Morgunblaðið - 16.02.2012, Side 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2012
„Þeir lögðu allt í eyði,
og kölluðu það frið,“
sagði Calgacus, hers-
höfðingi Karþagóborg-
ar, árið 146 fyrir Krist
eftir innrás Rómverja
sem lögðu hana svo í
rúst. Ríflega 2.000 ár-
um seinna eru þessi
fleygu orð enn þá notuð
þegar sigraður and-
stæðingur er neyddur
til samninga og þarf að beygja sig
undir afarkosti og kúgun sigurveg-
aranna.
Hinn 7. febrúar sl. birtist grein eft-
ir mig í Morgunblaðinu þar sem ég
gagnrýni Ögmund Jónason, ráðherra
dómsmála, fyrir að taka út dómara-
heimild og svokallað innsetning-
arákvæði úr frumvarpi sem hafði ver-
ið samið í tíð forvera Ögmundar,
Rögnu Árnadóttur. Fullyrti ég m.a.
að ráðherra dómsmála bæri ekki
traust til íslenskra dómstóla, þar sem
hann meinaði dómurum að dæma
sameiginlega forsjá. Einnig gagn-
rýndi ég hann fyrir að taka út inn-
setningarákvæðið, sem er neyð-
artæki þeirra feðra sem hafa ítrekað
verið beittir umgengnistálmunum og
hafa ekki notið umgengni við börn sín
eftir mildari úrræði.
Ögmundur gagnrýnir málflutning
minn í grein sem birtist 9. febrúar sl.
og segir sáttarmeðferð vænlegri fyrir
börnin en dómaraheimild, þar sem
slík heimild sé til þess fallin að auka
úflúð foreldra á milli. Hann bætir við
að íhlutun valdstjórnarinnar til að
koma á umgengni hafi
hlotið viðamikia gagn-
rýni, m.a. frá UNICEF,
Barnaheill, Mannrétt-
indaskrifstofu Íslands
auk barnaréttarnefnd
Sameinuðu þjóðanna.
Segir Ögmundur að lög-
þvinguð sáttameðferð
sé lausn hvort tveggja
við forsjársdeilum sem
og umgengnistálm-
unum. Þá segir hann að
friður sé barninu fyrir
bestu og bendir á að
92% skilnaðarmála endi
með sameiginlegu forræði foreldra,
en í þeim tilfellum sem foreldrar deili
um forsjána endi slík mál langoftast
með sátt. Hann segir auk þess það
ekki rétt að móðirin fái nánast alltaf
forsjána í forsjármálum. Hann við-
urkennir þó að hann vantreysti ís-
lenskum dómurum til að dæma sam-
eiginlega forsjá, en það hlýtur að vera
einsdæmi að ráðherra dómsmála
komist upp með slíkan málflutning.
Íhlutun valdstjórnarinnar er rót-
tækt úrræði til að koma á umgengni
og hefur átt tilvíst sína eingöngu
vegna þess að engar aðrar þving-
unaraðgerðir hafa verið lögteknar á
Íslandi. Innsetningarákvæðið var
sett í lög til að komast á móts við 8.
gr. Mannréttindasáttmála Evrópu
sem krafði aðildarþjóðir til að koma í
veg fyrir umgengnistálmanir. Þetta
róttæka úrræði væri óþarft ef til
væru önnur úrræði sem tryggðu um-
gengni þrátt fyrir deilur foreldra.
Nýtt frumvarp til barnalaga veitir
foreldri enga vernd gegn ólöglegum
tálmunum. Í áfangaskýrslu sem for-
sjárnefnd gerði fyrir dóms-
málaráðherra árið 1999 er talið brýnt
að gera lagabreytingar sem gera
stjórnvöldum kleift að frysta með-
lagsgreiðslur, fella niður barnabætur
og fella niður viðbótargreiðslur til
forsjársforeldris þegar foreldri tálm-
ar umgengni, og ef forsjárlaust for-
eldri höfðar forsjársmál þá verði litið
sérstaklega á tálmanir sem ástæðu til
að breyta forsjánni. Ekkert af þess-
um brýnu tilmælum er að finna í
frumvarpi Ögmundar, og í stað þess
að tryggja rétt barns til umgengni við
báða foreldra ætlar Ögmundur að
veikja hann frekar með afnámi inn-
setningarákvæðisins. Þetta gerir
hann þótt honum sé kunnugt um að
Mannréttindadómstóll Evrópu hafi
nýlega dæmt ungverska ríkið til að
greiða háar sektir vegna úrræðaleys-
is þarlendra stjórnvalda til að koma á
umgengi á milli barns og foreldris.
