Sveitarstjórnarmál - 01.12.1983, Síða 42

að vcra þannig, að ökumanni fmnist hagkvæmt að
aka á stofnbraut óslitið, þar til hann er kominn sem
næst leiðarenda sínum, jafnvel þótt finna megi aðra
leið, sem sé eitthvað styttri en stofnbrautin. Sé ekki
svo, er líklegt, að legu eða gerð stofnbrautar sé
ábótavant.
Stofnbrautir munu skipta byggðinni í bæjarhluta.
í hverjum möskva stofnbrautanetsins eru tengi-
brautir, sem tengja umferð bæjarhlutans við stofn-
brautanetið eða nærliggjandi bæjarhluta. Tengi-
brautir skipta möskvum stofnbrautanetsins á þann
hátt, að ef litið er á stofnbrautir og tengibrautir til
samans, kemur í ljós nýtt net með smærri möskvum
en áður. Tengibrautir verða það miklir vegir, að
einnig þær munu skipta byggðinni greinilega.
Safnbrautir skipta nú möskvum tengibrautanets-
ins í enn smærri möskva. Húsagötur eru loks tengd-
ar við safnbrautirnar.
Til þess að ílokkun veganna verði raunhæf, þarf
hún að eiga sér stoð í því, hvernig vegum er skipað í
veganetinu. Á stofnbrautum á að vera langt á milli
vegamóta. Af öðrum vegum ættu aðeins tengi-
brautir að vera tengdar við stofnbrautanetið. Á
tengibrautum á að vera alllangt á milli vegamóta,
en þó skemmra en á stofnbrautum. Við tengibrautir
eru því einungis safnbrautir tengdar og við safn-
brautirnar loks allar húsagöturnar. Á safnbrautum
verður því víða skammt milli vegamóta.
Með slíkri skipan er þó ekki allt fengið. Hver
vegur verður sjálfur að vera þannig úr garði gerður,
að hann valdi því hlutverki, sem af legu hans í
kerfinu leiðir. Að öðrum kosti skapast öngvegi og
umferðarhættur, og menn fást ekki til að nota vega-
kerfið eins og til er ætlazt. Við umferðarbrautir eiga
því t.d. ekki að vera verzlanir, sýningar eða auglýs-
ingar, sem draga að sér athygli og valda um-
ferðarhættu. Eins má segja, að vegur eigi ekki að
vera greiðfærari en staða hans í kerfinu segir til
um, svo að hann fari ekki að draga til sín umferð,
scm þar er óæskileg.
Þessi verkaskipting leiðir til þess, að samband
verður milli þess, hve langur vegur er og í hvaða
flokki hann verður. Að öðru jöfnu er tilhneiging til
að aka hraðar á löngum vegi en stuttum. Með lengd
vegar má því frá upphafi hafa áhrif á, hve hratt
360 hann verður ekinn. Þau áhrif eru miklu virkari en
umferðarmerki um hámarkshraða og í reynd bezta
ráðið til að stjórna almennum ökuhraða.
Húsagötur eiga að vera stuttar. Safnbrautir mega
vera lengri, en þó ekki langar, því að blönduð
umferð á þeim og þétt gatnamót gefa ekki tilefni til
mikils ökuhraða. Tengibrautir eiga að vera lengri
að jafnaði en safnbrautir, en stofnbrautir eru yfir-
leitt langir vegir. Með þessu verður auðveldara en
ella að koma við ráðstöfunum gegn umferðarslys-
um, og sjálfflokkun veganna eftir hlutverki markar
ákveðið spor í þá átt.
Greiðfærni og leiðaval
Sú tilhögun, sem hér er lýst, leiðir til ákveðinnar
aðferðar til að velja akstursleið milli staða. í venju-
legu gatnakerfi er að jafnaði um nokkrar leiðir að
velja. í flokkuðu gatnakerfi á aftur á móti oftást að
vera ljóst, hvaða leið er hentugust. Þar er eðlilegt,
að ökumaður leiti hið fyrsta til þeirrar götu í efsta
flokki, sem liggur að erindisstað hans, en á hinn
bóginn leyfir flokkað gatnakerfi alls ekki, að notaðar
séu einkum minni háttar götur fyrir langan akstur.
Ef aka á langa leið, verða gatnaflokkarnir notaðir
hver á eftir öðrum. Okumaður ekur fyrst af bif-
reiðastæði út á húsagötu. Þar er aðeins tilefni til að
aka hægt, því gatan er stutt, og brátt kemur hann á
safnbraut, umferðargötu í bæjarhverfinu. Þar getur
hann aukið hraðann nokkuð. Skömmu síðar kemur
hann á tengibraut, sem er aðalbraut gagnvart safn-
brautinni. Á tengibrautinni á hann að geta ekið cnn
hraðar, unz hann kemur að stofnbraut. En síðan
kemst hann mestan hluta leiðar sinnar á tiltölulega
miklum hraða. Þegar ökumaður nálgast ákvörð-
unarstað sinn, verður hann að finna heppilegustu
tengibrautina, síðan safnbraut, og loks staðnæmist
hann á bifreiðastæði við húsagötu. Hann hefur þá
minnkað ökuhraðann í hvert sinn, er hann kom á
nýja götu í lægri flokki.
Hverjum manni hlýtur að fmnast, að þetta sé
eðlilegur gangur ferðarinnar. Með þessu aðhæfist
ökumaður bezt þeim hraða, sem hentar á hverjum
vegi, en það er eitt af meginatriðum til að draga úr
hættu á umferðarslysum. Kunnugt er, hve aðlögun
getur verið erfið, þegar ekið hefur verið hratt á
SVEITARSTJÓRNARMÁL