Læknablaðið - 15.11.1996, Blaðsíða 57

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
801
Ef málin eru skoðuð í stærra
samhengi og spurt, hverjir eiga
að stjórna sjúkrastofnunum,
horfa málin hugsanlega öðruvísi
við. Innri gerð sjúkrastofnana,
sérstaklega stórra sjúkrahúsa,
er mjög flókin og krefst ef vel á
að vera, vel virks stjórnkerfis. í
því stjórnkerfi hljóta að vinna
margar starfsstéttir og dagleg
stjórnun felst í því að samhæfa
störf þessara stétta. Sú stjórnun
þarf ekki að vera í höndum
læknis, en stjórnandinn þarf að
þekkja innri gerð stofnunarinn-
ar og vera menntaður sem
stjórnandi. Hann þarf líka að
vera meðvitaður um hlutverk
og markmið stofnunarinnar. Nú
er það svo að hlutverk heil-
brigðisstofnunar er að annast
lækningar og markmiðið er að
gera það á eins virkan og hag-
kvæman hátt og kostur er á. Hér
er átt við lækningar í víðustu
merkingu, en það er fyrirbyggj-
andi lækningar, lækning sjúk-
dóma og umönnun hins sjúka
uns hann hefur hlotið bata eða
skilið við þennan heim.
Sú lækningastétt sem fyrst og
fremst er menntuð til að stunda
lækningar í víðustu merkingu
eru læknar og því er eðlilegt að
þeir stjórni lækningum, bæði í
þrengri og víðari merkingu.
Aðrar lækningastéttir eiga að
sjálfsögðu að hafa sjálfstæði og
forræði innan þeirra marka sem
lækningin setur í hverju tilviki,
en læknar eiga að vera hæfastir
til að veita forræði og leiðsögn.
Þetta gildir ekki aðeins um ein-
staka sjúklinga og lækninga-
stofnanir, heldur eiga læknar
líka að vera leiðandi í lækninga-
stefnu þjóðarinnar.
Stjórnmálamenn ráða því
hversu stórum hluta af þjóðar-
kökunni er varið til lækninga,
en eðli málsins samkvæmt eiga
læknar að vera leiðandi í því að
ráðstafa þessum hluta og vera
ráðgjafar stjórnmálamannanna
um það, hve stór hann á að
vera.
Læknar hafa til þessa haft
meiri áhrif en nokkur önnur
stétt á þróun lækninga á íslandi
og þeir geta því ekki firrt sig sök
þegar lækningakerfið er gagn-
rýnt. Þetta er ekki vegna þess að
læknasamtökin hafi verið skeyt-
inparlaus um skipulag lækninga
á Islandi. Mikið er til af ritum og
greinargerðum, sem gerð hafa
verið á vegum samtakanna og
hafa markað stefnu um einstaka
þætti lækninga. Þá hafa lækna-
samtökin komið inn í stefnu-
mörkun stjórnvalda um marga
þætti lækninga og lækninga-
starfsemi. Hinsvegar hefur
læknum gengið illa að skapa sér
stefnu um samhæfingu og heild-
arstefnumótun í lækningamál-
um landsins. Það ríkir stefnu-
leysi og jafnvel ringulreið í heil-
brigðiskerfinu á Islandi, sem
sumir telja besta heilbrigðis-
kerfi í heimi. Um þá fullyrðingu
er það að segja, að þegar henni
er slegið fram fylgir sjaldnast
raunhæfur samanburður. Hún
hljómar vel í munni stjórnmála-
manna, sem vilja að almenning-
ur sætti sig við „status quo“.
Þegar harðnar á dalnum hlýtur
að vera ásættanlegt að skera
svolítið niður í svo fullkomnu
kerfi. Læknar hafa verið tregir
til að taka virkan þátt í niður-
skurðinum í lækningakerfinu.
Því líta stjórnmálamennirnir
nú til annarra lækningastétta
sem hugsanlega yrðu leiðitam-
ari, sérlega ef látið er grilla í
meiri völd. Nú kynnu einhverjir
að segja að höfundur ætli stjórn-
málamönnunum of mikla djúp-
hygli, en þeir sem vilja sjá,
hljóta að hafa komið auga á til-
raunir þeirra til að etja lækn-
ingastéttunum saman.
Stjórnmál snúast um völd og
ein öruggasta leiði til að ná
völdum hefur alltaf verið að
deila og drottna. Það er barna-
lærdómur stjórnmálamanna.
En læknar eiga ekki að þægja
stjórnmálamönnum með því að
heyja valdabaráttu við aðrar
lækningastéttir. Þeir eiga að
fagna betri menntun þeirra og
styðja sérhverja viðleitni þeirra
til sjálfstæðis og aukinnar sjálfs-
vitundar. Um leið eiga þeir að
styrkja eigin stöðu með því að
endurskoða hana í ljósi nýrra
viðhorfa í lækningum og í nýrra
viðhorfa í þjóðfélaginu öllu.
Stýrð lækningaþjónusta
(managed care) er hluti af þess-
um nýju viðhorfum, þó að stýrð
lækningaþjónusta sé engin nýj-
ung sem slík. Hluti af íslenskri
læknastétt hefur beinlínis samið
við heilbrigðisyfirvöld um að
taka að sér slíka stýringu. Verði
ekki komist undan slíkri stýr-
ingu í einhverri mynd verður
læknastéttin að eiga frumkvæði
að stefnumótun um það,
hvernig hún verði framkvæmd,
þannig að hagur sjúklinganna
verði ekki fyrir borð borinn.
Lækningatækni er nú komin á
það stig, að beiting hennar til
hins ítrasta þarf ekki endilega
að vera sjúklingnum fyrir bestu.
Hvað tæknina varðar kallar
beiting hennar hverju sinni á
siðfræðilegt mat. Slíkt mat eiga
einstakir læknar að hafa burði
til að leggja á, en læknastéttin í
heild á að vinna eftir reglum
sem taka mið af stöðu þjóðfé-
lagsins, um leið og hagsmunir
sjúklingsins eru hafðir í fyrir-
rúmi. Slíkar reglur á læknastétt-
in og læknasamtökin að hafa
frumkvæði að að setja í sam-
vinnu við heilbrigðisyfirvöld.
Að sjálfsögðu eiga læknar og
samtök þeirra að hafa stefnu
varðandi almennt skipulag
lækningamála í landinu. Þar
steyta þau á steinum sem eru
breytingar á innri gerð lækna-
stéttarinnar undanfarna ára-
tugi, vegna fjölgunar í stéttinni
og fjölgunar á sérgreinum þar
sem verkefnin skarast meira og
minna. Verkefnunum hefur í