Læknablaðið - 01.06.1977, Blaðsíða 52

112
LÆKNABLAÐIÐ
heilsugœzlukrafa nútímans. Heimilislækn-
isfræðin gæti hins vegar orðið betur í
stakk búin til að öðlast yfirsýn. Hún byggði
á betri aðstöðu til að meta 'hina sérstöku
eiginleika viðfangsefnisins, sem væru oft-
ast ekki aðeins summa einstakra kvilla,
heldur væru þeir í sérstökum innbyrðis
tengslum sem sérstæð heildarmynstur
(Gestalt) og útheimtu sérstaka nálgun til
úrlausnar.
b) Aukin áherzla var lögð á sjúkdóma-
varnir og þá nauðsyn að þekkja fyrstu
frávik frá eðlilegu jafnvægi milli manns
og umhverfis hans og þekkja áhættuþætti,
sem gætu leitt til slíks fráviks, svo og að-
ferðir til að bæta þar um. Áherzlan breytt-
ist því frá sjúkratilfellalækningum og
neyðarhjálp (kuratívri, episódískri O'g
krísuoríenteraðri áherzlu) til víðtækrar
ráðgjafarumsjár á reglubundinn og skipu-
lagðan hátt.
c) Afstaða breyttist til heilsugæzlu al-
mennt með töluverðri útvíkkun 'hugtaks-
ins, svo sem:
að heilsugæzla miði að aukinni heil-
brigði, en ekki aðeins lækningu sjúk-
dóma eða viðhaldi slarkandi heilsu,
að aðrir heilbrigðisstéttir geti og eigi
að koma til samvinnu við lækna til
að sinna svo víðtækri heilsugæzlu,
að heilsugæzla eigi sér stað í virkari
samvinnu við samfélagið, þ.e. ekki i
stórstofnunum eingöngu.
d) Þrátt fyrir gífurlegan kostnaðarauka
heilbrigðisþjónustunnar höfðu lífshorfur
miðaldra fólks í þróuðu ríkjunum ekki
skánað. Benti sú staðreynd til þess, að hún
hefði ek'ki beinzt að réttum viðfangsefnum.
e) Ákveðin vilji neytenda. Stjórnskipuð
nefnd borgara í Bandaríkjunum, sem
sérstaklega var sett á laggirnar til þess að
gera tillögur um bætta heilbrigðisþjónustu,
lagði sérstaka áherzlu á nauðsyn eflingar
frumheilsugæzlu (Millis Report 1966).
Varð sú skýrsla stefnumótandi fyrir þróun
í þessa átt víða um lönd (svipuð nefnd
hafði 1905—1910 mótað stefnu í átt til
grundvallarrannsókna, spítalaþjónustu o.þ.
h.). „W'hat is needed — and what the
medical schools and teaching hospitals
must try to develop — is a body of infor-
mation and general principles concerning
man in society, that will provide an intel-
lectucal framework into which the lessons
of practical experience can be fitted. This
background will be partly biological but
partly it will be social and humanistic, for
it will deal with man as a total, complex,
intergrated, social being“. (Citizens Com-
mission of Graduate Medical Education,
the Graduate Education of Phycisians, C'hi-
cago: AMA 1966, s. 52).
f) Mikill þekkingarforði var og er enn
órannsakaður á sviði frumheilsugæzlu,
sem breytt gæti áherzlum heilbrigðisþjón-
ustunnar.
I kjölfar þessara hreyfinga hafa heimilis-
læknafélög víðast í nágrannalöndunum
skilgreint sérstæðu heimilislæknisfræð-
innar, vinnubrögð, viðfangsefni, nauðsyn-
legan þekkingarforða, aðferðir o.s.frv. Er
nú þegar fyrir hendi vaxandi þekking á
þessum efnum, sem hefur mótað fræðileg
viðhorf í faginu og gert það kennsluhæft.
Sérstakur námsferill hefur orðið til með
ákveðnum kröfum og þekkingarforða, sem
tekur tillit til hinna nýskilgreindu verk-
efna heimilislæknisfræði.
Er nú svo komið, að sú skoðun er að
verða ríkjandi, að almennur læknir, sem
lokið hefur kandidatsþjálfun, hafi aðeins
lokið grunnnámi, en búi ekki enn yfir
þekkingu, hæfni eða reynslu til að stunda
heimilislækningar frekar en aðrar sér-
greinar. Á þetta jafnvel við, þar sem tekið
er til við að kenna heimilislæknisfræði í
læknaskólum, sem víðast hvar er orðin
raunin. Þróun þessi hefur svo leitt af sér,
að aðsókn að þessu fagi hefur stórlega
aukizt í flestum löndum, ekki sízt þeim
fyrrgreindu, og ko^mast nú miklu færri að
en vilja.
Heimilislæknisfræðin er orðin sérfag,
sem krefst sérstaks atferlis þess, sem hana
stundar. Hefur það atferli mótazt út frá
sérstökum, nýskilgreindum viðhorfum
heimilislæknisfræðinnar.
II. 3. Þróun hérlendis
Þróun heimilislækninga hérlendis hefur
verið með svipuðum hætti og að ofan get-
ur, nema hvað heimilislækningar hafa stað-
ið á enn veikari grundvelli en víðast hvar
annars staðar og verði lausari í reipum.
Var það t.d. ekki fyrr en 1963, að heimilis-
lækningar voru aðs'kildar sem sérstakt