Læknablaðið - 01.06.1977, Síða 14

90
LÆKNABLAÐIÐ
beinst að mannslíkanianum meira en dæmi
eru til um áður og einstaklingurinn þar
með orðið meðvitaðri um eigin likams-
mynd og missmíði á henni.
Skurðaðgerðum má beita, bæði til að
fyribbyggja geðræn vandamál og eins til
að hjálpa til við að leysa geðræn vandamál
vegna lýta. En áður en lagt er í að leysa
geðræn vandamál með skurðaðgerðum,
verður að gera sér vel ljóst, að truflanirn-
ar séu afleiðing af þeim líkamslýtum eða
afbrigðum, sem laga á.5
MEÐFÆDD LÝTI
Þeim sem fæddir eru vanskapaðir og
hægt er að hjálpa með skurðaðgerðum, en
það eru flestir, ber að ihjálpa eins fljótt og
auðið er, helst áður en hin meðfæddu lýti
hafa markað líkamsmyndina og náð að
valda geðrænum truflunum. Þetta á eins
við um þá, sem eru andlega vangefnir, því
þeir eiga jafnvel enn örðugra uppdráttar í
lífinu ef þeir hafa útlitið á móti sér. Þegar
gera þarf skurðaðgerðir á vansköpuðum
börnum, verður að taka tillit til þess, að
líkaminn er í vexti og að aðgerðir geta
valdið vaxtartruflunum. Þeim hefur því oft
verið frestað, einkum aðgerðum á beinum
þar til vexti er komið vel á veg eða lokið.
A síðari árum hefur þó komið fram á sjón-
arsviðið hópur skurðlækna, austan 'hafs og
vestan,6 undir forustu franska skurðlæknis-
ins Poul Tessier,20 sem ráðist hafa í að gera
miklar aðgerðir á andliti og höfði vanskap-
aðra barna, að því er virðist með mjög
góðum árangri.
Við flestum meiri háttar lýtum þarf að
gera margar aðgerðir og oft nær aðgerða-
keðjan frá bernsku og fram til fullorðins-
ára. Stundum næst óskaárangur, þ.e.a.s.
nánast eðlilegt útlit, en oftar ber einstak-
lingurinn, sem slík aðgerðakeðja er gerð á,
einhver þau merki lýtanna eða aðgerðanna,
sem gera líkamsmynd hans frábrugðna
meðalmyndinni. Foreldrum vanskapaðra
barna á þegar í stað að skýra frá því, hvers
sé að vænta af meðferð, hvað hún taki
langan tima og í hverju hún sé fólgin.
Flestum þessara barna þarf að fylgjast með
reglulega og foreldrarnir þurfa að fá að
vita, hversvegna það er gert. Yfirleitt er
viðhorf foreldra til slíks eftirlits jákvætt
enda er það líka gert til að gefa foreldrum
tækifæri til að létta á hjarta sínu og ræða
ýmis vandamál Ihins lýtta barns, andleg og
líkamleg.
Þegar barnið sjálft kemur til vits og ára,
ber að hafa í huga að það er líka einstak-
lingur með eigin tilfinningar og skoðanir.
Sjálfsagt er að ræða við.það um meðferð-
ina og koma til móts við óskir þess, að svo
miklu leyti sem unnt er, en í ljós hefur
komið, að þær eru ekki alltaf í samræmi
við skoðanir læknis og forráðamanna. Eins
og foreldrum barnsins er mi-kils virði, að
fylgst sé reglulega með því, er það ekki
síður þýðingarmikið fyrir hinn lýtta ein-
sta’kling, að vita að einhver hefur áhuga á
honum og að hann hefur einhvern að leita
til. Smávægilegar lagfæringar, sem í sjálfu
sér virðast ekki hafa mikil áhrif á endan-
legan árangur, geta verið mikils virði því
þær gefa viðkomandi til kynna að ástand-
ið sé ekki vonlaust.
LÝTI AF VÖLDUM SJÚKDÓMA
OG SLYSA
Áunnin lýti, hvort sem þau stafa af sjúk-
dómum eða slysförum, þarf að laga eins
vel í byrjun og nokkur kostur er á. Á þetta
sérstaklega við um áverka af slysum, en
þar býr lengst að fyrstu gerð.
Vissar tegundir áverka valda meiri geð-
rænum truflunum en aðrar, t.d. meiri
háttar brunar.16 Alvarlegir brunar valda
mjög víðtækum lífeðlis- og lífefnafræðileg-
um truflunum í líkamanum. Bruna fylgir
ávallt sársauki og sjálf brunameðferðin er
mjög sársaukafull, þó verulegar breyting-
ar hafi orðið þar á á síðustu áratugum.
Samfara þeim breytingum á lífeðlis- og líf-
efnafræði líkamans, sem minnst hefur ver-
ið á og sársaukanum, sem fylgir áverkan-
um og meðferðinni, er ótti við örkuml og
varnleg lýti, og djúp brunasár skilja alltaf
eftir varanleg merki, hvar sem þau eru á
líkamanum, og þau merki sem setja hemil
á starfsgetu og valda lýtum á áberandi
stöðum, setja að sjálfsögðu dýpst spor í
sálarlífið. Það hefur komið fram við eftir-
rannsókn á brunasjúklingum, að geðrænar
truflanir koma fram hjá þeim og standa í
eitt til tvö ár og ennfremur hefur verið
sýnt fram á með rannsóknum á aðstand-
endum brunasjúklinga, að hjá þeim koma