Fréttatíminn - 10.12.2010, Blaðsíða 20

Þ að er ógeðfellt að bera menn sökum [um kynferðislegt áreiti] opinberlega 25 árum síðar, þegar hann á ekki
möguleika á að bera hönd fyrir höfuð sér og
málið getur ekki farið í þann farveg að lög-
regla geti upplýst það,“ segir Brynjar Níels-
son, lögmaðurinn sem þau Gunnar Þorsteins-
son í Krossinum og Jónína Benediktsdóttir,
eiginkona hans, leituðu til vegna ásakana sjö
kvenna, sem voru í Krossinum, um áreiti af
hálfu Gunnars.
„[Að ræða um málið í fjölmiðlum] er leið til
að fá samfélagið til að „dæma“ hann fyrir brot
sem hann getur ekki varist. Mér finnst það
ekki geðsleg aðferð. Ég veit ekki hvað er rétt
og rangt í þessu máli. Mér finnst ásakanirnar
óljósar að mörgu leyti. Sumt virðist ekki vera
brot og sumt eftiráupplifun.“ Brynjar segir að
það trufli Gunnar að þessar ásakanir komi í
kjölfar deilna um yfirráð innan safnaðarins.
„Þá verður maður tortryggnari á ásakanirn-
ar en ella.“ Hann segist ekki sjá betur en að
ásakanirnar á hendur Gunnari eigi sér dýpri
rætur en að þagnarmúr um kynferðisbrota-
menn hafi verið rofinn.
Blæs á brostinn þagnarmúr
„Hver er kveikjan að því núna? Biskupsmálið
kom fyrst upp árið 1996. Mál Gunnars Björns-
sonar kom upp fyrir nokkrum árum. Það er
fullt af tilefnum og þess vegna er svo grun-
samlegt að þetta gerist núna í kringum deilur
í söfnuðinum og hjónaband hans við Jónínu
Benediktsdóttur,“ segir hann. „Ég hef gögn
undir höndum frá hluta þessara kvenna sem
bera ekki merki þess að þær hafi verið með
andlega áþján vegna kynferðislegra tilburða
Gunnars Þorsteinssonar í fortíðinni, þvert á
móti. Allt verður vitlaust þegar þessi kona
kemur inn í spilið. Þá verður barátta um þenn-
an kross. Þau sættu sig ekki við að Jónína
Ben kæmi inn í spilið, hvað þá að hún færi að
predika,“ segir hann en Jónína er nú ráðgjafi
innan Krossins. Brynjar segir að hann hafi
einnig spurnir af því að forsprakki kvennanna
hafi hringt í kvenkyns safnaðarmeðlimi, ósk-
að stuðnings við sig og spurst fyrir um hvort
Gunnar hefði ekki einnig leitað á þær.
„Það er skýrt í þessum pósti að samskipt-
in við frumkvöðulinn í þessu máli breytist
á nokkrum dögum. Tölvupóstsamskipti við
Gunnar í vor, í byrjun mánaðar, gefa ekki til
kynna að þessi maður hafi gert á hlut hennar.
Hún sendir svo síðar í mánuðinum póst þar
sem hún er brjáluð þar sem hann ætlar að
giftast [Jónínu]. Hvað segir það mér?“ spyr
Brynjar. „Það útilokar ekki að það sé rétt að
hann hafi áreitt hana kynferðislega, en það
gerir frásögnina tortryggilega. Einnig það
að farið sé í opinbera herferð með talsmanni
og reynt að hafa uppi á öllum konum sem
hafa einhvern tíma verið í Krossinum og þær
spurðar hvort Gunnar hafi ekki áreitt þær
kynferðislega.“
Kæri innan frests eða þegi ella
Brynjar segir að hann vilji ekki gera lítið úr
káfi en strokur hér og koss þar, auk þess sem
einhverjar segi að hann hafi reynt að strjúka
þeim undir nærbuxum, sé ekki glæpur þess
eðlis að konurnar ættu að vera í áþján í 25 ár:
„Snertingar, jafnvel kynferðislegar, eru hluti
af mannlegri tilveru.“
Brynjar segir ótækt að ásakanir um kyn-
ferðisbrot komi fram áratugum eftir að at-
vik hafi átt sér stað. „Annað hvort kærir fólk
innan frestsins eða þegir ella,“ segir hann.
„Auðvitað getur fólk djöflast með gamlan
draug, en ég er ekki viss um að hann hverfi
með opinberri umræðu. Líði mönnum betur
eftir það er það vegna hefndarinnar.“ Spurður
segir hann að ekki þurfi að afnema fyrningar-
frest í kynferðisbrotamálum. „Þessi mál verða
ekki upplýst svona löngu seinna.“ Upplifun á
atvikum geti breyst í tímans rás, með auknum
þroska og breyttri lífssýn. „Því þarf að taka
svona málum með fyrirvara og af reynslu.“
Brynjar segist ekki geta ráðlagt þeim
Gunnari og Jónínu annað en að afplána um-
ræðuna. „Það er ekkert hægt að gera – nema
hugsanlega að biðjast fyrir.“ - gag
M ér finnst hrikalegt að heyra lögfróð-an mann segja að treysti fólk sér ekki til að kæra kynferðisbrot innan
lagarammans þá eigi að láta kyrrt liggja,“ seg-
ir Thelma Ásdísardóttir, ráðgjafi hjá Dreka-
slóð, þjónustumiðstöð fyrir þolendur ofbeldis,
og kvennanna sem hafa sakað Gunnar í Kross-
inum um kynferðislegt áreiti. Hún segir að
með orðum sínum um að málið eigi sér rætur
í deilum innan Krossins dragi Brynjar úr því
að ásakanir kvennanna séu réttar.
