Búskapur hins opinbera 1980-1991 - 01.05.1993, Síða 11

1. Inngangur.
Rit þetta íjallar um búskap hins opinbera, þ.e. ríkis, sveitarfélaga og almanna-
tryggingakerfís. Ritið, sem er númer 11 í ritröð Þjóðhagsstofnunar um þjóðhags-
reikninga nær til áranna 1980-1991 og er framhald rita um sama efni, sem komu út í
ársbyrjun 1983, 1986 og 1991, og náðu yfír tímabilin 1945-1980, 1980-1984 og 1980-
1989.
í ritinu er "hið opinbera" í meginatriðum notað sem heiti á starfsemi sem tekna er
aflað til með álagningu skatta en ekki með sölu á vöru og þjónustu á almennum
markaði. Af þessu leiðir að starfsemi íyrirtækja og sjóða í eigu ríkis og sveitarfélaga
fellur utan við efni ritsins, nema að því marki sem þessir aðilar eiga viðskipti við hið
opinbera. Að því er ríkissjóð varðar fellur þessi skilgreining að mestu að A-hluta
ríkisreiknings. I ritinu eru þó endurlán ríkissjóðs reiknuð með A-hluta ríkissjóðs frá og
með árinu 1980, en með lögum nr. 84/1985, um breytingu á lögum um ríkisbókhald,
gerð ríkisreiknings og Qárlaga, voru endurlánin færð í A-hlutann. Þessi tilhögun var
einnig í þjóðhagsreikningarskýrslu nr. 8 um sama efni. Þá hafa orðið breytingar á
samneyslu og tekjutilfærslum hins opinbera aftur til ársins 1980 vegna breytinga á
skilavenjum ríkisreiknings, sem fólu meðal annars í sér að uppsafnaðar
lífeyrissjóðsskuldbindingar ríkissjóðs fram til ársins 1989 voru færðar til gjalda á árinu
1989*. Tekið var tillit til þessara breytinga og var samneyslan hækkuð aftur til ársins
1980 en á móti kom lækkun á tekjutilfærslum til einstaklinga þar sem "uppbætur á
lífeyri" voru felldar út.
Reikningakerfí opinbera búskaparins, eins og það birtist í þessu riti, er hluti af
stærra reikningakerfi íyrir þjóðarbúskapinn í heild og er unnið samkvæmt reglum
Sameinuðu þjóðanna um gerð þjóðhagsreikninga. Birt eru sérstök yfírlit um ríki,
sveitarfélögin í heild og almannatryggingakerfíð hvert um sig og síðan eru dregnar
saman tölur íyrir hið opinbera í heild. Þessi yfírlit eru þrískipt. I íyrsta lagi er tekju- og
útgjaldareikningur, sem sýnir tekjur og rekstrargjöld á hverju ári. í öðru lagi er yfírlit
um fastafjárútgjöld, en þar færist meðal annars fjármunamyndun og íjármagns-
1 Við gerð ríkisreiknings 1989 var ákveðið að tillögum ríkisreikningsnefndar að bókfæra allar áfallnar
skuldbindingar ríkissjóðs þótt þær séu ekki gjaldfallnar. Áður hafði tíðkast í uppgjöri ríkisreiknings
allmörg ár að færa ekki til bókar ýmsar skuldbindingar fyrr en þær komu til greiðslu. Þetta átti einkum við
um vexti ríkissjóðs og lífeyrisskuldbindingar hans. Við uppgjör á ríkissjóði í þjóðhagsreikningum hefur
meðferðin á greiðslum í lífeyrissjóð opinberra starfsmanna verið með þeim hætti að lögbundið framlag
launagreiðenda og launþega, þ.e. 6% og 4%, hefur verið talið með launum og þar með komið inn I
samneyslu. Aflur á móti hafa sérstakar uppbætur á lífeyri ekki verið teknar með launum heldur verið litið
á þær sem tilfærslur enda tengdar launagreiðslum fyrri ára. Augljóslega veldur þetta hins vegar nokkru
vanmati á launakostnaði í samneyslu. Því var ákveðið að taka matið á lífeyrisskuldbindingunum í uppgjöri
ríkissjóðs í þjóðhagsreikningum til endurskoðunar í framhaldi af breyttum uppgjörsaðferðum ríkis-
reiknings. í útgjaldareikningum ríkissjóðs er ætlunin að færa með launum áfallnar lífeyriskuldbindingar
sem tengjast launum ársins. Þetta var gert með þeim hætti að reikna sérstaklega viðbótarframlag vegna
lífeyrisskuldbindinga á hverju ári sem fasta hlutfallstölu ofan á laun. Ákveðið var að styðjast að mestu við
þá fjárhæð sem færð er til gjalda í ríkisreikningi 1990. Samneysla ríkissjóðs hækkar um þessa fjárhæð og
eru laun samkvæmt ríkisreikningi hækkuð um sömu hlutfallstölu öll árin 1980-1990.
9