Morgunblaðið - 02.02.2012, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2012
Lífshlaupið Börn í Smáraskóla í Kópavogi hófu nýtt lífshlaupsár í gær með þátttöku í þraut í anda Skólahreysti en markmið Lífshlaupsins er að hvetja almenning til að hreyfa sig daglega.
Ómar
Oft heyrum við
áréttað mikilvægi
þess að staðinn sé
vörður um hagsmuni
komandi kynslóða,
ekki síst þegar færð
eru rök gegn fram-
kvæmdum við virkjun
vatnsafls eða jarðhita.
En hvaða hugsun er
þarna að baki?
Ef ég byggi hús á
tiltekinni lóð, er ég
þá að hafa af komandi kynslóðum
tækifærið til að reisa öðru vísi hús
á þeirri sömu lóð? Tæplega, enda
væntanlega hægur
vandi að rífa húsið og
byggja nýtt. Hvað
með orkuna, verð ég
búinn að klára hana
fyrir komandi kyn-
slóðum ef ég reisi
virkjun í dag? Aug-
ljóslega ekki, við er-
um að tala um sjálf-
bæra nýtingu
endurnýjanlegra
orkulinda. Komandi
kynslóðir munu hins
vegar njóta ávaxtanna
af því ef fyrri kyn-
slóðir hafa reist slíkar virkjanir,
sem enn skapa verðmæti mörgum
áratugum eftir að upphafleg fjár-
festing hefur verið afskrifuð líkt
og dæmin sanna. Óvirkjað vatnsafl
eða jarðhiti skila á hinn bóginn
engum tekjum í skilningi orku-
sölu.
Hér er því væntanlega horft til
beinna efnahagsáhrifa af sjálfum
virkjanaframkvæmdunum og
tengdum framkvæmdum í upp-
byggingu atvinnulífs (sem skilja
eftir verðmætaskapandi atvinnu-
starfsemi til frambúðar), eða til
sjónarmiða um náttúruvernd.
Öruggast að gera ekki neitt?
Auðvitað eru það skiljanleg
sjónarmið að við sem lifum hér í
dag eigum ekki að taka ákvarðanir
um röskun á tilteknum orkuríkum
náttúrusvæðum og hafa þannig
ákvörðunarvald af komandi kyn-
slóðum í þeim efnum. Á meðan
skila umrædd svæði hins vegar
engum verðmætum í skilningi
orkusölu og tengdrar atvinnu-
starfsemi. En hvenær má þá taka
ákvarðanir um orkunýtingu?
Verða ekki alltaf einhverjar kom-
andi kynslóðir? Og hvað með aðr-
ar framkvæmdir en orkunýtingu?
Fangelsi á Hólmsheiði? Stórt og
áberandi verslunarhúsnæði í fal-
legri hlíð eða hrauni?
Þetta þykja sumum ef til vill
minniháttar ákvarðanir í sam-
anburði við nýjar virkjanir, en vit-
um við hvað komandi kynslóðum
mun þykja um það? Ekki hef ég
neitt umboð til að tjá mig í nafni
komandi kynslóða. Veit ekki hvað-
an ýmsir aðrir telja sig hafa slíkt
umboð. Öruggast væri ef til vill að
gera aldrei neitt, en þá taka kom-
andi kynslóðir kannski ekki við
sérlega spennandi búi.
Eftir Gústaf Adolf
Skúlason » Veit ekki hvert ýms-
ir sækja umboð til að
tala í nafni komandi
kynslóða
Gústaf Adolf
Skúlason
Höfundur er aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Samorku, samtaka
orku- og veitufyrirtækja.
Af virkjunum og hagsmunum komandi kynslóða
Evrópusambandið
einkennist nú á dögum
af óstöðugleika evr-
unnar. Angela Merkel
og Nikolas Sarkozy,
fremstu menn þeirra
þjóðríkja sem hafa hve
mest vægi þjóðríkja
innan vébanda evru-
svæðisins, funda á viku
fresti vegna óstöð-
ugleikans. Út frá því
spyr maður sjálfan sig,
hvað um hin 15 ríkin sem hafa beina
hagsmuni af þessum sameiginlega
gjaldmiðli meginhluta Evrópusam-
bandsins? Bretar hafa nú þegar
ákveðið að segja sig frá þeirri nefnd
er snýr að sambandinu sjálfu. Þó
virðist sem markaðir virði þennan
óstöðugleika lítils. Hvernig má það
vera?
Evrópusambandið er sögulega á
einkar áhugaverðum stað, þar sem
nokkrar hugmyndir að lausn hafa
komið fram um björgun evrunnar. Í
fyrsta lagi: Að auka vægi Seðla-
banka Evrópu og gera hann að mið-
lægum banka alls þess svæðis sem
um ræðir. Slíkt þýðir að vald er tekið
frá þjóðríkjum og þeim meinað að
hafa þá peningastefnu sem ríkin
hafa beitt sjálf. Það er í
eðli sínu afsal á völdum
ríkja til að mynda sína
eigin peningastefnu og
dreifingu þeirra auð-
æfa sem ríkin búa að.
Völd hins samevrópska
seðlabanka minnka
vægi þeirra þjóðríkja
sem standa á bak við
evruna. Það er í eðli
sínu framsal fullveldis
og þeim sem eru hrifnir
af þjóðríkjunum kemur
aldrei til með að hugn-
ast þetta fyrirkomulag.