„Ein lýsir því að hafa aðeins verið 14 til 15
ára. Mér finnst ekki hægt að stimpla frásögn
um eitthvað sem gert er ógeðfellda vegna þess
að langt sé um liðið,“ segir hún og bendir á að
það hafi ekki verið konurnar sem stigu fyrst
fram með málið í fjölmiðlum heldur Gunnar
sjálfur. Hún bætir við að þótt óvenjulegt sé
að konur sem verði fyrir kynferðisbrotum
séu með talsmenn sé það ekki merki um að
málið sé herferð gegn Krossinum. „Margar
kvennanna eru að opna sín mál í fyrsta sinn og
ekki í stakk búnar til að fara í fjölmiðlastríð,
eins og stefndi í í upphafi og var jafnvel orð-
ið þegar ásakanir gengu á milli og tilgangur
kvennanna var dreginn í efa.“
Traust til manna með völd
Thelma segist ekki ætla að gerast dómari
í máli Gunnars og kvennanna. „En það er
deginum ljósara að menn í valdastöðu, bók-
staflegri og andlegri, gagnvart fólki færir
því traust þess. Þeir þurfa öðrum fremur að
vanda framkomu sína,“ segir hún og nefnir
til að mynda að læknar, lögreglumenn og lög-
fræðingar njóti fyrirfram trausts skjólstæð-
inga sinna; því skipti máli yfir hvaða línur sé
farið. „Hvaða traust er verið að brjóta? Hvernig
er mismunur í valdastöðu fólks nýttur?“ Yfir-
lýsingar Brynjars um að konurnar ættu vart
að vera í áralangri áþján vegna atvika sem þær
nefni – kossa, þukls og káfs – séu því fárán-
legar.
„Í fyrsta lagi er ofbeldi ekki mælt í magni.
„Lítið ofbeldi“ getur haft jafnalvarlegar afleið-
ingar og margendurtekið ofbeldi. Það hef ég
margséð í mínu starfi.“ Sömuleiðis segir hún
að algengast sé að það líði í kringum fimmtán
ár frá því að ofbeldi hafi verið framið þar til
eitthvað sé gert í málunum. „Þolandi ákveður
því ekki strax að kæra eða lætur ella kyrrt
liggja. Það er tómt bull og raunveruleikinn
ekki þannig í kynferðisbrotamálum.“
Lævíst og lúmskt ofbeldi
Thelma segir ekki óeðlilegt að fleiri mál
komi upp nú í kjölfar biskupsmálsins og til
að mynda Breiðavíkurmálsins, þar sem saga
Breiðavíkurdrengjanna hafi rutt brautina fyr-
ir uppgjör fólks af öðrum upptökuheimilum.
„Ég held að þetta sé vegna þess að fólk sem á
svona sögur reynir að geyma þær í einhverj-
um kjallara í sál sinni,“ segir hún og vísar í
barnaníð föður síns.
„Ef ég miða við mig þá var ofbeldið sem ég
var beitt mjög skýrt. Ég velktist ekki í vafa
um að ég hefði verið beitt mjög alvarlegu of-
beldi, en það er oft flóknara þegar ofbeldið er
lúmskara og lævísara. Fólki getur liðið eins
illa en verið seinna til að átta sig á því að það
hafi verið brotið á því. Kynferðislegt ofbeldi
hefur þann kraft í sér að það getur brotið nið-
ur manneskju. Það dregur úr líkum þess að
fólk geti staðið á rétti sínum, sérstaklega ef
ofbeldismaðurinn er í valdastöðu gagnvart
þolandanum,“ segir hún. „Ég tala nú ekki um
það þegar hætta er á fjölmiðlaflóði.“
Hún segir konurnar ekki sekar um neitt
fyrir það eitt að stíga fram og segja sögu sína.
Þær hafi sama rétt og aðrir til að setja mál
sín á borðið og vinna í þeim, burtséð frá því
hvar ofbeldismaðurinn sé staddur í sínu lífi.
„Maður sem einhvern tímann á ævinni hefur
stigið það skref að beita aðra manneskju of-
beldi þarf að axla þá ábyrgð hvenær sem er á
lífsleiðinni. Telji hann sig ekki hafa gert neitt
rangt – þrátt fyrir að aðrir séu honum ósam-
mála – þá fer hann með sinn hreina skjöld á
næsta stig, hvert sem það er. Og þá tala ég
ekki beint um Gunnar heldur hvern sem er.“
 ráðgjafi kvennanna ThelMa ásdísardóTTir ráðgjafi ráðgjafi gunnars Brynjar níelsson lögMaður
Finnst ekki geðslegt að
nota dómstól götunnar
Brynjar segir ótækt að ásakanir um kynferðisbrot komi fram áratugum eftir að atvik
hafi átt sér stað. „Annað hvort kærir fólk innan frestsins eða þegir ella.“
Ástu Knútsdóttur, sem sú sem fyrst
sakaði Gunnar um kynferðislega
áreitni leitaði til.
