Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Síða 18

16
LÆKNABLAÐIÐ

/»' /t*t>
-t*
y./o
/jt*j0**+**y' J++*tAr <* /*/»;.
A’f
/íU~ * j>/.« *» *yy* /f* /
/Z:
'oJZ/Æ...
mannaeyjum séu óbreytt og engar framfarir hafi
orðið í þessum efnum í fjölda ára.
Landafræði
„Loks er svo ástœða til að bera saman ástandið i
Vestmannaeyjum og á öðrum stöðum. Sjúkdómur-
inn er meðal annars í suðurhluta Sviss og Spánar og
Suður-Karólínu í U.S.A. en annars aðallega á eyj-
um, svo sem Minorca, St. Kilda, St. Domingo,
Jamaica, Barbados, Bermudaeyjum o.s.frv. Sjúk-
dómurinn finnst þess vegna aðallega í heitum lönd-
um en þar eru St. Kilda og Vestmannaeyjar undan-
tekning. (Hér mætti nefna Haiti, þar sem veikin
geisar enn, kennd göldrum. (73). Margirhafa reynt
að finna sennilega orsök sjúkdómsins. Á öllum
þessum stöðum sem um er rœtt hafa menn velt þessu
máli fyrir sér og skrifað um það en allt án árangurs.
Flestir virðasl þó geta sameinast um að liér sé um
að rœða heilbrigðisfrœðilegan (hygeniskan) grund-
völl, sem fœrirþennan sjúkdóm íflokk með skyrbjúg
og líkþrá, sem tilheyra lágu menningarstigi, en þó er
skyrbjúgur nú á undanhaldi í Vestmannaeyjum og
víða hérá landi, en hinir sjúkdómarnir ekki. Þó má
af minni reynslu sjá, að nokkuð er hœgt að gera til
fyrirbyggingar sjúkdómsins, já og það ekki svo lítið.
Það er fœðingastofnun, sem leysir vandann. “
Tómthúsið „Kastali", með stórt eldhús (kitchen) til
vinstri, stutt göng bcint að utan til baðstofu (living room),
með betri loftræstingu miðað við löng göng í stærri
bæjum. GtEldhús (Kitchen). A:Anddyri, Cöng (Entrance
and corridor. B:Baðstofa (Living and/or slccping room).
Úr byggðasafni Vestmannaeyja.
burður við nútímann er óraunhæfur vegna ólíkra
skrásetningaraðferða.
Þrjátíu böm dóu á fyrstu fjórum dögunum, þ.e.
fyrir ginklofatímabilið, en 527 á 5.—12. degi. Þá
dóu 78 á 13.-30. degi, en 27 á 2.-12. mánuði.
Þannig lifðu aðeins 189 börn af 852 lifandi fædd-
um út fyrsta árið. Þó fjölgar, eins og fyrr segir
vegna innflutnings, t.d. 1801-1840 frá 143 upp i
354. Margir héldu að ginklofinn væri á undanhaldi
hin síðari ár. en Schleisner segir það byggt á
reikningsskekkju, sem stafi af því, að mjög hafi
fjölgað fæðingum bama meðal hinna dönsku fjöl-
skyldna, en þau lifa við miklu betri skilyrði en þau
íslenzku, eins og þegar hefur verið bent á og ruglar
það kannski dæmið.
Skoðun á dánartölum íslenzku barnanna sýnir
sveiflurá árunum 1785—1840. en síðustu 20árin er
engin breyting sjáanleg og þó má ætla að hin ytri
menningaratriði (,,kulturverháltnisse“) í Vest-
Ýmsar athugasemdir
höfundar
Hér að ofan hafa verið raktir ýmsir umhverfis-
þættir, sem Schleisner taldi snerta ginklofamálið,
svo sem húsakynni, óloft og ólykt. mataræði svo og
meðferð naflastrengs, landafræði o.fl.
I þeirri greinargerð Peters Schleisners. sem hér
liggur fyrir og vitnað hefur verið 1, eru engin ein-
stök atriði, sem hann getur tengt sérstaklega gin-
klofanum. Eins og áður er sagt, er þessi læknir eins
og aðrir þá, bam síns tíma, hvað snertir sýklafræði,
sem átti langt í land til þess að ná fótfestu. Því
verður það þeim mun meira afrek að ráða niður-
lögum þessa alvarlega sjúkdóms, án þess að þekkja
frumorsök hans sóttkveikjuna, en til þess varð að
beita einstaklings- og félagsheilbrigðislegum að-
gerðum, sem geta verið skólabókardæmi nú 130
árum seinna. Þegar ég tala um einstaklingsað-
gerðir, þá á ég við læknismeðferð. sem er beitt við
sjálfa persónuna, sem annaðhvort er þegar orðin
veik eða talin er í hættu. en félagsheilbrigðislegar
aðgerðir eru gagnvart umhverfinu.
Það þykir nú ástæða til að ræða önnur um-
hverfisatriði nánar svo sem hugsanleg áhrif lund-