Sveitarstjórnarmál - 01.12.1960, Síða 18

14
SVEITARSTJÓRNARMÁL
þannig aukizt um tæp 89% á árunum
1955—1958. Útgjöld til lífsnauðsynlegra
og annarra mjög mikilvægra lyfja í Dan-
mörku liafa hækkað úr kr. 6.33 í kr. 13.85
á meðlim á árunum 1952—1957 eða um
114.5% á 6 árum.
Á sama tíma hafa útgjöld íslenzkra
sjúkrasamlaga næstum þrefaldazt, en mik-
ill meirihluti þeirrar aukningar á rætur
sínar að rekja til mikillar verðbólgu, sem
orsakað hefur óbeina gengisfellingu, og
haft í för með sér stökkbreytingar á lyfja-
verði. Frá byrjun síðari heimsstyrjaldar og
ekki sízt á tímabilinu urn og eftir 1950 hef-
ur dýrtíðarþróunin verið slík, að mjög hef-
ur torveldað mat á hagskýrslum.
Við vitum að vísu, að slíkt hefur og átt
sér stað í flestum löndum, en Island er þar
í sérflokki. Það er því ekki hægt að draga
neinar ályktanir af breytingu'm á tölunum
einum, heldur verður að gera sér grein fyr-
ir þeim orsökum, sem breytingunum valda,
og þýðingu hverrar þeirra um sig. Tilraun
til nánari könnunar varðandi lyfjaneyzluna
sýndi, að á tímabilinu 1950—55 varð með-
alhækkun lyfjakostnaðar í fyrrnefndum
ISSA-löndum 64,74%, en aðeins 4.37% mið-
að við þjóðartekjur á hvern íbúa. Breyting-
ar á þjóðartekjum — í tölum taldar — geta
stafað bæði af breytingum á peningagildi
og mismun á heildar-framleiðsluverðmæt-
um. Að því leyti sem hækkun lyfjakostnað-
ar er afleiðing af hækkuðu verðlagi, er eðli-
lega ekki um neina aukna lyfjaneyzlu að
ræða. Standi útgjaldaukningin til lyfja í
sambandi við raunverulega hækkun þjóðar-
tekna, getur hún verið eðlileg, en þó e. t. v.
jafnframt óæskileg, því hinum auknu þjóð-
artekjum mætti verja á betri hátt. Að því
leyti, loks, sem hækkunin stafar af tilkomu
nýrra, dýrra, en mikilvirkra lyfja, er ein-
ungis sá hluti hennar óæskilegur, sem á
rætur sínar að rekja til óhagkvæmrar notk-
unar þeirra. Enda þótt það þannig ekki
liggi ljóst fyrir, hvort hækkunin út af fyrir
sig tákni þróun, sem vinna beri gegn, þá
eru menn í flestum löndum sammála um,
að lyfjanotkunin sé miklu meiri en vera
ætti. Meira að segja læknar viðurkenna
Jjetta almennt og hafa lengi gert. Það er
orðið mikið mál, sem eftir lækna liggur á
prenti um lyfjagjafir og hinar margvíslegu
hættur, sem eru samfara notkun lyfja. Virð-
ist víða vera pottur brotinn í þessu efni.
Ekki þarf að fjölyrða um, að svona er
ástandið, en gagnlegt er að ihuga orsak-
irnar fyrir því. Oft er því haldið fram, að
það séu læknarnir, sem mestu ráði um
lyfjakostnaðinn, og er það vissulega rétt.
En ósanngjarnt væri að benda ekki einnig
á þann mikla þátt, sem afstaða hinna
tryggðu — sjálfsagt að einhverju leyti vegna
réttarins á hendur tryggingunni — á í því,
hversu torleyst vandamálið virðist vera.
Við á Norðurlöndum erum að mestu laus
við það, sem flest lönd telja aðalorsökina,
þ. e. a. s. taumlausan áróður lyfjaframleið-
enda, því að hér er bannað að auglýsa lyf
opinberlega, og erurn við að því leyti betur
á vegi stödd en önnur lönd, sem ekki hafa
hliðstæð bönn. Áróður er þó rekinn á ann-
an hátt, t. d. kemur fram í grein (um tauga-
lyf) eftir Knud O. Möller, að lyfjafram-
leiðendur reka áróður og hann ekki lítinn
„ . .. kænlega falinn í dálkum dagblaða og
vikurita . ..“ Þetta erum við á íslandi að
mestu leyti laus við, þótt við sleppum ekki
alveg við gervi-vísindagreinar um ýmis
töfralyf og aðferðir ásamt ótímabærum
skrifum urn rannsóknir á tilraunastigi. At-
hugandi væri að hafa ritskoðun á slíkum
skrifum, jafnvel þótt í lýðræðisríki sé.
Hvað viðvíkur auglýsingum ætluðum lækn-
um, þá virðist ástandið hvarvetna vera eins.