Morgunblaðið - 16.02.2012, Qupperneq 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2012
Á Tjörninni Í hlýindunum, sem hafa kætt margan borgarbúann undanfarna daga, hefur fáum öðrum en álftunum verið óhætt að vappa um á svellinu á Tjörninni.
Ómar
Margir hafa verið
ginnkeyptir fyrir upp-
töku evru. Það er skilj-
anlegt með hliðsjón af
þeim miklu sveiflum
sem verið hafa á ís-
lensku krónunni. En
fæstir hafa áttað sig á
því að þegar mörg ríki
sem búa við mjög mis-
munandi aðstæður
taka upp sameig-
inlegan gjaldmiðil myndast fyrr en
síðar háskalegt misvægi, vegna þess
að sömu vextir og gengi henta ekki
öllum ríkjunum.
Þegar evran var sett á flot fyrir
rúmum áratug var það gert í þeim
póltíska tilgangi að efla ESB og
lokka inn sem flest ríki. Þá vöruðu
fjölmargir hagfræðingar við því að
illa gæti til tekist ef ekki fylgdi ann-
að með, m.a. samræmd stefna í efna-
hags- og fjármálum. Þessar hrak-
spár hafa nú ræst. Flestir virðast
sammála um að evrukerfið sé mein-
gallað. Gjaldmiðill sem aldrei tekur
nokkurt mið af sveiflum sem verða í
viðskiptakjörum, útflutningstekjum
og almennri afkomu aðildarríkis
verður á endanum hengingaról við-
komandi hagkerfis. Þetta er einmitt
það sem gerst hefur í ýmsum ríkjum
evrusvæðisins, einkum á jaðar-
svæðum. Þjóðverjar stjórna evru-
svæðinu og evran lagar sig ágætlega
að þörfum þeirra. En jaðarríkin
gjalda þess illilega hve takturinn í
efnahagslífi þeirra er ólíkur því sem
er hjá stóra bróður í Þýskalandi.
Langt er síðan farið var að reikna
út hve mikið samræmi væri í sögu-
legu samhengi með hagsveiflum í
ríkjum ESB-ríkja svo og á Íslandi og
í Noregi, þ.e. hversu samhverfar
(symmetric) sveiflurnar væru. Út-
reikningarnir hafa m.a. sýnt tvo
mikilvæga þætti hagsveiflunnar, þ.e.
viðskiptakjör og hagvöxt. Samræm-
ið reyndist mest hjá kjarnaríkjum
evrusvæðis en sveiflur í efnahagslífi
Svíþjóðar, Danmerkur og Bretlands
reyndust áberandi ósamhverfar
miðað við evruríkin. Ísland og Nor-
egur skáru sig þó algerlega úr. Í
báðum þessum löndum
hafa hagsveiflur reynst
í furðulitlu samræmi
við hagþróun á evru-
svæðinu.
Þetta sýnir að Ís-
lendingar og Norð-
menn eiga ekkert er-
indi inn á evrusvæðið
og gætu orðið þar fyrir
stóráföllum vegna þess
hve efnahagslíf þeirra
er í litlum takti við
evruríkin. Skýringin er
augljós: engin þjóð í ESB er jafn háð
sjávarútvegi og við Íslendingar. Stór
hluti tekna og útgjalda atvinnulífsins
er auk þess í öðrum myntum en evr-
um. En hjá Norðmönnum er það
tvennt, sjávarútvegur og olíuvinnsla,
sem veldur því að hagkerfi þeirra
sveiflast með allt öðrum hætti en al-
mennt er á evrusvæðinu.
Áróðurinn fyrir upptöku evru er
af pólitískum rótum runninn jafnt
hér á landi sem á meginlandinu og
byggist ekki á hagfræðilegum rök-
um. Evrunni var óspart beitt sem
tálbeitu til að lokka þjóðir inn í ESB.