Telur Ögmundur að íslensk tálm-
unarmál af því tagi muni ekki rata á
borð Mannréttindadómstóls Evrópu?
Ögmundur segir að reynslan af
dómaraheimildinni erlendis hafi ekki
reynst heppileg, án þess að færa frek-
ari rök fyrir fullyrðingu sinni. Það
gerir hann vegna þess að þau eru
ekki fyrir hendi.
Það sætir furðu að í frumvarpi Ög-
mundar sé lögfesting útvaldra greina
Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna,
en ekki lögfesting annarra ákvæða
sem eru til þess fallin að auka for-
eldrajafnrétti m.t.t. forsjár og um-
gengni. Þótt löggjafinn sé skuldbund-
inn að semja lög sem samræmist
honum, er það til efs að sú regla sé
viðhöfð á Alþingi, og ámælisvert að
dómstólar geti ekki dæmt eftir hon-
um, þar sem hann hefur ekki verið
lögtekinn í heild sinni.
Þótt eitthvert hlutfall feðra fái
dæmt forræði yfir börnum sínum í
forræðismálum, gefur það óraunhæfa
mynd af stöðu forsjármála á Íslandi,
þar sem feður fara yfirleitt ekki í for-
sjársmál við mæður barna sinna
nema aðstæður móðurinnar eða geta
til uppeldis sé svo bágborin að sigur í
slíku máli sé verulega líklegur. Þegar
við upphaf skilnaðar er feðrum tjáð af
sýslumanni að engar líkur séu á að
forsjá fari til hans í dómsmáli, og í
viðtölum við feður hafa sérfræðingar
sýslumanns gerst sekir um að láta þá
sætta sig við umgengnistálmanir.
Ég spyr Ögmund, er þetta sú sátt-
armeðferð sem hann á við í frumvarpi
sínu til barnalaga? Eða er sú meðferð
sem hér um ræði ekki frekar kúgun
en sátt?
Réttlaus aðili sem er þvingaður til
samninga við gagnaðila sem allan rétt
hefur til forræðis og umgengi, mun
aldrei ná sáttum öðruvísi en með
nauðung.
Ef friður kemst á fyrir tilstilli slíkr-
ar meðferðar, er sá friður karþagósk-
ur og barninu til miska.
Eftir Gunnar
Kristin
Þórðarson
»Réttlaus aðili sem er
þvingaður til samn-
inga við aðila sem allan
rétt hefur til forræðis og
umgengni, mun aldrei
ná sáttum öðruvísi en
með nauðung.
Gunnar Kristinn
Þórðarson
Höfundur er guðfræðimenntaður
stuðningsfulltrúi og stjórnarmaður í
Félagi um foreldrajafnrétti.
Karþagóskur friður Ögmundar
Bogfimi (archery) er
samheiti yfir nokkur
form þar sem skotið er
með boga og ör á föst
skotmörk við hinar
ýmsu aðstæður og á
mismunandi skotmörk.
Mark bogfimi: Skotið
samkvæmt ólymp-
ískum reglum og stöðl-
um á markskotskífur á
fyrirfram tilteknum
vegalengdum. Keppnin fer fram á sér-
stökum afmörkuðum svæðum (innan-
húss sem utan). FITA, alþjóðasamtök
um bogfimi, skilgreinir reglurnar.
„Field“-bogfimi: Skotið samkvæmt
reglum og stöðlum um búnað sem
gilda fyrir viðkomandi keppni á mis-
munandi pappírs-skotmörk í mismun-
andi landslagi, t.d. í skóglendi og opn-
um svæðum. Vegalengdir eru
mismunandi og ekki fyrirfram til-
teknar og skotmörkin eru í mismun-
andi hæð.
