Læknablaðið - 01.02.1973, Side 27

LÆKNABLAÐIÐ
15
mikil og dýr í framkvæmd og e. t. v. varla
réttlætanleg enn þá, telja þeir sjálfsagt
að hvetja þá, sem líklegastir eru til að fá
þennan sjúkdóm, til þess að fara í rann-
sókn með vissu millibili, þar sem aðstæð-
ur eru fyrir hendi til þess háttar rann-
sókna.
Hin rannsóknaraðferðin, sem ég minnt-
ist á, þ. e. a. s. leit að illkynja frumum
í uppgangi, hefur mikið verið rædd á
iæknaþingum undanfarið. Við höfum
fylgzt með þeim ágæta árangri, sem náðst
hefur með þessari aðferð við greiningu
leghálskrabbameins á byrjunarstigi — eða
carcinoma in situ.
Fjölmargir vísindamenn, svo sem Umi-
ker og Storey (19 5 2),23 Woolner et al.
(1951),25 Holman og Okinaka (1964),12
Papanicolaou et al. (1951)17 og Pearson
et al. (1967)18 hafa ritað um intraepi-
thelial carcinoma í bronchi og sýnt fram
á, að unnt er að greina sjúkdóminn og
staðsetja hann á þessu byrjunarstigi sytó-
logískt, enda þótt ekkert sjáist á röntgen-
myndum. Breytingar geta þó sézt á
röntgenmyndum, ef carcinoma in situ vex
sem polypoid tumor, sem veldur atelect-
asis. Við staðsetninguna kemur histólogísk
greining til hjálpar, ef slímhúðarþykkni
sést við berknaspeglun (bronchoscopia),
og unnt er að taka sýni úr því.
Sjáist hins vegar ekkert óeðlilegt við
berknaspeglun, þá fæst staðsetningin
(localisatio) með því að fara með fína
nælonbursta niður í hinar ýmsu berkju-
greinar, eftir aðferð Hattori et al., og fá
þannig frumusýni til litunar og smásjár-
athugunar.11 Einnig má taka biopsia úr
smærri berkjugreinum með þar til gerð-
um töngum, enda þótt ekki sjáist ofan í
þessar greinar við speglunina.
Hjá Valaitis et al. var sputum cytologia
dæmt óeðlilegt hjá 4.8% reykingamanna
(„4.5% atypical, 0.2% suspicious og 0.1%
positive“) yfir þrítugt, sem höfðu reykt
a. m. k. 20 sígarettur á dag í 10 ár eða
lengur.24
Nú er það ekki vitað með vissu, hvort
carcinoma in situ í bronchi verði alltaf
að æxli, sem vaxi ífarandi í vefina undir,
og sýnt hefur verið fram á af Meyer et
al.,15 Mason og Jordan14 o. fl., að a. m. k.
hjá sumum sjúklingum, geti þetta tekið
mörg ár og kemur það heim við athugun
Collins et al.7 á vaxtarhraða æxla. Sömu
höfundar benda á annað þýðingarmikið
atriði varðandi batahorfur hjá þessum
sjúklingum, en það er, að sjúklingar, sem
við uppskurð reynast hafa carcinoma in
situ, geta fengið aðra tegund af krabba-
meini, sem á upptök sín í lungum, jafnvel
mörgum árum síðar. Auerbach og sam-
verkamenn hafa raunar haldið því fram,
að þess háttar krabbamein á byrjunar-
stigi vaxi oft eða oftast á mörgum stöðum
samtímis í lungunum.2
í flestum skýrslum um brottnumin
lungnaæxli er ekki minnzt á carcinoma
in situ — svo sjaldgæft er, að æxlin finn-
ist svona snemma. Þar sem minnzt er á
þetta, er carcinoma in situ hvergi meira
en 2% af öllum brottnumdum æxlum.
Við athugun á sjúklingum okkar hér,
þá hefur enginn sjúklingur fundizt enn þá
með cancer pulmonum á þessu byrjunar-
stigi. Svo sem áður hefur verið sýnt fram
á, þá er oftast um mun stærri tumores að
ræða hér hjá okkur, heldur en annars
staðar og histólogísk skipting önnur, eins
og getið er í fyrri skrifum um sjúkdóm-
inn.22
Grzybowski og Coy (1970)10 lýsa sam-
tímis röntgenmyndatöku og sputum cyto-
logia hjá 2112 reykingamönnum 40 ára
og eldri. Þessir menn voru ekki einkenna-
lausir. Cancer pulmonum fannst hjá 17
(0.8%), 8 sjúklingar fundust við mynda-
tökuna eina, 7 við cytologiae og aðeins
2 með báðum aðferðunum. Þetta sýnir, að
þessar rannsóknaraðferðir eru ófullnægj-
andi, þegar þær eru notaðar hvor í sínu
lagi. Þeir leggja áherzlu á, að ekki skuli
auka á öryggiskennd sjúklinganna, enda
þótt rannsókn leiði ekkert í ljós, heldur
verði að fylgjast með þeim og brýna fyrir
þeim að leita læknis, ef ástæða er til þess.
Gildir raunar það sama um allar hóp-
rannsóknir, sem framkvæmdar eru í því
skyni að finna sjúkdóma á byrjunarstigi.
Hér á íslandi er þeim mun meiri ástæða
til að gera allt sem kleift er í því skyni að
finna lungnakrabbamein á byrjunarstigi,
þar sem hlutfallslega miklu meira er hér
en í nokkru öðru landi af þeim tegundum
sjúkdómsins, sem vaxa hraðast og sá sér
fljótt í önnur líffæri.