Morgunblaðið - 02.01.2014, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. JANÚAR 2014
Öðruvísi flísar
Bæjarlind 4, Kópavogur S: 554 6800
Njarðarnesi 9, Akureyri S: 466 3600 www.vidd.is
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Gengið hefur verið frá ráðningu sex
nýrra dýraeftirlitsmanna á vegum
Matvælastofnunar. Fyrr í vetur var
tilkynnt um ráðningu fólksins en
þegar á reyndi var ekki hægt að
ganga frá ráðningarsamningum
vegna þess að ekki var gert ráð fyrir
kostnaði við laun þeirra eða starfs-
kostnað í fjárlagafrumvarpi.
Við þriðju umræðu um fjárlaga-
frumvarp var samþykkt tillaga um
samtals 74 milljóna króna fjárveit-
ingu til að framkvæma ný lög um vel-
ferð dýra og búfjáreftirlit sem taka
gildi í upphafi nýs árs. Annars vegar
er 44 milljóna króna fjárveiting og
hins vegar 30 milljóna króna tíma-
bundin fjárveiting vegna innleið-
ingar laganna.
Þegar frumvarpið um velferð dýra
var kostnaðarmetið var áætlað að
kostnaður yrði 115 milljónir á ári
fyrsta árið og 106 milljónir á ári eftir
það. Ekki er þetta allt nýr kostnaður
því sveitarfélögin hafa annast búfjár-
eftirlit og Umhverfisstofnun haft eft-
irlit með gæludýrum. Þá var nýlega
samþykkt frumvarp til breytingar á
lögunum sem lækkar kostnaðinn um
einhverjar milljónir. 74 milljóna
króna fjárveiting er eigi að síður
töluvert langt frá áætluðum kostn-
aði.
Dýraeftirlitsmennirnir eiga að
taka til starfa í dag, 2. janúar, og hafa
starfsstöðvar á sex stöðum úti um
landið. Sigurborg Daðadóttir yf-
irdýralæknir viðurkennir að skamm-
ur tími sé til stefnu en unnið sé að því
á fullu að taka við þessum nýjum
starfsmönnum.
Hún segir að stefnt sé að því að
einn starfsmaður fari á hvert býli og
sinni þar öllu eftirliti og öflun hag-
talna um fóður og fjölda búfjár.
Helsta breytingin sé hvað eftirlitið sé
víðtækt. Strax þurfi þó að ganga í
það að áhættustýra eftirlitinu því
vegna minni fjármuna verði ekki
hægt að fara heim á hvern einasta
bæ eins og gert hafi verið í áratugi.
Dýraeftirlitsmennirnir eiga einnig
að hafa eftirlit með velferð gæludýra.
Spara þarf í dýraeftirliti
 Fjárveiting fékkst til að framkvæma ný lög um velferð dýra og
ráða sex dýraeftirlitsmenn  Kostnaður var áætlaður mun meiri
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Sauðfé Dýraeftirlitsmennirnir taka
til starfa í dag á sex starfsstöðvum.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Hitastig sjávar virðist skipta höfuð-
máli fyrir afkomu lundastofnsins.
Líklegast þykir að það gerist í gegn-
um áhrif sjávarhita á sandsílin, beint
eða óbeint. Sandsílin eru mjög mik-
ilvæg fæða lundans og lundapysjunn-
ar. Stofnhrun hjá lundanum sunnan-
og vestanlands virðist fylgja hlý-
skeiðum í Norður-Atlantshafi (Atlan-
tic Multidecadal Oscillation – AMO).
Tölur um lundaveiði í háf í Vest-
mannaeyjum allt frá árinu 1880 og til
dagsins í dag sýna að veiðin sveiflast
í öfugu hlutfalli við sjávarhitann.
Hlýjum sjó fylgir minni lundaveiði og
köldum sjó fylgir meiri lundaveiði.
Þetta kemur fram í nýrri skýrslu
fuglafræðinganna Erps Snæs Han-
sen og Arnþórs Garðarssonar, sem
birt er á heimasíðu Náttúrustofu
Suðurlands (www.nattsud.is). Um er
að ræða skýrslu til Veiðikortasjóðs
sem kom út í desember 2013. Þar er
fjallað um vöktun viðkomu, fæðu, líf-
tölu og könnun vetrarstöðva lundans.