3-D bogfimi: Skotið samkvæmt
reglum og stöðlum um búnað sem
gilda fyrir viðkomandi keppni á skot-
mörk í mismunandi landslagi, t.d. í
skóglendi og opnum svæðum. Vega-
lengdir eru mismunandi og ekki fyr-
irfram tilteknar og skotmörkin eru í
mismunandi hæð. Skotmörkin eru eft-
irlíkingar af dýrum eða öðrum fígúr-
um (úr frauði).
Í Evrópu er bogfimi með vinsæl-
ustu fjölskylduskemmtunum, vinsælli
en knattspyrna en það hlýtur að segja
manni eitthvað um hversu útbreitt
þetta áhugamál er. Það er mikið um
að klúbbar, félög og fyrirtæki fari í
óvissuferðir í bogfimiklúbbana þar
sem íþróttin er kynnt og þátttak-
endum leyft að prófa undir leiðsögn.
Vinsælasta formið af bogfimi er field
og 3-D.
Frá 1998, þegar núgildandi lög tóku
gildi, hefur iðkendum bogfimi hvers-
konar ekki fjölgað að ráði hér á landi
og í raun fækkað. Þrátt fyrir að haldin
hafa verið bogfiminámskeið þar sem
farið er yfir öryggi o.fl. Nokkur
hundruð manns hafa
sótt þessi námskeið.
Ástæðuna telja menn
vera frekar stíf lög en
einnig það að lögin gera
það nær ómögulegt að
hægt sé að versla með
boga og örvar hér á
landi. Árum saman hafa
einstaklingar þurft að
flytja það allt inn sjálfir
með þeim takmörk-
unum sem núgildandi
lög setja þeim.
Erlendis gilda engar
sérstakar reglur um bogaeign. Hver
sem er má fara í næstu búð og kaupa
sér boga og örvar, það er ekki gerð
krafa um að skrá þurfi boga á ein-
staklinga né aldurstakmörk og þess
vegna mætti 12-16 ára einstaklingur
eignast boga. Gildir þá einu hvort um
er að ræða áhöld til bogfimi eða bog-
veiða þar sem þetta er allt undir sama
hatti. Í sumum löndum er þess reynd-
ar stundum krafist að viðkomandi sé
orðinn 18 ára en þá eru það búðirnar
sem setja þær reglur og þá aðeins ef
um er að ræða kaup á veiðioddum.
Ástæðan er sú að bogi og ör eru ekki
talin vera vopn í sama skilningi og t.d.
skotvopn (byssur) og Evrópusam-
bandið túlkar þetta þannig. Þessi
sama túlkun gildir einnig víðast hvar
á Norðurlöndunum nema hér. Oft er
talið nauðsynlegt að laga hérlendar
reglur að lögum og reglum ESB og
nágrannaþjóða en í þessu tilviki virð-
ist það ekki vera gert hver sem skýr-
ingin er á því. Miðað við ofangreint og
þær heimildir sem hér gilda þá er
augljóst að Ísland er í sérstöðu gagn-
vart öðrum vestrænum þjóðum er
varðar takmörkun á bogaeign.
Í júní 2010 var sett saman tillaga
að breytingum á lögum/reglum um
boga- og örvaeign miðað við samtöl
við lögreglu og fleiri aðila og send
dómsmálaráðuneytinu af aðilum sem
stunda bogfimi hverskonar hér á
landi. Ástæðan var sú að það virðist
að ekkert hafi verið haft samband af
hálfu nefndarinnar við það fólk sem
stundar bogfimi þegar kom að endur-
skoðun á vopnalögum þó að yfirlýst
markmið hafi verið að fá alla hags-
munaaðila að borðinu.
