Læknablaðið - 01.09.1962, Blaðsíða 72

134
LÆKNABLAÐIÐ
Bólusótt barst á þessum öld-
um livað eftir annað til Islands.
Talið er, að úr bólusóttinni, sem
barst til Islands 1707, hafi dáið
um þriðjungur landsmanna.
Nokkrir erlendir og íslenzkir
bartskerar fengust nokkuð við
lækningar á Islandi á sextándu
og seytjándu öld, en störfuðu
liér aldrei að lækningum sem
sérstök stétt.
Árið 1760 urðu greinileg tíma-
mót í heilbrigðismálum á Is-
landi, og má segja, að sótt hafi
í rétta átt síðan, þótt hægt færi
lengi vel. Þá var stofnað land-
læknisembættið og upp kom vís-
ir að fyrstu Ivfjabúðinni. Þá bóf
starf sitt fyrsti lærði læknirinn
á Islandi.
Brátt kom í ljós, að það
var algerlega ófullnægjandi að
liafa aðeins einn lærðan lækni
á öllu landinu. Þeim var því
fjölgað. Landinu var smátt og
smátt skipt niður í umdæmi,
liéruð, og einn lærður læknir
skipaður til þess að þjóna
hverju þeirra.
Þessi þróun var þó mjög liæg-
fara fyrst. Um það bil 80 árum
eftir að landlæknisembættið var
stofnað, voru starfandi lærðir
læknar aðeins 8. Læknishéruð-
unum hefur si og æ verið fjölg-
að síðan, og nú eru þau 57 á öllu
landinu, en íbúatalan um 175,-
000. Hins vegar munu starfandi
læknar vera um 210.
Hlutverk héraðslæknanna er
almennt heilbrigðiseftirlit. Þeir
bólusetja við ýmsum farsóttum,
sinna almennum læknisstörf-
um og framkvæma ýmsar lækn-
isaðgerðir, stundum meiri liátt-
ar.
Þeir fá fösl laun frá ríkinu,
en auk þess sérstakar greiðslur
fyrir læknisstörf, sem eru mjög
lágar, miðað við slíkar greiðsl-
ur í öðrum löndum.
Heilsufar á Islandi var mjög
slæmt fram yfir síðustu alda-
mót. Auk erlendra farsótta, sem
geisuðu við og við, voru ýmsir
landlægir sjúkdómar hér veru-
lega útbreiddir. Virðisl ástæða
til að nefna bér þrjá þeirra, en
það eru holdsveiki, sullaveiki og
berklaveiki.
Holdsveikin bafði um aldir
verið allútbreidd á Islandi. Bar-
áttan gegn holdsveikinni var
tekin föstum tökum 1898. Þá
tók til starfa holdsveikraspítali.
Nú má segja, að tekizl liafi að
útrýma henni. Svipað má segja
um sullaveikina. Henni hefur
verið útrýmt að mestu. Berkla-
veikin reyndist erfiðari viðfangs
og verður að geta liennar sér-
staklega með nokkrum orðum.
Um og upp úr síðustu alda-
mótum var ýmsum forystu-
mönnum á Islandi ljóst, í hvert
óefni stefndi um útbreiðslu
berklaveikinnar. Var þá hafizt
lianda um undirbúning að bvgg-
ingu heilsuhælis fyrir berlda-
sjúklinga undir forystu þáver-
andi landlæknis, Guðmundar
Björnssonar. Heilsuhæli þetta,