Þessa mánuðina sér þó fólk það
svart á hvítu, hvílíkir ókostir fylgja
því að reyna með sameiginlegum
gjaldmiðli að tengja saman ólík hag-
kerfi sem eru mjög misjafnlega á
vegi stödd. Sú tilraun er dæmd til að
mistakast með skelfilegum afleið-
ingum eins og nú má sjá í Grikk-
landi, Írlandi og sennilega bráðum í
Portúgal, jafnvel Ítalíu. Þessu hafa
Svíar, Danir og Bretar áttað sig á
fyrir löngu og eru nú ákveðnari í því
en nokkru sinni fyrr að hafna evr-
unni.
Eftir Ragnar
Arnalds
» Áróðurinn fyrir upp-
töku evru er af póli-
tískum rótum runninn
jafnt hér á landi sem á
meginlandinu og bygg-
ist ekki á hagfræðileg-
um rökum.
Ragnar Arnalds
Höfundur á sæti í stjórn Heimssýnar
og er fyrrv. ráðherra.
Tálbeitan sem
fáa lokkar lengur
Aðild Samtaka at-
vinnulífsins að stjórn-
um lífeyrissjóða sem
samtökin og forverar
þess hafa haft forystu
um að byggja upp
ásamt verkalýðshreyf-
ingunni með kjara-
samningum á mörgum
áratugum hefur orðið
ýmsum að umræðu-
efni. Sumir hafa viljað
ýta fulltrúum SA út úr stjórnum
sjóðanna ýmist með eða án þess að
taka alfarið upp beinar kosningar
sjóðsfélaga til stjórnanna.
Lífeyrissjóðir landsmanna eiga
sér langa og merka sögu sem rekja
má til meira en aldargamalla ákvarð-
ana Alþingis um eftirlaun til ákveð-
inna einstaklinga og síðar til þróunar
almenns eftirlaunakerfis opinberra
starfsmanna, einstakra fyrirtækja
og starfsstétta. Á erfiðleikaárunum í
lok 7. áratugar síðustu aldar hófst
svo hin eiginlega uppbygging al-
mennra lífeyrissjóða með kjara-
samningum milli vinnuveitenda og
verkalýðshreyfingarinnar. Sjóðirnir
hafa síðan þróast áfram og starfa nú
á grundvelli laga frá 1997 þar sem
meginatriði kjarasamnings SA og
ASÍ um lífeyrismál voru lögfest og
þannig einnig látin gilda um þá sem
standa utan stéttarfélaga.
Aðilar vinnumarkaðarins hafa um
langa hríð talið það mikilvægt sam-
félagslegt verkefni að tryggja starfs-
fólki fyrirtækja eftirlaun. Meg-
inmarkmiðið er að uppfylla að
drjúgum hluta þarfir fólks fyrir elli-
lífeyri og áfallatryggingar, s.s. ör-
orkulífeyri, makalífeyri og barnalíf-
eyri.
Aðilar vinnumarkaðarins hafa
unnið náið saman að þessu verkefni
og nálgast það af fullri ábyrgð með
langtímahugsun að leiðarljósi. Þann-
ig er lífeyrissjóðakerfið byggt á
sjóðssöfnun og staða þess hefur
smám saman styrkst. Sjóðirnir hafa
stækkað og hlutur lífeyrissjóða í líf-
eyrisgreiðslum hefur vaxið. Nú fá
allir aldurshópar ellilífeyrisþega að
meðaltali hærri greiðslur úr lífeyr-
issjóðum en frá al-
mannatryggingum. Al-
mennt séð er íslenska
lífeyrissjóðakerfið talið
eitt það besta í alþjóð-
legum samanburði og
eitt af því sem Ísland
getur státað sig af í
samfélagi þjóðanna.
Lífeyrissjóðakerfið
er að sjálfsögðu ekki
fullkomið frekar en
önnur mannanna verk
og þarf að vera í sí-
felldri þróun. Samtök
atvinnulífsins og Alþýðusamband Ís-
lands hafa markað þá stefnu að
hækka inngreiðslur í lífeyrissjóði á
almennum vinnumarkaði úr 12% í
15,5% á 7 árum í næstu kjarasamn-
ingum. Markmiðið er að allt vinn-
andi fólk búi við sambærileg lífeyr-
isréttindi úr lífeyrissjóðum. Unnið
hefur verið að því með aðilum op-
inbera vinnumarkaðarins að skapa
forsendur fyrir því að hægt sé að
hrinda þessari stefnu í framkvæmd.
