Læknablaðið - 15.08.1985, Side 6

194
LÆKNABLAÐIÐ
skoðanakönnun þess í febrúar 1985. Þetta
voru símaviðtöl við 1000 manna slembiúrtak,
og var svörunarhlutfallið þar 78,5%. í þessari
könnun var fólk flokkað eftir aldri, búsetu og
atvinnu og niðurstöður tölvuunnar.
Orðanotkun: í þessari grein eru notuð nokkur
nýyrði og einnig eru eldri orð notuð í vel
skilgreindri merkingu sem er nokkuð þrengri
en almennt tíðkast. Ýmsir hafa lagt orð í
þennan belg bæði læknar, eldri og yngri, og
málvísindamenn.
Árvaka: Það að vakna snemma að morgni og
geta ekki sofnað aftur.
Síðvaka: Að ganga illa að festa svefn.
Svefnmál: Sú stund þegar svefn hefst.
Rismál: Sú stund þegar svefni lýkur að
morgni. Aðeins ein svefnmál og ein rismál eru
á hverjum sólarhring.
Svefnrof: Það að vakna upp af svefni á
tímabilinu frá svefnmálum til rismála.
Óværð: Notað um þann tíma sem svefnrof
varir, á tímabilinu frá miðnætti til kl. 8 að
morgni.
Ofsyfjusjúkdómar: Sjúkdómar sem valda
þreytu eða syfju að degi til, þrátt fyrir að
nægur svefntími gefist, á ensku kallað DOES
eða disorders of excessive somnolence (8).
Svefnlæti: Óeðlilegt háttalag í svefni svo sem
hreyfingar, tal, gnístran tanna eða þess
háttar, á ensku kallað parasomnias (8).
Kæfisvefn: Svefntruflanir sem stafa af því að
fólk hrýtur þannig að öndun stöðvast og
súrefnisþrýstingur blóðs fellur, á ensku kallað
sleep-apnea.
Svefnleysi: Hér notað um flokk einkenna,
árvöku, síðvöku og óværð.
Svefntími: Tíminn sem fólk sefur, þ.e. timinn
frá svefnmálum til rismála að frádreginni
óværð.
NIÐURSTÖÐUR
Svefntími: Mikilvægustu upplýsingarnar um
svefntíma fólks komu fram í svefn-
skránum. Meðalsvefntíminn samkvæmt
svefnskrám var 447 mínútur eða um það bil
sjö og hálf klukkustund, staðalfrávik var 57
mínútur. Svefntími var nokkuð breytilegur
eftir vikudögum, einkum svaf fólk nokkuð
lengur um helgar. Meðalsvefntíminn hina
ýmsu vikudaga er sýndur á mynd 1, en á mynd
2 eru sýnd svefnmál og rismál þessa sama
hóps.
Svefntími
Mán
Þri
Mið
Fim
Fös
Lau
Sun
Mynd 1. Meðalsvefntími hinna ýmsu daga vikunnar,
svartastrikið í enda hversstöpuls táknar eitt staðalfrávik.
Samkvæmt svefnskrám voru svefnmál
aðfaranætur virkra daga að meðaltali kl.
0.04, fjórar mínútur yfir miðnætti. Svefnmál
aðfaranætur laugardaga voru kl. 0.44 og
sunnudaga kl. 1:20. Meðalrismál virka daga
voru kl. 7:43, laugardaga kl. 8:48, sunnudaga
kl. 9:38. Staðalfrávik þessara gilda eru á
bilinu 75-90 mínútur. í símakönnuninni
komu fram svipaðar niðurstöður og munaði
innan við 15 mínútum á meðaltalsgildum þess-
ara kannana.
Þegar spurt var hvort fólk teldi svefnþörf
sína breytilega eftir árstíðum svöruðu 48% að
hún væri meiri á veturna en 3% að hún væri
meiri á sumrin. Við samanburð á svefnskrám
haustið 1982 og sumarið 1983, sem sýndur er
á mynd 3, sést þó ekki marktækur munur á
svefntíma. Svefntími hefur löngum verið
talinn háður aldri. Mynd 4 sýnir hvernig
svefntími styttist heldur fram að sjötugsaldri,
en lengist síðan. Nokkur munur var á
svefntíma karla og kvenna. Konur sváfu að
jafnaði um það bil 16 mínútum lengur en
karlar, sem kom fram í að rismál eru að
meðaltali seinna hjá konum.
Svefnerfiðleikar: í svörum við spurninga-
lista kemur fram, að 13,3% lýsa árvöku,
15,3% lýsa síðvöku og 38,5% óværð. Um
15% töldu sig fáað jafnaði of lítinn svefn, 2%
töldu sig sofa of mikið. Þegar spurt var hversu
langan tíma tæki að jafnaði að sofna, töldu
25%aðþað tæki 15-30mínúturen 12%yfir30
mínútur. Þessum tölum verður að sjálfsögðu
að taka með sérstakri varúð, þar sem vitað er,
að mörgum reynist erfitt að giska nákvæm-
lega á hversu lengi þeir eru að sofna (9).
Þegar spurt var hversu erfitt fólk ætti með