Sveitarstjórnarmál - 01.12.1983, Blaðsíða 59

cignamats hcí'ur nú vcrið ákvcðin 57% á
höfuðborgarsvæðinu, cn 47% utan þcss. Að mcð-
töldum áhrifum cndurmats og aukningar gæti þctta
f'alið í sér um cða yfir 55% hækkun fasteignamatsins
í heild, þótt hækkunin sc vitaskuld mismunandi
cftir stöðum. í heild fcngist út úr þcssu dæmi
rösklega 50% hækkun þessara hclztu svcitarsjóðs-
gjalda milli áranna 1983 og 1984, að mcðtalinni
fjölgun gjaldcnda um 1%. Þcssi hækkun f'er langt
f'ram úr áætlaðri hækkun tekna almcnnings á næsta
ári og langt f'ram úr áætlaðri hækkun vcrðlags
rekstrargjalda svcitarsjóða, sem hvort tveggja cr
talið hækka um 20 til 21% í áætlunum ríkisstjórnar-
innar. Þessi mismunur cr svo mikill, að í honum
f'clst aukin skattbyrði cinstaklinga af' útsvari og
f'asteignagjöldum, sem næmi hvorki meira nc minna
cn 2% af'tekjum heimilanna. Erfitt er að sjá almenn
rök f'yrir slíkri skattahækkun við ríkjandi aðstæður.
Þvcrt á móti virðist nú sérstök ástæða til þess, að á
það reyni, hvort sveitarfélögin geti ckki veitt þá
þjónustu, sem þeim ber, án hækkunar á sköttum
umfram hækkun tekna hcimilanna.
Samneyzluútgjöld á vcgum sveitarfclaganna haf'a
f'arið vaxandi um langt skcið. Síðastliðinn áratug
hafa þau reyndar vaxið hraðar cn þjóðartekjur og
cinkaútgjöld. Við þær erfiðu cf'nahagsaðstæður, scm
nú blasa við, verður ekki hjá því komizt að halda
af'tur af vexti þcssara útgjalda. Samband íslenzkra
svcitarfclaga hcfur nýlega átt f’rumkvæði að sam-
starfi við fjármálaráðuneytið um hagræðingu í opin-
bcrum rekstri. Þetta er sérstaklega tímabært og vel
til fundið.
Framkvæmdir á vegum sveitarfélaga einna —
þegar fyrirtæki sveitarfélaga eins og hitaveitur eru
f'rátaldar — hafa vaxið ójafnar og ekki nærri eins ört
og samneyzluútgjöldin, en haf'a þó haldið sæmilcga
sínum hlut. í fjárf'estingar- og lánsfjáráætlun er mcð
því reiknað, að almennar framkvæmdir sveitarf'é-
laga verði nokkru ntinni að raungildi 1984 en 1983,
eða um 5—6% minni. Sé reiknað með lítt breyttum
samneyzlugjöldum og 5—6% minni fram-
kvæmdum, má setja upp dæmi um fjárhag sveitarfc-
laganna í heild með forsendum fjárlagaf'rumvarps
um verðlag, kaupgjald og gengi. Niðurstaðan er á
þann veg, að einsætt virðist, að ekki sé þörf á því að
bcita hækkunarheimild útsvarslaga á næsta ári, og
reyndar virðist mega draga nokkuð úr nýtingu ann-
arra gjaldstof'na, en ná þó því marki, scm nauðsyn-
legt er, að rétta við grciðslustöðu þeirra svcitar-
sjóða, scm átt haf'a í erfiðlcikum að undanförnu.
Hér gctur auðvitað verið mikill munur milli staða
cftir aðstæðum. Ég tek það einnig f'ram, að ég tala
auðvitað cinungis f'yrir sjálfan mig. Ég kann cngu
að spá um það, hvcrnig f'élagsmálaráðhcrra muni
veita álagsheimildir, ef' cf'tir verður leitað. Hins
vegar sé ég ekki, að alntenn þörf'ætti að vera f'yrir
hærra útsvar en 11% á árinu 1984, f'remur hið
gagnstæða, ef'efnahagsstefna stjórnvalda nær fram
að ganga. En auðvitað cr nauðsynlegt að líta til
nokkurra ára í senn, þegar álagningarhlutföll eru
ákveðin.
Horfur um þjóðarhag cru ekki bjartar um þcssar
mundir. Tillögur Haf'rannsóknastof'nunar um 200
þúsund tonna þorskafla á næsta ári í stað 300
þúsund tonna í fyrri ráðgjöf'hljóta að raska áætlun-
um f'yrir næsta ár. Þverrandi þorskafli er mikið áf'all
f'yrir þjóðarbúið. Hið ef'nahagslega umhverfi okkar
er einnig á annan hátt ótryggt. Óvissa ríkir um
markaðsverð á mikilvægum útflutningsafurðum,
gengi Bandaríkjadollars, sem verið hef'ur hátt og
íslendingum hagstætt, cr talið standa tæpt og gæti
farið lækkandi, og óvissa ríkir um olíuverð á næstu
misserum. Þessi óvissuatriði eru ekki ný, og varla
ástæða til að ætla, að allt f'ari á verri veg, en þjóðin
verður að horfast í augu við þcnnan blákalda vcru-
leika og haga búskap sínum í samræmi við hann.
Taka verður til óspilltra málanna og bæta úr, þar
sem mönnum hafa verið mislagðar hendur í stjórn
innri mála, og bregðast á raunsæjan og fjárhagslcga
ábyrgan hátt við öndverðum ytri aðstæðum. í þessu
felst meðal annars, að nú er enn meiri þörf en fyrr
að sigrast á verðbólgunni. Það tjá og tundur, sem
henni fylgir, hefur of' lengi villt mönnum sýn í
viðureigninni við raunverulegan vanda ef'nahags-
málanna. í þessu ef'ni gegna sveitarf'élögin mikil-
vægu hlutverki, og á miklu ríður, að fjárhagsáætlan-
ir þeirra f’yrir næsta ár verði við það miðaðar að
auka hvorki skatta né skuldir og útgjöldum sveitar-
f'élaga verði stillt það í hóf, sem samrýmzt getur
viðunandi jafnvægi í viðskiptum við önnur lönd og
hjöðnun verðbólgu á næsta ári. 377
SVEITARSTJÓRNARMÁL