Tvískipting Evrópusambandsins:
Mikil festa í peningamálum verður
að vera til staðar til þess að ríki
standist kröfur sambandsins til að fá
að taka upp evru sem gjaldmiðil.
Hér er um að ræða sáttmála sem
kallast Samstarf evrópskra seðla-
banka (ESCB) sem öll ríki verða að
ganga að við upptöku evru. Þróunin
virðist vera sú að kröfur þess sátt-
mála muni verða hertar fremur en
linaðar. Til eru ríki sem hafa hafnað
evru, lönd á borð við Svíþjóð, Dan-
mörku og Bretland. Taka verður þó
tillit til þess að sænska og danska
krónan eru beintengdar evrunni í
gegnum skriffinskuhandahlaup hag-
fræðinga og viðskiptafræðinga Evr-
ópusambandsins. Þegar öllu er á
botninn hvolft virðist sem auknar
kröfur um forsendur fyrir upptöku
þessa gjaldmiðils valdi því að það
verði torveldara fyrir ríki að ná þeim
stöðugleika sem má væntanlega í
náinni framtíð teljast æskilegur til
upptöku evru. Þó kjósa þeir sem
vilja viðhalda evrunni að líta ekki til
þess grundvallarsjálfstæðis hvers
ríkis fyrir sig og hverfa aftur til þess
sem var. Slíkt myndi fela í sér fram-
sal á valdi Seðlabanka Evrópu aftur
til þeirra þjóðríkja er byggja Evr-
ópusambandið. Það gæti verið lausn
á þeim yfirstandandi vanda, en
menn sem stunda viðskipti á vett-
vangi Evrópu eru því gersamlega
ósammála.
Fljótandi gjalmiðill sem rekinn er
beint á eigin forsendum hvers ríkis
fyrir sig hefur fáa kosti. Sjónarmið
viðskiptamannana er ágætt út af
fyrir sig en það verður þó vænt-
anlega að lúta því að það sé sameig-
inleg peningastefna í álfunni eins og
hún leggur sig. Því nú eiga mörg
lönd sem þó eru ekki komin með
evru eða eru ekki hluti af samband-
inu sjálfu engra annarra kosta völ en
að hlaupa með Seðlbanka Evrópu og
lúta hans stefnu í einu og öllu. Hví að
flýta framsali á fullveldi til að bjarga
þessu stóra vandamáli sem evran
hefur lent í ?
Hví eiga þau ríki sem hafa gætt
sín í peningamálum að bjarga þeim
sem hafa farið óvarlega?
Það hefur sýnt sig að evran getur
ekki staðið án sameiginlegrar pen-
ingastefnu og aukins miðlægs kerfis
á vettvangi Seðlabanka Evrópu.
Fjárfestar og fjármálakerfi Evrópu
telja þann kost sem felst í upplausn
evrunnar ekki fýsilegan þar sem
slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á
innri starfsemi fjármálakerfisins þar
sem mestur hluti viðskipta fer nú
fram í evrum. Gamla fyrirkomulagið
sem var við lýði fyrir tilkomu evr-
unnar var nokkuð áhugavert þar
sem þá fóru viðskiptin fram með am-
eríska dollaranum. Væri slæmt að
fara aftur inn í slíkt umhverfi?
Vissulega er staðan á þeim gjald-
miðli ekki góð sem stendur en sú leið
myndi þó ekki láta ríkin afsala full-
veldi sínu, á sama hátt og evran hef-
ur gert fyrir hvert ríki fyrir sig.
Nú spyr ég: Er sú aukna miðlæga
stjórnsýsla sem felst í því að flytja
vald frá þjóðríkjunum sem halda
evrunni uppi í Seðlabanka Evrópu
æskileg þróun? Talsmenn þeirra
sem halda vilja uppi heiðri Evrópu-
sambandsins hér á landi hafa ekki
hafnað þessari leið til björgunar evr-
unni. Hvar viljum við hafa grund-
vallarpeningavaldið og grundvall-
arákvarðanatöku er snýr að þeirri
peningstefnu sem er viðhöfð hverju
sinni? Ég kýs fremur að lúta þeirri
peningastefnu sem þjóðríkið setur
sér fremur en því miðlæga kerfi sem
notað er á vettvangi Evrópusam-
bandsins. Við verðum einnig að taka
tillit til þess að staða þjóðríkjanna
virðist fara vesnandi. Má þar nefna
lánshæfismat níu Evrópuríkja þar
sem Frakkland fer fremst á meðal
„jafningja“. Höldum völdunum
heima og stígum varlega til jarðar
þegar kemur að þeim gjaldmiðli sem
snýr að Evrópuumræðunni. Sá
óstöðugleiki innan vébanda sam-
bandsins er ekki til þess fallinn að
vekja traust á því öngþveiti sem
virðist vera í gangi á þessari stundu.
Lausn þeirra verður að auka vægi
seðlabankans og taka þar með fram
fyrir hendurnar á stjórnvöldum
þjóðríkjanna í mótun peningastefnu.
Eftir Ásgeir
Geirsson »Höldum völdunum
heima og stígum
varlega til jarðar þegar
kemur að þeim gjald-
miðli sem snýr að Evr-
ópuumræðunni.
Ásgeir
Geirsson
Höfundur er varaformaður Ísafoldar,
félags ungs fólks gegn ESB-aðild.
Björgun evrunnar?