Morgunblaðið - 08.07.2014, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚLÍ 2014
Sumarverk Hverri árstíð fylgja ákveðin verk og til dæmis dettur sennilega engum í hug að spúla þak og mála í 10 stiga frosti á veturna en það er hluti daglegs lífs í Mosfellsbæ á sumrin.
Eggert
Byggðaþróun-
og byggðamál hafa
verið ofarlega í um-
ræðunni undan-
farin ár. Sam-
þjöppun byggðar
og tilflutningur á
störfum hefur orð-
ið til þess að minni
samfélög út um
landið standa
frammi fyrir því að
atvinnulíf verður
einhæft og stoð-
irnar veikjast.
Árum saman
hefur verið talað
um að þessari þró-
un verði að snúa
við, en hægt hefur
gengið. Hið op-
inbera hefur til
þess þrjár leiðir;
efla starfsemi á
þess vegum á við-
komandi stað,
flytja verkefni eða
stofnanir.
Menn hafa séð á bak opinberum
störfum sem flutt hafa verið suður.
Þetta hefur gerst án mikillar um-
ræðu eða athygli. Samfélagið er að
breytast, störf breytast og þróast.
En svo öfugsnúið sem það nú er þá
hefur eðlisbreyting og nútímavæð-
ing starfa ekki orðið til þess að þau
haldist frekar út um landið heldur
hefur þeim fjölgað á höfuðborg-
arsvæðinu.
Með tilkomu netsins og nýrrar
tækni hefur þjónusta breyst en
mörg störf má allt eins vinna utan
höfuðborgarsvæðisins eins og þar.
Í stjórnarsáttmála núverandi
ríkisstjórnar stendur: „Mikilvægt
er að stuðla að fjölbreyttum at-
vinnutækifærum um allt land, m.a.
með dreifingu opinberra starfa.“
Það þarf því ekki að koma á
óvart þegar ráðherrar ríkisstjórn-
arinnar tilkynna ákvarðanir um
flutning starfa líkt og
gerðist í liðinni viku.
Við getum haft alls-
konar skoðanir á því
hvernig er að málum
staðið og ekki skal
vanmeta stöðu þeirra
sem nú standa frammi
fyrir breytingum á
starfsumhverfi.
En við hljótum að
geta verið sammála
um það að til að
byggja hér upp sterkt
samfélag þurfa innvið-
irnir að vera sterkir
um allt land. Sterk
höfuðborg þarf styrka
landsbyggð og við
þurfum öll að vinna
saman að því að nýta
tækifæri framtíð-
arinnar með því að
stuðla að jafnvægi
byggðar. Við þurfum
hvert á öðru að halda.
Starfshópi, sem
skipaður hefur verið,
eru ætlaðir 18 mán-
uðir til að vinna að
undirbúningi og skipulagningu
þessa verkefnis. Í honum sitja
tveir starfsmenn ráðuneytisins og
þrír starfsmenn Fiskistofu. Verk-
efnið felst ekki í því að flytja alla
starfsemina. Stefnt er að því að
tölvudeild Fiskistofu verði áfram
rekin á höfuðborgarsvæðinu og
reiknað er með að þar verði starfs-
stöð sem þjónar suðvestursvæð-
inu.
Það er von mín að starfsemi á
öllum starfsstöðvum stofnunar-
innar, þ.e. í Vestmannaeyjum,
Stykkishólmi, á Akureyri, Ísafirði,
Höfn og í Reykjavík farnist vel og
þær komi enn sterkari út úr þessi
ferli.
Að flytja höfuðstöðvar Fiski-
stofu til Akureyrar er áskorun og
vil ég óska öllum þeim sem að því
verkefni koma góðs gengis.
Eftir Þórunni
Egilsdóttur
»En svo öfug-
snúið sem
það nú er þá
hefur eðlis-
breyting og nú-
tímavæðing
starfa ekki orðið
til þess að þau
haldist frekar
út um landið
Þórunn Egilsdóttir
Höfundur er alþingismaður.
Styrking lands-
byggðar – sterk-
ari höfuðborg?
Fjármálaeftirlitið
hefur birt árlega sam-
antekt úr ársreikn-
ingum lífeyrissjóða. Af-
koma sjóðanna var góð
á árinu 2013 og var
raunávöxtun að með-
altali um 5,4%.
Langtímaávöxtun
lífeyrissjóðanna er góð.
