Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Blaðsíða 34

32
LÆKNABLAÐIÐ
Viðauki I.
Nútíma viðhorf til stífkrampa
og ginklofa
Fræðimenn telja sig geta rakið sögu þessa sjúk-
dóms til fornaldar. Hippókratesar hins gríska á 5.
öld f.Kr. í fræðiritum er vitnað í hina miklu
plágu, ginklofann á St. Kilda og lækningu hans
1895, en aldrei minnzt á miklu meira afrek, sem
unnið var í Vestmannaeyjum á sama sjúkdómi 50
árum fyrr, enda fræðimönnum ekki kunnugt um
grundvallaratriði málsinsfram til þessa.
Á 18. og 19. öld var meðferð löngum með deyf-
andi lyfjum, t.a.m. klórali og ópíum, þar til
Schleisner lækni tókst að kveða ginklofann niður í
Vestmannaeyjum 1848,en þar með varbrotið blað
í meðferð þessa sjúkdóms, eins og sýnt hefur verið
fram á hér að framan.
Sjúkdómskveikjan (Clostridium tetani), myndar
sterkt eitur og tryggir framlíf sitt við erfið skilyrði
með dvalargrómyndun. Þá er sóttkveikjan loft-
eða súrefnisfælin eins og margar aðrar sóttkveikjur
af þessum flokki (,,Clostridia“). Þótt sýkillinn sé
álíka viðkvæmur fyrir sótthreinsun og skæðum
lyfjum og aðrar bakteríur. þá eru dvalargróin
nærri ódrepandi. nema með margföldum lyfja-
skömmtum og langri suðu. Smásjárgreining er oft
erfið, en greining eiturefnaframleiðslunnar er ör-
ugg með tiraunadýrum. en aðaleiturefnin eru
tetanus-spasmín og lýsín. Það fyrrnefnda er hið
versta taugaeitur en hitt. lýsínið fremur vægt
blóðkornaeitur. Gró sóttkveikjunnar geta lifað ár-
um saman í mold og ryki innan húss sem utan.
Sýklunum getur fjölgað í feitum jarðvegi. í hlýju
loftslagi (yfir 22 gr. á C.), svo og í þörmum grasæta.
Hins vegar korna sýklar þessir ekki að sök í mat né
þótt þeim sé dælt í hold ef ekki fylgdi með
óhreinindi. kalsíumklóríð eða ígerð af klasasýkl-
um á stungustað.
Sýklaeitrið verkar eingöngu á hreyfifrumur
miðtaugakerfisins og eru kjarnar 5. og 10. taugar
viðkvæmastir. Áhrifin, sem svipa til striknín-
eitrunar eru fyrst og fremst fólgin í eyðileggingu
hemla, sem ætlað er að hemja styrk taugavið-
bragða. Taugaviðbrögðin verða hömlulaus. Gin-
klofi (trismus) er fylgifiskur nærri allra stíf-
krampatilfella í ungum og gömlum. Verstu
krampar láta ekki undan neinum deyfingarefnum.
ekki einu sinni svæfingu, og koma þá í svo erfiðum
tilfellum ný lyf til hjálpar svo sem „curare", sem
lama öndun og þá einnig öndunarvöðva. sem þá
þarf að hjálpa með öndunarvélum.
Útbreiðsla þessara sjúkdóma er mikil í heimin-
um. einkum í heitum löndum á rökum svæðum.
þar sem hreinlæti er ábótavant og hjátrú og
hindurvitni ríkja. Skráningu sjúkdómstilfella er
víða ábótavant, en talið er að 166 þúsundir deyi
árlega, en það þýðir um 335 000 árleg sjúkdóms-
tilfelli. miðað við 45—50 látinna af hundraði
veikra. í Dakar í Senegal ereymasneplagötun fyrir
Stifkrampi (tetanus opisthotonus). Bell teiknaði í Waterlooeftir sjúklingi er hann sá fyrir sér.