Morgunblaðið - 13.09.2012, Side 29

UMRÆÐAN 29
Bréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2012
Á þessu hausti eru
liðin rétt 40 ár síðan
Lýðháskólinn í Skál-
holti tók til starfa. Það
var hinn 15. október
það sama ár að skólinn
var settur í fyrsta sinn
undir stjórn foreldra
minna, sr. Heimis
Steinssonar og frú
Dóru Þórhallsdóttur,
en sr. Heimir var fyrsti
rektor skólans. Mikill og langur að-
dragandi var að baki sem of langt
mál er að rekja hér. Nánar má fræð-
ast um þann aðdraganda í grein sr.
Heimis sem birtist í afmælisriti
Prestafélags Suðurlands árið 1987
undir heitinu „Annáll Skálholts-
skóla“. Þó má minna á að bygging og
starfsemi skólans var hluti af því
endurreisnarstarfi sem fram fór í
Skálholti á þessum árum undir leið-
sögn dr. Sigurbjörns Einarssonar
biskups og Skálholtsskólafélagsins.
Var þar byggt á ályktun Kirkjuráðs
frá 19. júlí 1963 þar sem lagt var til
að „komið verði upp lýðháskóla (í
Skálholti) er starfi í anda hinnar
norrænu lýðháskólahreyfingar, jafn-
framt því að hann þjálfi starfslið
handa kirkjunni“.
Þetta fyrsta skólaár, árið 1972,
sóttu 24 nemendur
skólann. 16 nemendur
bjuggu í heimavist í
sumarbúðunum í Skál-
holti og átta á heimili
rektorshjónanna, því
skólabyggingin var enn
ekki tilbúin. Man ég
þennan vetur vel, enda
11 ára gamall þá og
mikið ævintýri fyrir
ungan mann að alast
þannig upp á heima-
vist. Skólinn hélt frá
fyrstu stundu mjög fast
við það sérkenni norrænna lýðhá-
skóla að ekki skyldu tekin próf. Við-
kvæðið var: „Það sem þið ætlið að
læra hér í vetur verðið þið að læra í
dag.“ Enginn próflestur var í vænd-
um og því gátu menn ekki reiknað
með að bæta sér síðar upp það sem
þeir ekki námu þann daginn. Óx sú
áhersla næstu árin og árangurinn
varð umtalsverður í námi og frjáls-
legu heimilis- og félagslífi, sem er
einmitt megineinkenni lýðháskól-
anna á Norðurlöndum.
Skálholtsskóli var vígður form-
lega 6. október árið 1974 og lög um
Skálholtsskóla voru sett árið 1977
þar sem sérstaða skólans sem nor-
ræns lýðháskóla var áréttuð. Í ann-
arri grein laganna stóð einmitt:
„Skálholtsskóli starfar í anda nor-
rænna lýðháskóla.“ Voru þessi lög
skólanum og staðnum mikil lyfti-
stöng eins og gefur að skilja. Vorið
1977 var einnig stofnað Nemenda-
samband Skálholtsskóla, en frá upp-
hafi sýndu gamlir nemendur skól-
anum mikla tryggð. Það hafa þeir
reyndar gert allt til þessa þótt árin
færist yfir.
Árið 1981 létu sr. Heimir og frú
Dóra af störfum við skólann. Skólinn
var síðan rekinn áfram til ársins
1987 þegar starfsemi lýðháskólans
var hætt. Með nýjum lögum um
Skálholtsskóla sem sett voru árið
1993 var skólinn settur undir stjórn
Kirkjuráðs. Starfsemi hans var þá
breytt og lýðháskólinn lagðist end-
anlega af. Markmið Lýðháskólans í
Skálholti var að skapa heimiliskennd
þar sem hver og einn skyldi finna til
þeirrar hlýju og öryggis sem dagleg
umönnun fékk veitt. Námið skipti
vissulega miklu. En hitt skipti enn
meira máli, að nemendur tækju út
þroska, lærðu að þekkja sjálfan sig
og næðu að rækta hæfileika sína,
hver með sínum hætti. Þetta var síð-
ar tekið saman í vísu sem var þýdd
úr sænsku og varð eins konar ein-
kennisvísa Skálholtsskóla á meðan
hann starfaði undir fána norrænnar
lýðháskólahefðar:
Þér er víst ljóst, að þú ert fágætur,
að þér er ætlað nokkuð hér,
að þú ert einstæður og ágætur
og enginn maður líkist þér.
Ekki verður saga Skálholtsskóla
eða -staðar hin síðari ár rakin frekar
hér. En vert er að rifja upp hugsjón-
ina gömlu um lýðháskóla í Skálholti
á þessu 40 ára afmæli skólans.
40 ár frá stofnun
Lýðháskólans í Skálholti
Eftir Þórhall
Heimisson »Markmið Lýðháskól-
ans var að skapa
heimiliskennd þar sem
hver og einn skyldi
finna til þeirrar hlýju og
öryggis sem dagleg
umönnun fékk veitt
Þórhallur Heimisson
Höfundur er sóknarprestur.
Almenningur á Íslandi er að
vakna upp við það að það hefur orðið
sprenging í fjölda fólks sem er að
ljúka háskólanámi. Frá Háskóla Ís-
lands einum er um fjórðungur af
fæðingarárgöngum nú að ljúka ein-
hverri háskólagráðu.
Þetta hlýtur að hafa alvarlegar af-
leiðingar, svo sem:
Ungt og meira menntað fólk er að
koma inn á vinnumarkaðinn, sem er
að taka tækifærin frá minna mennt-
uðum jafnöldrum, og frá mörgum
sem eldri eru.