Fyrsti vetur sandsílanna
Í skýrslunni má m.a. lesa mjög for-
vitnilegan kafla um áhrif sjávarhit-
ans á afkomu sandsílanna fyrsta vet-
ur ævi þeirra. Rannsóknir hafa sýnt
að efnaskiptin í sílunum, líkt og í
fleiri fisktegundum, verða hraðari
eftir því sem sjórinn er hlýrri. Erpur
Snær sagði að því hlýrri sem sjórinn
er að vetri því stærri verði sílin að
vera að hausti til að lifa af veturinn.
„Líkamsbruninn verður hraðari með
hærri sjávarhita,“ sagði Erpur Snær.
Hann sagði að síli hefðu verið sett í
fiskabúr með föstu hitastigi og var
fylgst með því hvað þau léttust mikið
á ákveðnu tímabili. Á þeim grundvelli
var smíðað spálíkan. Niðurstaða
mælinga sýndi að líkanið var mjög
nákvæmt.
Lundaveiðar og sjávarhiti
Lundaveiðar í háf í Vestmannaeyj-
um eru ákveðinn mælikvarði á nýlið-
un lundastofnsins. Ástæðan er sú að
lundaveiðitímann ber upp á það tíma-
bil sumarsins sem ungur geldfugl
kemur af hafi og hefst við á sjónum
við lundabyggðirnar. Hann flýgur
síðan með brúnum lundabyggðanna
og er háfaður. Sé mikið af ungfugli
veiðist mikið, sé lítið af honum til
staðar veiðist lítið. Fæðuframboð
hefur einnig áhrif á lundaveiðina því
sé lítið að éta lætur ungfuglinn sig
hverfa á gjöfulli slóðir.
Til eru upplýsingar um mánaðar-
meðalhitastig yfirborðs sjávar á Sel-
vogsbanka allt aftur til ársins 1877.
Erpur Snær bar saman lundaveiði í
Vestmannaeyjum og útreiknaða lág-
marksstærð sandsíla svo þau lifðu af
sinn fyrsta vetur á Selvogsbanka,
byggt á sjávarhitanum. Niðurstöð-
urnar benda til þess að fleiri síli
drepist að vetri á hlýskeiðum en á
kaldskeiðum í sjónum að jafnaði.
Þörungablómi og rauðáta
Vöxtur sandsílanna fyrsta sumar-
ið ræðst af fæðumagninu í sjónum.
Fæða þeirra er áta, aðallega rauðáta.
Magn rauðátunnar ræðst af vor-
blóma þörunga. Þörungablóminn
hefur mikil áhrif á tímasetningu og
magn rauðátu og þar af leiðandi
einnig á fæðuframboð sandsílanna
og vöxt þeirra. Nú er unnið að út-
reikningum á samspili magns og
tímasetningar þörungablómans og
þess hvort sandsílin ná lágmarks-
stærð til að lifa af fyrsta veturinn
samkvæmt sérstöku vaxtarlíkani
fyrir sandsíli á Selvogsbanka. Nið-
urstöðurnar eru væntanlegar á
næsta ári.
„Það er mjög líklegt að þetta sé
lykillinn að lífslíkum sandsílisins á
veturna,“ sagði Erpur Snær um þör-
ungablómann. Reynist það svo þá
bendir allt til þess að hlýnunin í sjón-
um undanfarin ár eigi mestan þátt í
slæmri viðkomu sandsílisins. Þá
benti Erpur Snær á að sjórinn hér
við land sé alla jafna heitastur á um-
ræddu svæði við suðurströndina.
Morgunblaðið/RAX
Lundar í Ingólfshöfða Undanfarin ár hafa verið lundastofninum erfið, ekki síst við suður- og vesturströndina.
