Læknablaðið - 01.06.1977, Blaðsíða 8

88
LÆKNABLAÐIÐ
Andlegur undirbúningur undir skurðað-
gerð, er ekki síður mikilvægur en líkam-
legur. Hann stuðlar að 'því að hættan á
geðrænum truflunum eftir aðgerð er mun
minni, en slíkar truflanir eru ekki óalgeng-
ar, ein'kum ef um er að ræða stórar að-
gerðir, sem langan tíma tekur að jafna sig
eftir eða aðgerðir, sem efcki leiða til bata.
Þá er slíkur undirbúningur, ef í honum
felst það, að sjúklingi er skýrt afdráttar-
laust frá því hvers ihann má vænta, er
einnig nokkur baktrygging fyrir lækninn
gegn ásökunum síðar um mistök eða hand-
vömm. í þessu sambandi ber einnig að
hafa í huga, að ýmis konar félagsleg vanda-
mál vegna fjarvistar frá fjölskyldu, vinum
og starfi, geta auk sjúkdómsins og aðgerð-
arinnar, verið meðverkandi að geðrænum
truflunum.
Hjá vissum sjúklingahópum má beinlínis
gera ráð fyrir geðrænum truflunum eftir
skurðaðgerðir, einkum hjá drykkjusjúk-
lingum (delirium tremens) og hjá gamal-
mennum, sem oft eru rugluð langtímum
saman eftir svæfingar.
Læknir, sem tekur að sér að framkvæma
afdrifaríka lækningu, verður einnig að
vera undir það búinn að hjálpa til við að
leysa geðræn og félagsleg vandamál sjúk-
lingsins, eftir lækninguna og í sambandi
við hana og á þetta einkum við um þá sjúk-
linga, sem þjást af langvinnum eða ólækn-
andi sjúkdómum. Þetta ber ekki að skilja
þannig, að læknirinn fáist einn við öll
vandamálin, heldur þannig að sjúklingur-
inn verður alltaf að hafa einhvern ákveð-
inn aðila að snúa sér að og eðlilegast er, að
það sé sá, sem hann treysti í upphafi fyrir
lífi sínu og velferð.
Skapnaðarlækningar (plastic and recon-
structive surgery), hafa þá sérstöðu innan
skurðlækninga, að hægt er með þeim að
leysa eða hjálpa til að leysa geðræn vanda-
mál, sem eru af vefrænum rótum runnin.
LÍKAMSMYNDIN
Þegar barnið verður meðvitað um eigin
líkama og fer að bera hann saman við
líkama annarra, skapar það sér smátt og
smátt hugmynd um líkama sinn,16 sem við
getum kallað á íslensku líkamsmynd, en
á ensku er þetta hugtak kallað body image.
Líkamsmyndin fylgir einstaklingnum alla
ævina og matið á henni byggist á saman-
burði við þær myndir, sem einstaklingur-
inn sér í kringum sig og við myndstaðal,
sem við getum kallað meðalmynd og er
samnefnari líkamsmynda í þjóðflokki eða
þjóðfélagi, sem einstaklingurinn elst upp í.
Frávik frá meðalmyndinni geta verið ým-
ist jákvæð eða neikvæð. Jákvæða frávikið
köllum við fríðleika eða fegurð, hið nei-
kvæða ófríðleika eða ljótleika, en sé smíða-
galli á myndinni kallast hann lýti eða van-
skapnaður. Matið á líkamsmyndinni bygg-
ist oftast á samanburði við meðalmyndina,
en afstaðan þarf ekki endilega að vera i
samræmi við matið. Svo sem fram kemur
í ensku limrunni, Andlitið,21 sem hljóðar
svo (lausleg þýðing höfundar):
„Ég fráleitt er fegurðarstjarna,
þeir finnast laglegri hérna og þarna,
en ásjónan truflar mig ekki,
ég er aftan við hana, en þekki,
að fólkið á móti mér fælir hún gjarna.
Þessi afstaða er sjaldgæf, algengara er,
að einstaklingurinn beri líkamsmynd sína
saman við óskamynd, sem í okkar þjóðfé-
lagi er ósjaldan hönnuð af tískufrömuðum
eða fegrunarsérfræðingum og síðan aug-
lýst í fjölmiðlum, svo sem tímaritum og
kvikmyndum. Má í þessu sambandi minna
á vísu Arnar Arnarssonar:1
„Hvað er meyjar fegurð fegra,
frábært er hvað drottinn getur.
Þó finnst sumum sýnilega,
að saumakonur viti betur.“
Neikvæð frávik og smíðagallar á líkams-
myndinni geta valdið geðrænum truflun-
um. Hvenær slíkra geðrænna truflana fer
að gæta, er erfitt að segja um, en sennilega
er það fljótlega eftir að barninu verður
Ijóst, að það er öðruvísi.17 Það hve miklai’
truflanir verða er mörgu háð, t.d. eðli af-
brigðanna, umhverfi, uppeldi og andlegri
gerð.13
GEÐTRUFLANIR OG AFBRIGÐI í
ÚTLITI
Geðrænar truflanir geta líka verið orsök
þess, að einstaklingur miklar fyrir sér smá-
vægileg afbrigði í ytra útliti. Þessar geð-