum
til húshitunar á köldum svæðum
og er sú tala um þrisvar sinnum
lægri en þarf til að jafna húshitunar-
kostnað að fullu.
Framsókn ítrekað lagt til fulla
jöfnun húshitunarkostnaðar
Í desember 2011 skilaði starfshópur
um breytingar á niðurgreiðslum
til húshitunar skýrslu og lagði
til breytingar á fyrirkomulagi til
niðurgreiðslu húshitunar. Lagt var
til að komið yrði á fót sérstökum
jöfnunarsjóði sem fjármagnaður
yrði með 0,10 kr. skattlagningu á
hverja kWst. Fjármagnið yrði síðan
notað til að niðurgreiða flutning
og dreifingu á raforku til hitunar
íbúðarhúsnæðis í dreifbýli og á
köldum svæðum. Framsókn hefur
ítrekað lagt fram á Alþingi tillögu um
að koma upp slíkum jöfnunarsjóði.
Þessar tillögur hafa ekki hlotið
brautargengi en hinsvegar var
sérstakur orkuskattur sem var
settur á árið 2009 framlengdur nú
um áramótin. Upphæð skattsins
er 0,12 kr. á hverja kWst af seldri
raforku en 2% af smásöluverði á
heitu vatni. Ekki skortir vilja til
þess að innheimta orkuskatt en
hinsvegar virðist skorta pólitískan
vilja til að veita fjármununum beint
til jöfnun húshitunarkostnaðar.
Framsókn mun halda áfram að
þrýsta á þetta mál og við höfum
ítrekað hvatt til þess að þingmenn
vinni saman að því að koma upp
slíku jöfnunarkerfi.
Norsk byggðastefna á Íslandi?
Framsóknarflokkurinn hefur allt
þetta kjörtímabil lagt til á Alþingi að
fulltrúar ríkisvalds og sveitarfélaga
móti í sameiningu stefnu í byggða-
málum sem byggir á norskri
hugmynda fræði. Landinu verði
skipt upp í ákveðin dreifbýlissvæði
og á þeim grunni lagðar til
almennar byggðajafnréttisaðgerðir.
Þessar aðgerðir byggja á því að til
dæmis skattar, gjöld á einstaklinga
og fyrirtæki, afborgunarbirgði
námslána, barnabætur, orku-
kostnaður er hagstæðara eftir því
sem lengra er komið frá þéttbýlli
svæðum.
Reynsla Norðmanna sýnir að
með bættri umgjörð og almennum
byggðaaðgerðum er mögulegt að
nýta þau fjölmörgu sóknarfæri
sem landsbyggðin býður uppá.
Almennar byggðaaðgerðir efla ekki
einungis dreifbýl svæði landsins
heldur fær ríkissjóður og þjóðin
öll þetta margfalt til baka í aukinni
verðmætasköpun og gjaldeyris-
tekjum.
Ásmundur Einar Daðason
Alþingismaður
Framsóknarflokksins
Pétur Fjeldsted Einarsson
Ásmundur Einar Daðason
Nú liggur áburðarverð 2013 fyrir.
Ekki dugar að horfa á tonna-
verðið eitt, afhendingarskilmálar
eru mismunandi og ekki gegnsæir
að öllu. En mestu skiptir magn
áburðarefna í hverju tonni og þar
með verð þeirra.
Köfnunarefni (nitur)
Allir seljendur bjóða kalkammon
undir mismunandi heiti, en það
er eingildur N-áburður með 27%
N. Mér sýnist líklegast að það
sé blanda NH4NO3 (Kjarna) og
kalktegunda, ýmist með eða án
magnesíum.
En hvort sem það er vegna
samkeppni eða annars er verð
þessarar vöru nánast hið sama hjá
öllum seljendum, um 70.000 kr./
tonn, rétt um 260 kr./kg N.
Einn seljandi, Búvís, selur
óblandaðan Kjarna með 34,4% N.
Sá áburður er mun ódýrari, því í
honum er verðið 192 kr./kg N.
Reikna má kalkverð út frá
verðmun Kjarna og kalkammon.
Ef N í kalk ammon er verðlagt eins
og í Kjarna (192 kr./kg) kostar kalk-
íblöndunin 70.000-270*192=18.160
kr./tonn. Kalsíum magnið er nálægt
8% og kostar þá hvert kg af kalsíum
225 krónur. Umreiknað í kalk (sem
er með um 40% Ca) eru þetta nálægt
90 krónur/kg kalk.
Til samanburðar kostar kornað
kalk hjá Skeljungi (aðrir bjóða ekki
venjulegt kalk) 36.400 kr./tonn (100
kr./kg Ca) og fínkornað Mg-kalk frá
Yara er á liðlega 30.000.
Fosfór
Til að reikna fosfórverð verður
að skoða tvígildar NP-blöndur
og reikna með sama N-verði
og kalkammon. Niðurstaðan er
allbreytileg, en yfirleitt á bilinu
3-400 kr kg/P. Hér þarf þó að slá
varnagla, því önnur efni (Ca, Mg
og S) koma við sögu í mismiklu
magni.
Kalí
Kalíverð má nálgast, með mörgum
fyrirvörum þó, með því að gefa
sér verð á N og P. Hér er reiknað
með 260 kg kg/N og 350 kr kg/P.
Þá eru aðeins teknar tegundirnar
Fjölgræðir 6 (22-11-11), Sprettur
20-10-10, Völlur 20-0-10 og NPK
21-4-10. Í þeim öllum er S og
sumum einnig Ca og Mg en ekkert
tillit er tekið til þessa..
Verðið, svona reiknað er
breytilegt frá 144-227 kr./kg K.
Önnur efni
Allir áburðarsalar bjóða hliðstæðan
áburð með eða án brennisteins (S),
en magn annarra aukaefna er mis-
munandi. Verðmunur á tonni er
1.700-1.900 krónur að óbreyttu
magni meginefna, en í einni tegund
er N aðeins lægra og að teknu tilliti
til þess er verðmunur 3.700 kr/tonn.
Gróft sagt má ætla að S-blöndun í
áburð kosti um 1.800 krónur/tonn.
Skeljungur og Yara bjóða áburð
með seleni (Se), og Skeljungur
hefur að auki sérmeðhöndlaðan
fosfór (Avail) í sömu blöndum.
Ekki er hægt reikna verð á seleni
hjá Yara vegna munar á öðrum
efnum. Verðmunur á blöndum
Skeljungs, þar sem aðeins munar
í seleni er tæpar 2.000 krónur/
tonn, en í tveim samanburðum þar
sem bæði munar í seleni og Avail-
fosfórs er verðmunur 2.100 og
4.800 kr./tonn. Selenbæting kostar
þannig um 2.000/tonn.
Hafa verður fyrirvara á þessum
útreikningum þar sem munur getur
verið á aukaefnum. Verðið er lægsta
verð í auglýsingu í Bændablaðinu
21. febrúar. Flutningskostnaði
er haldið utan við. Þá geta verið
skekkjur vegna upphækkunar í
efnamagni. Loks er ekkert tillit
tekið til eðlis- eða efnafræðilegra
eiginleika áburðarins.
Ríkharð Brynjólfsson
Hvað kosta áburðarefnin 2013?