Rekja má sögu Krossins aftur til
ársins 1979, þegar hann var stofn-
aður í Kópavogi, en hann fékk lög-
gildingu trúfélags 1982. Samkvæmt
heimasíðu hans liggja ræturnar í
Hvítasunnukirkjunni og þar segir
að skilgreina megi söfnuðinn sem
afsprengi hvítasunnuvakningar-
innar. „Þannig leggur hann áherslu
á persónulegt trúarsamfélag með-
lima sinna og þátttöku hvers og
eins í safnaðarstarfinu. Frá upphafi
hefur söfnuðurinn einkum verið
þekktur fyrir líflegt samkomuhald
og ákveðna rödd inn í samfélagið,
meðal annars hvað snertir vímuefna-
varnir og siðferðisleg álitamál.“
Tíundin ekki bókstafleg
Safnaðarmeðlimir Krossins voru
481 í fyrra, 25 færri en árinu áður.
Trúfélagið fékk rétt rúmar 4,8 millj-
ónir króna í sóknargjöld í fyrra úr
ríkissjóði. Trúfélögum er ekki skylt
að skila ársreikningum og hefur
Fréttatíminn ekki séð neinn slík-
an, en samkvæmt heimildum hefur
Krossinn verið rekinn réttum megin
við núllið. Samkomur Krossins eru
haldnar í Hlíðarsmára 5-7 í Kópa-
vogi, í húsnæði sem metið er á um
150 milljónir króna, en matsvirði
þess lækkar með nýju fasteigna-
mati um áramótin í 134 milljónir.
Auk sóknargjalda greiða meðlimir
trúfélagsins tíund til félagsins, sem
ekki er óalgengt meðal trúfélaga á
Íslandi.
„Guð hefur ákveðið að greiðsla tí-
undar og fórnargjafir séu þær leiðir
sem ber að fara til að mæta efnis-
legum þörfum safnaðarins. Menn
gera sér að sjálfsögðu grein fyrir
því að fjármagn þarf til að halda úti
starfsemi kristins safnaðar. Í önd-
verðu, jafnvel áður en lögmálið var
gefið, setti Guð tíundina fram sem
fullkominn vilja sinn í því efni,“ segir
á heimasíðunni.
„Framlagið er frjálst og ekki fylgst
með því hvort greidd er tíund,“ seg-
ir Nils. „Það er eins með Krossinn
og björgunarsveitir og aðra sjálf-
boðaliðastarfsemi sem rekin er með
frjálsum framlögum að hver verður
að eiga við sig hvað hann greiðir til
safnaðarins og hve oft,“ segir hann.
„Það er enginn sem fylgist með
þessu en vilji fólk að starfið gangi
upp leggur það fé í starfið.“
Nils segir alla þá sem sitji í stjórn
Krossins hafa verið kosna af safnað-
armeðlimum. „Í Krossinum er ekk-
ert einræði,“ segir hann. „Í stjórn-
inni er fólk sem hefur staðið sig vel
í gegnum tíðina og ekkert óeðlilegt
að þar sitji skyldmenni.“ Hann segir
málið taka á safnaðarmeðlimi. „Fólk
myndar sér sínar skoðanir og er ekki
þvingað til eins né neins.“ Hann seg-
ist þekkja vel Gunnar og fyrrum
mágkonur hans, sem saka hann um
kynferðislega áreitni. „Ég hef ekk-
ert illt um þetta fólk að segja. Við
viljum að málin séu sett á borðið og
þau kláruð. Langbest væri auðvitað
að hægt væri að dæma í málinu, en
það er ekki hægt,“ segir hann, enda
sakir fyrndar. Spurður hvort hann
trúi því ekki að Guð dæmi í málinu
segir hann: „Jújú, en hann hreinsar
ekki mannorð.“
Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
gag@frettatiminn.is
Hús Krossins að Hlíðarsmára 5-7 í
Kópavogi. Ljósmynd/Hari
Thelma Ásdísardóttir, ráðgjafi hjá Drekaslóð og kvennanna sem segja sögur sínar af kynferðislegu áreiti
Gunnars í Krossinum. Ljósmynd/Hari
Brynjar Níelsson, lögmaður og ráðgjafi þeirra Gunnars í Krossinum og eiginkonu hans, Jónínu Ben, vegna
frásagna um fyrnda kynferðislega valdníðslu Gunnars. Ljósmynd/Hari
Eldri sögur af brotum ekk-
ert ógeðfelldari en aðrar
Thelma segir þolendur kynferðisofbeldis eiga rétt á að segja sögu sína, burtséð frá
því hvar ofbeldismaðurinn sé staddur í lífi sínu.
20 fréttaskýring Helgin 10.-12. desember 2010