Aukning hlýtur að verða á slíku
menntafólki sem ílengist á atvinnu-
leysisbótum og sveitastyrkjum,
vegna þess að það vill ekki láta bjóða
sér hvað sem er, og vonast til að fá,
seinna, starf sem nýtir menntun
þess betur.
Jafnframt fer fólk með fleiri en
eina háskólagráðu að ganga fyrir í
störf sem þeir með færri há-
skólagráður höfðu áður, með þeim
afleiðingum að þeir sem höfðu að-
eins eina gráðu geta misst störf sín
fyrir þeim, og þeir sem eru nýút-
skrifaðir með eina gráðu komast síð-
ur að.
Reikna má með að margir af hin-
um vonsviknu háskólamönnum ný-
útskrifuðu, fari til útlanda í örvænt-
ingu sinni, í leit að starfi sem er
meira við þeirra hæfi, því þótt ESB-
löndin séu mörg með hátt mennta-
hlutfall einnig, hafa þau þó hlutfalls-
lega stærra hlutfall mennta-
mannastarfa en Ísland.
Þetta þýðir því blóðtöku fyrir Ís-
land; og opnar um leið fleiri dyr fyrir
útlendinga til að streyma til Íslands
sem vilja ganga í störfin sem þessir
vildu ekki taka.
Þannig verður Ísland fjöl-
þjóðlegra en til var stofnað.
Sú von er að vísu fyrir hendi að
stóraukinn fjöldi háskólamenntaðra
á Íslandi muni leiða til þess að marg-
ir þeirra muni skapa ný fyrirtæki og
atvinnutækifæri við þeirra hæfi.
Um leið hlýtur að verða geng-
islækkun í væntingum þeirra og
annarra til háskólanámsins, þannig
að ljóminn af háskólamenntun
minnki. Sér í lagi þegar hærri há-
skólagráður reynast verða svo al-
gengar að af þeim hverfi ljómi snilli-
gáfu, fordildar og
dugnaðar.
Á hinn bóginn
má vera að sá
minnihluti sem
geri eitthvað sem
tengist sinni há-
skólamenntun,
vaxi í áliti; hvort
sem um er að
ræða embætt-
ismenn eða rithöfunda og listamenn.
Enda geti það álit ágerst að þeir sem
setji prófskírteinið sitt bara ofan í
skúffu ef þeir fá ekki draumastarfið,
séu bara að nálgast nám sitt eins og
safn af verkfæratöskum hvort eð er.
Þessi menntasprenging hefur lyk-
ilþýðingu í umræðunni um aðild Ís-
lands að ESB:
Í fyrsta lagi er verið að hraða þró-
uninni um samkrull Íslands við
ESB, við það að við erum að flytja
stóran hluta mannauðs okkar til
ESB-landa; sem svo gerast margir
einnig ríkisborgarar í báðum lönd-
um, og eru þar með komnir í ESB.
Einnig við að nýbúarnir sem koma
í þeirra stað hér; margir með tvö-
faldan ríkisborgararétt; verða marg-
ir íslenskir ríkisborgarar sem eru
einnig í ESB.
Í öðru lagi, er háskólamenntun al-
þjóðleg í eðli sínu, og færir þannig
allt slíkt vestrænt fólk í áttinna til
einsleits Evrópuríkis.
En þetta er gamalt vandamál;
stimpingarnar milli lærdómsmanna
sem vilja komast að. Í ljóðinu Þið ve-
sælu blekberar Alexandríu, stæli ég
gagnrýni grísks skálds um Krists
burð, sem finnst það vera sniðgengið
af fræðimönnum Rómaveldis þess
tíma.
Birti ég hér byrjunina á því en það
mun senn birtast í heild í fjórtándu
ljóðabók minni.
„Þið vesælu blekberar Alexandríu
/ sitjandi eins og munkar í bókasafn-
inu, / sem látist vera svo víðsýnir og
fróðir, / en eruð í raun að halaklippa
og útiloka / hin ungu, nýju og fersku
skáld / sem eru enn upprennandi í
nútímanum, / með allt ykkar tal um /
Sjöstjörnu leikskálda fortíðar / eða
Listaskáldin lýrísku / jafnmörgum
Menntagyðjunum níu.“
TRYGGVI V. LÍNDAL,
skáld og mannfræðingur.
Menntasprengingin og ESB
Frá Tryggva V. Líndal
Tryggvi V. Líndal
LINNETSSTÍG 2 | SÍMI: 565-4854
Mánudag - Föstudag 11:00 - 18:00 | Laugardagur 11:00 - 14:00
www.s i ggaog t imo . i s
Handsmíðað í Hafnarfirði síðan 1993
til vinnu og frístunda
Fatnaður og skór
25180
Litir: Svartur/hvítur
Kr. 7.990
25170
Litir: Ljósblátt/dökkblátt
Kr. 6.990
25130
Litir: Svart/hvítt
Kr. 7.690
25220
Litir: Rautt/sand/blátt
Kr. 7.990
25090
Litir: Svart/hvítt/blátt
Kr. 10.900
00314
Litir: Svart/hvítt/
rautt/blátt
Kr. 11.900
Faxafen 10, 108 Reykjavík, sími 568 2878, praxis.is
Opið mán.-fös. kl. 11.00-17.00, lokað á laugard.
25200
Litir: Svart/hvítt
Kr. 8.600
Erum á sama stað
og Friendtex