Í nýjum tillögum að vopnalögum er
lagt til að heimilt sé án sérstaks leyfis
að eignast boga sem eru með drag-
þyngd allt að 7 kg og að öflugri bogar
þurfi leyfi lögreglustjóra. Gallinn við
þessa tillögu er að ef t.d. armlangur
aðili dregur upp 7 kg boga þá getur
dragþyngd þess boga orðið 8-12 kg
og þá þarf leyfi lögreglustjóra til að
viðkomandi megi eiga viðkomandi
boga. Samt er boginn skráður 7 kg
skv. tillögunni. Þetta tel ég vera óá-
sættanlegt þegar hafa þarf öryggið í
fyrirrúmi. Sá sem kann ekki að um-
gangast boga er jafnhættulegur
hvort sem hann væri með 7 kg eða 30
kg boga, í raun er viðkomandi hættu-
legri sjálfum sér en öðrum.
Í drögum er einnig minnst á að ein-
ungis er heimilt að flytja inn búnað
tengdan bogfimi (Mark og Field bog-
fimi) en banna eigi innflutning á veiði-
oddum sem er notaður einnig í 3-D
bogfimi, með því eru yfirvöld ekki að
leggja sama skilning á orðið bogfimi
og alþjóðasamfélagið gerir. Ef við
snúum þessu yfir á skotvopn þá væri
það sama og ef þú mættir eiga byss-
una, hylkið, púðrið, en bara þessa
gerð af kúlu en ekki hina þó að þær
geri það sama þegar verið er að
skjóta á föst skotmörk. Með þessu er
verið að mismuna skotfæragerð þó að
viðkomandi megi eiga áhaldið fyrir
viðkomandi skotfæri.
Hægt er að sjá ítarlegri grein um
málið á bogfimi.net og bogveidi.net
en þar er hægt að sjá tillögur boga-
fólks og bera saman við drögin í
vopnalögum um bogaeign.
Eftir Indriða
Ragnar
Grétarsson
» Verið að bera saman
stöðuna varðandi
bogfimi/bogaeign á
Íslandi gagnvart öðrum
þjóðum Evrópu sem
og drögin í vopnalögum
um bogaeign.
Indriði Ragnar
Grétarsson
Höfundur er sölumaður og stundar
bogfimi.
Bogfimi og Ísland
Á Alþingi hafa orðið
harðar deilur milli inn-
anríkisráðherra og
Kristjáns L. Möller
um fyrirhuguð Norð-
fjarðargöng og nýja
samgönguáætlun sem
er rýtingur í bak Vest-
firðinga, Austfirðinga
og Sunnlendinga. Fall-
völt ríkisstjórn sem
hangir á minnsta
mögulega þingmeiri-
hlutanum sýnir sitt rétta andlit með
því að svíkja Vestfirðinga viljandi og
afskræma allar staðreyndir um
slysahættuna í Oddsskarðsgöng-
unum í þeim tilgangi að réttlæta til-
efnislausar árásir á samgöngumál
Austfirðinga.
Efasemdir um fjármögnun og arð-
semismat Vaðlaheiðarganga vekja
spurningar um hvort þessi jarð-
gangagerð norðan heiða verði síðar
meir kölluð stærsta samgöngu-
hneykslið við Eyjafjörð fari svo að
innheimta veggjalds á hvern bíl
standi aldrei undir launum starfs-
manna og kostnaðinum við þessa
gangagerð sem er áætlaður 8-10
milljarðar króna. Hjá Félagi ís-
lenskra bifreiðaeigenda hafa menn
áhyggjur af því að þetta samgöngu-
mannvirki geti kostað um 14-17
milljarða kr. Heppilegra væri fyrir
þingmenn Norðausturkjördæmis að
flytja fyrst tillögu á Alþingi um tví-
breið jarðgöng 3 km norðan Dalvík-
ur til að stöðva einangrun Fjalla-
byggðar við Eyjafjarðarsvæðið áður
en það er of seint. Sunnan Múla-
ganganna tryggja snjóflóðaskáp-
arnir aldrei öryggi vegfarenda þeg-
ar aurskriður eyðileggja um leið alla
vegtengingu nýja sveitarfélagsins á
Tröllaskaga við Eyjafjörð. Engin
spurning er hvort það gerist, aðeins
hvenær. Þetta vandamál kemur í
veg fyrir að Eyfirðingar samþykki
sameiningu við Fjalla-
byggð sem eðlilegt er.
