Læknablaðið - 15.11.1984, Síða 24

294
LÆKNABLADIÐ
ólöglega lækningastarfsemi, og sama mætti
raunar gera í fleiri svipuðum tilvikum.
Á síðari árum hefur mynstur lækningastarf-
seminnar gjörbreyst, frá því að læknir leysti
einn vanda hins sjúka frá byrjun til enda, í pað
að um flesta sjúklinga og sjúkdóma þeirra, er
myndaður starfshópur þar sem hver meðlimur
hópsins annast tiltekið, oft mjög skýrt af-
markað verkefni. Sumir þessara aðila hafa
náin tengsl við hinn sjúka, en aðrir eru víðs
fjarri og sjá jafnvel aldrei þann sjúkling, sem
þeir taka þátt í að lækna.
Stjómsýsla
Margir læknar, sem hafa lækningaleyfi, hafa
frá embættisprófi aldrei séð sjúkling þó störf
þeirra séu að fást við sjúkdóma. Þá vinna enn
aðrir læknar eingöngu við stjórnsýslu og
skipulagsstörf. Störf þeirra eru oftar en ekki í
því fólgin að staðsetja hina sjúku í þjóð-
félagskerfinu. Læknir, sem aðeins fæst við
einstaka þætti sjúkdóma, en sér aldrei sjúkling,
hættir smátt og smátt að sjá tengsl sjúklings
og sjúkdóms. En lækni, sem eingöngu fæst við
stjórnunar- og skipulagsstörf, hættir við að sjá
hinn sjúka eingöngu frá sjónarhóli stofnunar
eða stjórnkerfis, og þá vaknar aftur spurning
um, hver sé læknir. Þetta á ekki síst við þegar
starfshópurinn, sem fæst við lækningu, saman-
stendur ekki lengur eingöngu af læknum,
heldur ýmsu öðru fólki, sem hlotið hefur
menntun, sem tengist læknismenntuninni á
einn eða annan hátt. Þetta fólk, sem við oft
köllum »para-medical staff«, eru t.d. sálfræð-
ingar, sjúkraþjálfarar, hjúkrunarfræðingar o.fl.
Sumt af þessu fólki er í miklu nánari tengslum
við hinn sjúka, en að minnsta kosti sumir
þeirra, sem læknisnafn bera og tengjast sjúk-
dómi hans á einhvern hátt. Tilhneiging er einn-
ig í þá átt, að menntun þessa fólks nálgast æ
meira læknismenntun, hvað tíma og námsgögn
snertir.
Spurningunni um það, hver sé í raun og veru
læknir, verður því æ erfiðara að svara. Ég
sagði áðan, að tilhneiging þeirra sem eingöngu
fást við tiltölulega þröng verkefni varðandi
sjúkdóma, án þess að komast í snertingu við
sjúklinga væri, að verkefnið eða stofnunin yrði
miðstæð, en ekki sjúklingarnir, sem tilvist
stofnunarinnar byggist á. Á sama hátt höfum
við dæmi um, að læknar sem tengjast opin-
berri stjórnsýslu, hætta að hugsa eins og lækn-
ar og samsemja sig við stjórnkerfið, sem þeir
starfa fyrir. Slíkt leiðir gjarna til þess, að þeir
taka hagsmuni stjórnkerfisins fram yfir hags-
muni sjúklinganna, jafnvel í þeim mæli, að þeir
snúast gegn þeim kollegum sínum, sem hugsa
öðruvísi.
Endurmenntun
Mig langar að lokum til að benda á hugsan-
leg viðbrögð læknastéttarinnar sjálfrar við
því, sem ég hef lýst hér að framan, og kalla
mætti læknisfræðilega firringu. Hugsanlegt
væri að breyta menntun lækna í þá veru, að
þeir sem ekki hafa áhuga á að fást við
sjúklinga, gætu tekið aðra leið út úr lækna-
náminu eða í læknanáminu en hina klínísku
leið. Staða þeirra myndi þá verða nær því að
vera »para-klinisk«. Þá væri hugsanlegt að
þeir, sem lokið hefðu að fullu læknanámi, en
ákvæðu að fást ekki við klínísk störf, hefðu
takmarkað lækningaleyfi við það starfssvið,
sem þeir hefðu kosið sér, a.m.k. ef einhver
ákveðinn tími væri liðinn frá því að þeir hefðu
stundað klíníska læknisfræði. Væri ekki óeðli-
legt, að þeir af þessum læknum, sem halda
vildu sínu ótakmarkaða lækningaleyfi, væru
skyldugir til að fara í endurmenntun í klínískri
læknisfræði með ákveðnu millibili.
Hvað stjórnsýslulækna varðar tel ég, að þá
beri að skylda til að stunda klíníska læknis-
fræði undir umsjá í ákveðinn tíma með ein-
hverju tilteknu millibili, ella yrði þeim vikið úr
samtökum lækna og/eða sviptir lækningaleyfi.
Ég hef lagt hér fram til umhugsunar vanga-
veltur um lækna og lækningu, og skal að
lokum slegið fram skilgreiningu, sem þó engan
veginn er tæmandi: Læknir er læknislærður
einstaklingur, sem fæst við einstaklinga,
haldna sjúkdómum, og lækning er árangurinn
af starfi hans við þau viðfangsefni, hvort sem
hún leiðir til bata, líknunar eða dauða.