Félagsbréf - 01.01.1956, Blaðsíða 7

FÉLAGSBRÉF
5
ekki ljós. Hún svaraði: Ég las ekki. Ég rifjaði upp í liuganum
þær bækur, sem mér voru minnisstæðastar.
í lok þessa þáttar segir höfundurinn: Oft er um það spurt,
hversvegna okkur hafi auðnast að sigra Þjóðverja.
Sumir svara: Það var af því, að land okkar er svo víðáttumikið.
Aðrir svara: Það var vegna þess, að við erum villtir tartarar.
Enn aðrir segja: Það var af því, að Ameríkumenn sendu okkur
vopn og verjur.
Ég held aftur á móti, segir Ilja Ehrenburg, að við höfum sigr-
að af því, að æskan hjá okkur liafði fengið góðan bókakost. —
Hvort sem Ilja Ehrenburg hefur bókstaflega rétt fyrir sér eða
ekki, þá er það vafalaust, að án góðra bóka sigrar nú orðið engin
þjóð.
Hitt er einnig mjög athyglisvert í þessu sambandi, að bækurn-
ar, sem rússneska stúlkan unga grípur til í „heljarnauðum“, eru
e.kki áróðursrit Lenins eða Stalins heldur listaverk höfuðskálda.
íslenzka þjóðin hefur aldrei átt í styrjöld við aðrar þjóðir og
vonandi kemst hún hjá því að þurfa þess. En hún háði um langt
skeið hart lífsstríð við „ís og hungur, eld og kulda, áþján, nauðir,
svartadauða“ — og vann sigur. Þann sigur hefði hún ekki unnið,
ef hún hefði ekki átt bókmenntir, almennan bókmenntaáhuga
og skáldhygð.
Það var í senn bæði skemmtilegt og táknandi, að Halldór Kilj-
an Laxness hugsaði til þeirra, er á bak við hann standa í þjóðar-
djúpinu og „sér í lagi“ til fátæku konunnar ömmu sinnar, þegar
hann hlaut bókmenntaverðlaun Nóbels. Hann sagði m. a. um
þetta í ræðunni, sem hann hélt á liinni liátíðlegu og stóru stund,
er honum voru afhent verðlaunin:
„Ég hugsaði einmitt til þeirra undursamlegu manna og
kvenna þjóðardjúpsins, er veittu mér fóstur. Ég hugsaði til
föður míns og móður minnar, og ég hugsaði sér í lagi til hennar