Skammarlegt er að
þessir landsbyggð-
arþingmenn skuli ekki
fyrir löngu hafa flutt
þingsályktunartillögu
um að tvenn veggöng á
Mið-Austurlandi yrðu
ákveðin á undan Vaðla-
heiðargöngum vegna
þess að vegirnir upp að
gömlu Oddsskarðs-
göngunum og á Fjarð-
arheiði uppfylla ekki
hertar öryggiskröfur ESB og teljast
ólöglegir. Af fyrri mistökum hefur
Vegagerðin ekkert lært eftir að
fyrsta útboð Héðinsfjarðarganga
snérist upp í kostnaðarsöm mála-
ferli sem íslenskir aðalverktakar
töpuðu. Fyrir það gjalda íslenskir
skattgreiðendur með stórauknum
álögum eftir að Vegagerðin sat á
svikráðum og réði þess í stað gjald-
þrota verktaka frá Tékklandi til að
taka að sér jarðgangagerðina í Héð-
insfirði sem meira en 90% Norð-
lendinga snérust gegn fyrir tólf ár-
um og kölluðu stærsta
samgönguhneyksli Íslandssög-
unnar. Þingmaður Siglfirðinga sem
sat 3 ár í stól samgönguráðherra
skal flytja þingsályktunartillögu um
tvíbreið jarðgöng úr Fljótum undir
Siglufjarðarskarð áður en aur-
skriður og snjóflóð í Almenningum
taka alltof mörg mannslíf og eyði-
leggja vegtengingu nýja sveitarfé-
lagsins við byggðir Skagafjarðar.
Allir þingmenn Norðlendinga skulu
svara því hvort það skipti meira
máli að komið verði í veg fyrir ein-
angrun Fjallabyggðar við lands-
byggðina áður en tími Vaðlaheið-
arganga kemur.
Engin svör fást þegar nokkrir
þingmenn stjórnarandstöðunnar
spyrja ráðherra samgöngumála
hvort innheimta veggjalda sem ætl-
að er að fjármagna einkafram-
kvæmd utan höfuðborgarsvæðisins
sé alltof áhættusöm fyrir fámenn
sveitarfélög á landsbyggðinni. Slæm
fjárhagsstaða litlu sveitarfélaganna
úti á landi vekur líka spurningar um
hvort skynsamlegt sé að réttlæta
rándýrar framkvæmdir á lands-
byggðinni án þess að fjárveitingar
til atvinnuskapandi verkefna gangi
fyrir þegar talsmenn FÍB hafa
áhyggjur af því að áætlaður kostn-
aður við Vaðlaheiðargöng geti orðið
nærri 18 milljarðar króna eða meira.
Í báðum stjórnarflokkunum efast
meirihluti þingmanna um að vegtoll-
ar á hvern bíl standi undir áætl-
uðum kostnaði við þessa jarð-
gangagerð. Utan
höfuðborgarsvæðisins er umferðin
alltof lítil til að innheimta veggjalds
á hvern bíl sé raunhæf miðað við
þann heildarfjölda bifreiða sem hef-
ur á einum degi farið í gegnum neð-
ansjávargöngin undir Hvalfjörð síð-
an þau voru tekin í notkun sumarið
1998.
Til þingmanna Norðaust-
urkjördæmis eru þetta skýr skila-
boð um að Vaðlaheiðargöng borga
sig aldrei sem einkaframkvæmd
þegar þeir gleyma því að á Eyja-
fjarðarsvæðinu og í Þingeyjarsveit
eru alltof fáir bílar í umferð. Með-
alumferð um Víkurskarð yfir sum-
armánuðina sem hefur verið 1.500-
2.000 bílar á dag vekur líka spurn-
ingar um hvort óhjákvæmilegt sé að
veggjald á hvern bíl í göngunum
undir Vaðlaheiði verði fjórum sinn-
um hærra en í Hvalfjarðargöng-
unum.
Vaðlaheiðargöng
borga sig aldrei
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
Guðmundur Karl
Jónsson
» Þetta vandamál
kemur í veg fyrir að
Eyfirðingar samþykki
sameiningu við Fjalla-
byggð sem eðlilegt er.
Höfundur er farandverkamaður.