Læknablaðið - 15.03.1992, Blaðsíða 35

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 107-11.
107
Ásgeir Haraldsson, Corry MR Weemaes
KATTARKLÓRSKVILLI
INNGANGUR
Kvilli sem kenndur er við kattarklór (cat
scratch disease) greindist fyrst árið 1935. Það
var hins vegar ekki fyrr en fimmtán árum
síðar, árið 1950 að fyrsta greinin birtist í
læknisfræðitímariti (1). Síðan hafa meira en
1000 greinar frá flestum heimshomum verið
birtar varðandi kattarklórskvilla.
A Islandi, sem annars staðar, hefur nokkrum
sinnum vaknað spuming hvort sjúklingur með
eitlabólgu hafi kattarklórskvilla. Ekki er að
fullu ljóst hvort sjúkdómurinn hafi nokkru
sinni greinst með vissu á Islandi. Þó má ætla
að kattarklórskvilli komi fyrir á landinu eins
og annars staðar í heintinum. Til samanburðar
má geta þess að álitið er að kvillinn greinist
með vissu í 2000 einstaklingum ár hvert í
Bandaríkjunum. Nýgengi sjúkdómsins er
áreiðanlega miklu meira.
Þótt kattarklórskvilli sé venjulega ekki
alvarlegur eða hættulegur sjúkdómur
er greining kvillans mikilvæg og hann
ber að hafa í huga meðal annars við
mismunagreiningu á eitlabólgum.
gleypifrumuhnúðum (granulomas) og
óvenjulegum sýkingum.
ORSÖK
Um langan aldur var leitað að orsök
kattarklórskvillans. Ymsar örverur voru
taldar mögulegir sökudólgar en ávallt skorti
þó beinar sannanir. Arið 1983 tókst loks
að greina með vissu bakteríuna sem veldur
kvillanum. Um er að ræða margbreytilega,
gram-neikvæða stafbakteríu sem eingöngu
sést í Warthin-Starry litun (2,3). Bakterían
Frá Háskólasjúkrahúsinu í Nijmegen, Hollandi. Fyrirspumir,
bréfaskipti: Ásgeir Haraldsson Afd Kindergeneeskunde,
Academisch Ziekenhuis Leiden, Postbox 9600, 2300 RC
Leiden, Nederland.
fannst bæði í húðlöskuninni sem einkennir
sjúkdóminn og í eitlabólgunum. Nokkru
síðar tókst að rækta bakteríuna (4). Sennilegt
er að ræktunin verði mikilvægur þáttur í
greiningu sjúkdómsins og rannsóknum á
honum á komandi árum. Ræktunaraðferðin er
þó ekki enn í almennri notkun og því verður
áfram að styðjast fyrst og fremst við eldri
greiningaraðferðir. Þegar bakterían er betur
þekkt opnast möguleikar að greina sjúkdóminn
með keðjuverkun liðunarensíma (polymerase
chain reaction).
Sýking af kattarklórsbakteríunni á sér oftast
stað við kattarklór eins og nafnið gefur til
kynna. Smit getur einnig orðið við bit eða
ef köttur sleikir húð. Snerting við kött kemur
fram í sjúkrasögu um 90% sjúklinganna (5-9)
og í 60% tilfella eða oftar er um greinilegt
klór að ræða. Oftar er um snertingu við
kettling að ræða en fullvaxinn kött (9,10).
Ovarlegt er þó að álykta að kettlingar séu
meiri smitberar kattarklórsbakteríunnar en
kettir þó ekki sé útilokað að sýkingin sé að
einhverju leyti tengd æviskeiði katta. Böm
leika sér frekar með kettlinga sem leiðir til
aukinnar smittíðni af kettlingum og algengari
smitunar bama en fullorðinna.
í nokkrum tilfellum hafa líkur verið leiddar
að smitun með öðrum dýrum (7,8,10). Slíkar
smitleiðir virðast þó afar sjaldgæfar. Smit
berst ekki á milli manna.
FARALDSFRÆÐI
Kattarklórskvilli er þekktur í öllum
heimshomum (9). Algengastar eru sýkingamar
að hausti og fyrri hluta vetrar (5,6,8-10) en
greinast þó allan ársins hring.
Yfirleitt greinast stök tilfelli kvillans. í
fáeinum tilfellum hefur þó litlum faröldmm
verið lýst (5-7,10,11) en það virðast
undantekningar. Þó smitast fleiri aðilar