Lundinn líður vegna
hlýnunar hafsins
 Lundaveiði hefur sveiflast í öfugu hlutfalli við sjávarhita
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Biskup Íslands, Agnes M. Sigurð-
ardóttir, og forseti Íslands, Ólafur
Ragnar Grímsson, gerðu bæði nei-
kvæða umræðu á netinu og í sam-
félagsmiðlum að umræðuefni í gær.
„Það er ljótt að sjá það á blogg-
síðum og í athugasemdakerfum á
netinu þegar lítið er gert úr skoð-
unum fólks, það hreinlega lagt í ein-
elti með sífelldu niðurtali og háði,“
sagði Agnes biskup í nýárspredikun.
Forseti Íslands Ólafur Ragnar
Grímsson sagði m.a. í nýársávarpi
sínu að Eric Schmidt, stjórnandi Go-
ogle, hefði í nýrri bók um áhrif nets-
ins og samfélagsmiðla „lýst á skarp-
an hátt hvernig þessi nýja tækni
opnar flóðgáttir neikvæðni, illmælgi
og jafnvel haturs – löngunin til að
höggva helsti hvatinn í síbylju
bloggsins“.
„Frít spil“ á netinu
Andrés Magnússon, blaðamaður
og fjölmiðlarýnir sem býr í Eng-
landi, sagði að neikvæð umræða
hefði þekkst á netinu allt frá upp-
hafi. Hann nefndi til dæmis Usenet
sem varð til í lok 8. áratugar síðustu
aldar. Þar gátu notendur skrifað í
skjóli nafnleyndar og kom fljótt í
ljós að nafnleysinu gat fylgt ákveðið
skefjaleysi í ummælum. Andrés
sagði að flestir væru undir nafni á
Facebook og þar töluðu menn yf-
irleitt varlega, þó ekki allir.
„Mig grunar að það sé vegna þess
að menn séu orðnir vanir því að á
netinu megi ganga býsna langt,“
sagði Andrés.
„Fjölmiðlar eru ekki lengur hlið-
verðir þjóðmálaumræðunnar eins
og þeir voru,“ sagði Andrés. Hann
sagði að nú hefðu allir „frítt spil“ á
netinu. Ýmsir breskir fjölmiðlar
væru með spjallkerfi og væri mis-
jafnt hvað þeir hreinsuðu mikið út af
athugasemdum. Á sumum fjöl-
miðlum væðu uppi „allskonar bull-
ur“ að sögn Andrésar. Hann sagði
að þeir fjölmiðlar sem leyfðu lítt
heftan óhróður í athugasemdakerf-
um sínum mörkuðust af því og
misstu álit og virðingu.
Óbeisluð og óhefluð umræða
Salvör Nordal, forstöðumaður
Siðfræðistofnunar Háskóla Íslands,
kvaðst geta tekið undir það að um-
ræðan á netinu væri stundum mjög
hörð, jafnvel óbeisluð og óhefluð.
„Umræðan hér hefur líklega allt-
af verið rætin, meðal annars af því
að hún er svo oft persónuleg, það er
farið í manninn frekar en málefnið.
Slík umræða lýsir hvorki upp um-
ræðuefnið né færir okkur nær vit-
rænum niðurstöðum. Ef fólk sem
tekur þátt í opinberri umræðu á það
á hættu að verða fyrir miklum per-
sónulegum árásum er hætt við að
það veigri sér við að taka þátt í um-
ræðunni. Það getur haft vond áhrif
á samfélagið í heild sinni,“ sagði Sal-
vör. En er hægt að laga þetta?
„Ég hef ekki neina töfralausn á
því. En ef við viljum bæta þetta
verðum við að taka höndum saman
um að hafa umræðuna öðruvísi en
hún er. Við eigum ekki að sýna
svona rætinni umræðu umburð-
arlyndi. Ég hef alltaf haft trú á því
að ef við viljum bæta samfélagið þá
getum við gert það með samstilltu
átaki.“
Morgunblaðið/Friðrik
Óbeisluð netumræða Umræðan á netinu getur verið mjög óvægin og hörð.
Bæði biskupinn og forsetinn nefndu það í ræðum sínum á nýársdag.
Neikvæðni, ill-
mælgi og hatur
 Umræðan á netinu í nýársræðum