SA hafa litið á það sem hlutverk
sitt að taka virkan þátt í þessu sam-
félagslega verkefni vinnumarkaðar-
ins. Með því hafa samtökin tekið
ákveðna ábyrgð á framþróun lífeyr-
issjóðakerfisins þannig að það tryggi
starfsfólki á almennum vinnumark-
aði þann lífeyri sem endurspeglar al-
mennan vilja og þarfir samfélagsins.
Þess vegna sitja fulltrúar Sam-
taka atvinnulífsins í stjórnum lífeyr-
issjóða til jafns við fulltrúa verka-
lýðshreyfingarinnar. Fulltrúar SA í
stjórnum lífeyrissjóða hafa það eina
markmið að hlúa að sjóðunum sjálf-
um þannig að þeir uppfylli hlutverk
sitt sem best gagnvart þeim sem
njóta lífeyrisréttindanna. Þá er það
atvinnulífinu mikið hagsmunamál að
lífeyrisiðgjöld ávaxtist vel því ef svo
fer ekki mun það endurspeglast í
auknum álögum á fyrirtækin í formi
hærri iðgjalda eða skatta í framtíð-
inni.
Ef aðkoma SA að stjórnum lífeyr-
issjóða er afþökkuð með lagasetn-
ingu eða á annan hátt hlýtur hlut-
verki vinnumarkaðarins og
kjarasamninga að vera lokið í rekstri
og uppbyggingu lífeyrissjóðanna. Þá
munu íslensk fyrirtæki líta á framlög
í lífeyrissjóði sem hvern annan skatt
en ekki umsamdar greiðslur til mik-
ilvægra sameiginlegra verkefna með
starfsfólki sínu og samtökum þess.
Þá liggur beinast við að ríkið hafi
forystu um þróun lífeyrissjóðakerf-
isins.
Ýmsir vilja fela ríkinu meginábyrð
á þróun og rekstri lífeyrissjóðakerf-
isins. Með því verða aðilar vinnu-
markaðarins ekki lengur bakhjarlar
lífeyrissjóðanna og sjóðirnir sjálf-
sagt meðfærilegri á ýmsan hátt. Að-
ilar vinnumarkaðarins hafa mjög oft,
einkum á árunum eftir efnahags-
hrunið, þurft að standa gegn marg-
háttaðri viðleitni og tillögum stjórn-
málamanna um breytingar sem
hefðu bakað lífeyrissjóðunum kostn-
að og tjón og með því skert greiðslur
til lífeyrisþeganna. Sameiginlega
mynda aðilar vinnumarkaðarins
samfélagslegt afl sem oft hefur skipt
miklu máli fyrir farsæla uppbygg-
ingu lífeyrissjóðanna. Mikið vantar
upp á að ríkið hafi sýnt fulla ábyrgð
við uppbyggingu lífeyriskerfis sinna
starfsmanna sem rekið er með veru-
legum tryggingafræðilegum halla og
skuldbindingum velt yfir á framtíð-
ina.
Samtök atvinnulífsins telja að að-
ild þeirra að stjórnum lífeyrissjóða
hafi verið mjög til góðs fyrir upp-
byggingu lífeyrissjóðakerfisins og
skipt sköpum við að efla sjóðina til
þess að gegna hlutverki sínu. Sam-
tökin leggja ofurkapp á að fulltrúar
þeirra í stjórnum sjóðanna gæti al-
mennra hagsmuna sjóðanna sjálfra
og vinni af fullum heilindum fyrir þá
sem njóta lífeyrisréttinda og allt
samfélagið.
Eftir Vilhjálm
Egilsson » Almennt séð er ís-
lenska lífeyrissjóða-
kerfið talið eitt það
besta í alþjóðlegum
samanburði og eitt af
því sem Ísland getur
státað sig af …
Vilhjálmur Egilsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
taka atvinnulífsins.
Aðild atvinnulífsins að stjórn-
um lífeyrissjóða styrkir þá