Læknablaðið - 15.01.1986, Síða 36

20
1986; 72; 20-2 LÆKNABLAÐIÐ
Esra S. Pétursson
ÍSLENDINGA SAGA UM »SÁLKÖNNUN«
Rithöfundar, listamenn, skáld, sálma- og
tónskáld og stundum konungar, eins og saga
þessi lýsir, voru eins konar »sálkönnuðir«,
löngu áður en farið var að þjálfa sálkönnuði.
Þeir leituðu oft huggunar ekki fyrir þá eina,
heldur einnig fyrir aðra og fundu hana í
innblásnum listaverkum sínum. Einstöku
sinnum fyrirfinnst sú huggun í svo ódauð-
Iegum kvæðum, eins og tuttugasta og þriðja
sálmi Davíðs konungs og í Passíusálm-
um Hallgríms, að þau geta veitt ótöldum
kynslóðum ævarandi huggun og gleði.
Þið vitið sennilega, að margir rithöfundar,
og ef til vill flest skáld, hafa verið kunnugir
þjáningum, jafnvel verið harmkvælamenn og
orðið að þola allmikið og stundum langvar-
andi þunglyndi. Sjaldan vóru þeir eins láns-
samir og ívar Ingimundarson, íslenska skáld-
ið við norsku hirðina, að hitta fyrir mann á
borð við Eystein konung Magnússon, sem
hafði það innsæi og þá góðvild til að bera, að
geta hlustað með nærfærni og innlifun. Saga
ívars, sem hér fer á eftir, segir frá því, að við
það batnaði þunglyndi hans fyrr en ella.
Á hina höndina hafði enginn jafnmikil
áhrif á sjálfsímynd konungs og hirðar hans og
góðskáldið, sem lýsti dáðum hans og visku í
minnisstæðum ljóðum. Að launum hlaut
skáldið konungshylli og vinsemd konungs-
manna, ásamt gjöfum, heiðri og forræði yfir
eignum.
í þessari stuttu frásögn höfum við sennilega
sögulegan atburð, sem lýst er með nákvæmni
og innsæi. Hún er elsta ritaða heimildin, sem
ég hefi fundið, um árangursríka meðferð slíks
»sálkönnuðar«. Til að létta okkur lesturinn,
hef ég leyft mér að færa hana nær nútímamáli
á stöku stað.
ÍVARS ÞÁTTUR INGIMUNDARSONAR
Höfundur sögunnar ritar: (1):
íþættiþessum, sem égnúmun segja frá, má
marka hvílíkur dýrðarmaður Eysteinn kon-
ungur var og hversu vinhollur og hugkvæmur
hann var, að komast að því hjá vinum sínum
hvað olliþeim harmi.
Sá maður var með Eysteini konungi, er fvar
hét og var Ingimundarson. íslenskurað ætt og
stórættaður að kyni, vitur maður og skáld
gott. Konungur virti hann mikils og var
alúðlegur við hann, eins og sjá má í þætti
þessum.
Þorfinnur hét bróðir ívars. Hann sig/di á
fund Eysteins og naut þar vinfengi margra
manna vegna bróður síns. En honum
mislíkaði, að hann skyldi ekki talinn vera
jafnoki bróður síns og að hann þurfti undir
hann að sækja. Hann undi því ekki með
konungi og bjóst til að fara aftur til íslands.
En áður en þeir bræður skildu, bað ívar
Þorfinn að bera orð til Oddnýjar Jónasdóttur,
að hún biði hans og giftist eigi. Þótti honum
mest til hennar koma allra kvenna. Síðan fer
Þorfinnur út ogfékkgóðan byr. Tókhannþað
ráð, að hann bað Oddnýjar sér til handa og
fékk hennar.
Litlu síðar kom ívar heim og frétti þetta og
þótti honum Þorfinnur hafa komið illa fram
við sig og unir sér hvergi. Fer síðan aftur til
konungs og er þar í góðu yfirlæti sem fyrr.
ívar tekun nú ógleði mik/a og er konungur
fann það, kvaddi hann ívar til sín og spurði
hví hann væri svo ókátur, — »og áður fyrr er
þú varst með okkur var margs konar ánægja
af orðum þínum og ekki leita ég eftirþessu, að
ég viti ekki, að við höfum ekkigert á hlutþinn.
Þú ert og svo vitur maður, að ekki grunar þig
eitthvað, sem ekki er og segðu mér hvað er
að.«
ívar svarar: »Það sem að er, má ég ekki
segja.«
Konungur mælti: »Ég mun þá geta mérþess
til. Eru hér menn, sem þér geðjast ekki að ?«
»Ekki er það, herra,« segir ívar.
Konungur mælti: »Þykist þú hafa af mér
minni sóma, en þú vildir?«
»Ekki er það, herra«, segir hann.
»Hefurðu orðið fyrir einhverju hérí landi«,
segir konungur, »sem þér hefur mislíkað svo
mjög?«
Hann kvað það ekki vera.
»Vandast oss nú getan,« segir konungur.
»Viltu hafa forræðifyrir nokkrum eignum?«
Hann neitaði því.