Læknablaðið - 01.06.1977, Blaðsíða 30

100
LÆKNABLAÐIÐ
aðar með tilkomu neglingar og seinna
endoprotesu, og hægt var þá að koma sjúk-
lingunum miklu fyrr á fætur aftur.
Negling eða ísetning endoprotesu er nú
talin æskileg í langflestum tilfellum, enda
þótt 'hvort tveggja geti gengið úr skorðum
og valdið fylgikvillum. Fylgikvillar, svo
sem ígerðir, fitutappi, æðabólga og lungna-
rek, lungnabólga, þvagfærasýking og legu-
sár koma ennþá fyrir öðru hverju, einnig
blæðing kringum brot eða í skurðsári. Af
síðbúnum fylgikvillum við neglingu má
nefna drep í lærleggshaus og svikalið, en
þessum fylgikvillum hefur endoprotesan
útrýmt. Hún getur hins vegar t.d. losnað
eða beinið brotnað í kringum hana. Einnig
myndast stundum mikil kölkun í mjúk-
pörtum, sem veldur sársauka og hreyfing-
ahhindrun. Ef endoprotesa losnar, er að
öllum líkindum hægt að gera ,,totalplastik‘;
á mjöðm, nema ef ígerð er. Þá verður oft-
ast að lokum að fjarlægja endoprotesuna
og viðkomandi ganglimur styttist mikið
við það. Nokkuð skiptar skoðanir eru um
það, hvenær skuli negla brotið og hvenær
nota endoprotesu, sbr. G.E. Raine (1970)
og G.M. Ewarts (1973). Þessir höfundar
eru báðir hlynntari neglingu, ef hún er á-
litin duga. Negling tekur mun skemmri
tíma og er miklu minni aðgerð en ísetning
endoprotesu og eftir neglingu komu, að
öðru jöfnu, færri fylgikvillar hjá þeim.
Segavarnir eru að sumum álitnar æski-
legar til að koma í veg fyrir æðabólgu og
lungnarek, einkum ef fyrirsjáanlegt er, að
bið verði á, að sjúklingur komist á fætur
aftur. H.E. Myrvold & al. (1972) fundu, að
æðabólga hjá sjúklingum með fractura
colli femoris er algengari í brotna gang-
limnum en þeim óbrotna og tíðnin meiri
við pertrochanter brot (stærri áverki?) en
við brot á sjálfum lærbeinshálsinum. G.
Fahlström & al. (1971) tókst auk þess að
sýna fram á, að heparin spornaði við drepi
í lærleggshaus. Ekki ber mönnum saman
um, hvort gefa skuli fúkalyf í varnar-
skyni. Hjá R. I. Boyd & al. (1973) komu
sjaldnar ígerðir í skurðsár, ef þeir gáfu
fúkalyf fyrir og eftir aðgerð. Riska
(1970) fann með krufningu að 25% dánar-
meina sjúklinga með fractura colli femoris
var bronchopneumonia eða pneumonia hy-
postatica.
EIGIN RANNSÓKNIR
Könnun sú, sem hér er lýst, fór fram á
endurhæfingardeild við Kommunehospital-
et í Kaupmannahöfn á tímabilinu septem-
ber 1973 til febrúar 1974 og byggir á:
1. upplýsingum úr sjúkraskrám skurð-
deilda og endurhæfingadeildar þessa
spítala,
2. upplýsingum frá manntalsskrá og heil-
brigðiseftirliti Kaupmannahafnarborgar,
3. klíniskri skoðun og viðtölum.
Könnunin nær til 140 sjúklinga, sem á
tveggja ára tímabili (janúar 1971—des-
ember 1972), fengu þjálfun og endurhæf-
ingu Rudolph Bergh spítala í Kaupmanna-
höfn, en þar hefur Kommunehospitalet
deild með um 60 sjúkrarúmum, sem eink-
um eru ætluð sjúklingum sem þurfa á
langvarandi þjálfun að halda. Það hefur
komið í ljós, að allt að 80% þeirra, sem
árlega liggja á þessari deild, hafa fractura
colli femoris. Tilgangurinn með könnun-
inni var að varpa eftir föngum ljósi á fram-
tíðarhorfur þessara sjúklinga, með því að
athuga sérstaklega eftirtalin atriði:
1. færni með tilliti til sjálfbjarga,
2. göngugetu,
3. staðsetningu í samfélaginu.
Það var í senn athyglisvert og uppörv-
andi, hve margir mættu til skoðunar eða
létu heyra frá sér og leyfðu skoðun í
heimahúsum. Margir lýstu undrun sinni
og ánægju yfir því að vera innkallaðir og
fá tækifæri til eftirlits. Þegar könnunin
fór fram höfðu 28 látist af 140. Af þeim
112, sem enn voru á lífi, voru 104 skoðaðir.
Athugunartíminn var 1—3 ár eða tæp 2
ár að meðaltali.
Fjöldi, kyndreifing aldur
Sjúklingarnir voru upprunalega 140 tals-
ins, 110 konur og 30 karlar á aldrinum 25—
95 ára. Meðalaldur beggja kynja var 70,8
ár, kvenna 72,3 ár og karla 63,3 ár. Sjá
töflu I og mynd 1.