Læknablaðið - 15.08.1985, Blaðsíða 12

196
LÆKNABLAÐIÐ
lega en 4,9% stundum. Spurt var hvað valdið
hefði því að fólk prófaði fyrst svefnlyf og eru
niðurstöður sýndar í töflu II. Einnig var spurt
hvort fyrir kæmi að fólk notaði áfengi til að
geta sofnað, og sögðust 5,4% nota það
örsjaldan og 1,7% öðru hvoru eða oft. í
símakönnuninni reyndust 9,9% þeirra sem
’svöruðu hafa notað svefnlyf á síðasta ári,
0,6% nær daglega allt árið, 2,4% daglega um
tíma, en 6,5% stöku sinnum. Tafla III sýnir
notkun svefnlyfja eftir kyni. Heldur fleiri
konur en karlar notuðu svefnlyf og tíðni
svefnlyfjanotkunar fór vaxandi með hækk-
andi aldri og var þannig nærri 20% meðal
þeirra sem voru 60 ára og eldri. Að því er tók
til búsetu virðist tíðnin vera heldur meiri á
höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á land-
inu.
UMRÆÐA
Svefnvenjur íslendinga virðast nokkuð
frábrugðnar því sem gerist með öðrum
þjóðum. Þetta á einkum við um svefnmál og
rismál sem eru seinna á sólarhringnum en
gerist annars staðar. í Bologneá Ítalíu t.d. eru
svefnmál kl. 23-23.30, eða klukkustund fyrr
en fram kom hér (10), en meðalsvefntimi
svipaður. Meðalsvefntími hér virðist svipaður
og gerist með öðrum þjóðum. í könnun sem
gerð var i Finnlandi á rúmlega þrjátíu þúsund
einstaklingum, reyndist meðalsvefntími 7.9
klst. (3, 11, 12), en sú könnun er aðferða-
Tafla 11. Svör við spurningunum »Hvað varð tilþess að
þú prófaðir svefnlyf fyrst?« í spurningalista í aðal-
könnun. Sýnt sem hlutfall af þeim sem segjast hafa
notað svefnlyf úr 584 manna úrtaki. Fjöldi sýndur ísvig-
um.
Ástæða Hlutfali
eigið frumkvæði......................... 18% (15)
ráðlegging vina.......................... 5% (4)
innlögn á sjúkrahús..................... 30% (25)
ráðlegging læknis....................... 38% (31)
annað.................................... 9% (7)
Tafla III. Hlutfallþeirra sem sögðust hafa notað svefn-
lyf einhvern tímann á árinu í símakönnun Hagvangs.
Karlar Konur Alls
Nær daglega 0,5% 0,8% 0,6%
Nær daglega um tíma 2,3% 2,5% 2,4%
Stöku sinnum 5,4% 7,4% 6,4%
fræðilega ófullkomnari en sú sem hér er lýst
og er því enn óvíst að Finnar sofi lengur en
íslendingar. Flestar kannanir sýna meðal-
svefntíma kringum 450 mínútur eða sem
svarar 7 'A klst. sem er svipað og okkar
niðurstöður(l, 10, 13). Erfitt er að segja hvað
veldur þessum seina háttatíma þjóðarinnar,
en ein skýring gæti verið sú, að klukkan á
íslandi er skekkt um eina klukkustund, miðað
við sólargang og Greenwich meðaltíma.
Reyndar er það mál manna að háttatími hafi
verið svipaður áður en klukkunni var breytt.
Önnur skýring er, að rismál á norðlægum
slóðum hafa tilhneigingu til að vera seint að
vetrarlagi vegna myrkurs og að erfiðara sé því
að venja sig á árrisu að sumarlagi eftir
dægurvillu vetrarins. Athyglisvert er, að í
könnuninni kemur ekki fram neitt sem bendir
til sérstaks vetrarsvefnleysis Iíkt og vart hefur
orðið í Norður-Noregi (14). Svefntími og
staðalfrávik svefntíma er hér svipað að vetri
og sumri. Þó er ekki útilokað að slíkt
svefnleysi sé hér til staðar í einstökum
Iandshlutum.
Tíðni svefnerfiðleika virðist hér svipuð og
annars staðar í heiminum. Til dæmis má
nefna að í könnun sem gerð var í San
Francisco og nágrenni 1976, töldu 13,8%
aðspurðra sig eiga í teljandi erfiðleikum með
að sofna (3), miðað við 10-11% hér. Tíðni
árvöku í þeirri könnun er 15,8% miðað við
13,3% hér. Þar sem spurningarnar eru örlítið
mismunandi orðaðar, er munurinn ekki
marktækur, en tölurnar benda til þess að
ástand sé svipað á þessum tveim stöðum.
í þeim niðurstöðum sem hér greinir, er gefið
upp staðalfrávik eins og þeir þættir sem
mældir eru, væru normaldreifðir. Á mynd 6a)
og 6b) má sjá að svefnmál eru nálægt því
normaldreifð og rismál heldur ójafnar dreifð,
einkum hjá konum. Virðist eins og um sé að
ræða tvo toppa sem gæti bent á tvo mismun-
andi hópa. Ekki hefur tekist að greina hvaða
þættir eru ákvarðandi í þessu efni, en líklegt
má telja, að vinna utan heimilis valdi miklu
um fyrri toppinn. Áformað er að kanna
dreifingu þessara þátta nánar síðar. Hugtakið
staðalfrávik verður notað hér með þessum
fyrirvara. Athyglisvert er að bera saman
dreifingu svefnmála og rismála í þeim könnun-
um sem gerðar hafa verið hér á landi (mynd 7).
Líklegt verður að telja að könnun útvarpsins
sé mikið skekkt af grófari aðferðum við