Á fyrsta áratug 21. ald-
ar voru tvö lækk-
unartímabil á mörkuðum en samt
sem áður er 10 ára raunávöxtun
3,6% á ári að jafnaði og 20 ára raun-
ávöxtun 3,9%. Frá árinu 1981 er
raunávöxtun að meðaltali 4,5% á ári.
Vegna góðrar ávöxtunar hefur
mismunur á skuldbindingum og
eignum sjóðanna minnkað. Skuld-
bindingar umfram eignir hjá lífeyris-
sjóðum, sem starfa án ábyrgðar
launagreiðanda, voru 43 milljarðar
króna í árslok 2013, sem er um 2%
af skuldbindingum. Mismunurinn er
innan marka sem eru skilgreind sem
jafnvægi í lögum.
Hjá sjóðum með ábyrgð ríkis og
sveitarfélaga voru skuldbindingar
umfram eignir nálægt 490 millj-
örðum, eða um 38% af skuldbind-
ingum. Skýringin er að mestu sögu-
leg, þar sem starfsmenn ríkis og
sveitarfélaga fengu á árum áður út-
hlutað lífeyrisréttindum án þess að
nægjanleg iðgjöld til að greiða lífeyri
væru lögð fyrir. E.t.v. er rangt að
tala um skuldbindingar umfram
eignir hjá þessum sjóðum, þar sem
ríki og sveitarfélög ábyrgjast mis-
muninn.
Heildareignir lífeyrissjóðanna í
árslok 2013 voru 2.661 milljarður og
jukust þær um 10,9% á árinu. Eignir
samtryggingadeilda námu um 2.400
milljörðum króna og eignir
séreignardeilda um 260 milljörðum.
Séreignarsparnaður í heild var 412
milljarðar og því voru heildareignir
lífeyrissparnaðar 2.813 milljarðar,
eða 157% af vergri landsframleiðslu.
Á árinu greiddu samtryggingar-
deildir 82 ma. kr. í lífeyri, sem er
11,3% aukning frá fyrra ári. Séreign-
ardeildir greiddu átta milljarða og
því voru lífeyrisgreiðslur
lífeyrissjóða í heild 90
milljarðar.
Eignir lífeyrissjóð-
anna eru traustar. Um
89% eru í skráðum verð-
bréfum. Erlendar eignir
eru um 24% af heildar-
eignum.
Brýn viðfangsefni
Íslenska lífeyriskerfið
er sterkt og þjóðin er
betur í stakk búin en
flestar aðrar til að mæta
breyttri aldurssamsetningu með vax-
andi fjölda lífeyrisþega. Nýleg
mannfjöldaspá Hagstofunnar gerir
ráð fyrir að Íslendingum á aldrinum
67 ára og eldri muni fjölga úr 36
þúsund árið 2013 í 98 þúsund árið
2060, eða um 173%. Við þessar að-
stæður er sérstaklega mikilvægt að
hlúa vel að starfsumhverfi lífeyr-
issjóðanna og takast á við brýn við-
fangsefni sem sjóðirnir og bakland
þeirra – stjórnvöld og aðilar kjara-
samninga – standa frammi fyrir.
Vegna gjaldeyrishafta búa lífeyris-
sjóðirnir við takmarkaða fjárfesting-
arkosti, sem dregur úr áhættudreif-
ingu í eignasöfnum sjóðanna. Það
eru almannahagsmunir að sjóðirnir
fái sérstakar heimildir til að fjár-
festa erlendis í höftum eða að þeir
verði fremstir í röðinni þegar höftin
verða losuð. Lífeyrissjóðakerfið
byggir á því að fólk leggur fyrir á
starfsævinni og gengur á sparnaðinn
eftir starfslok. Í lokuðu hagkerfi get-
ur stærð kynslóða leitt til óæskilegra
sveiflna á framboði fjármagns, sem
hefur áhrif á hagkvæmni fjárfest-
inga, viðskiptajöfnuð og gjaldeyr-
ismarkað. Mjög stór kynslóð eykur
sparnað í hagkerfinu þegar hún er á
vinnumarkaði, sem getur leitt til
lægri vaxta, aukinna fjárfestinga og
hækkandi eignaverðs. Þegar þessi
kynslóð fer á eftirlaun minnkar
sparnaður, vextir geta hækkað, fjár-
festing minnkað og eignaverð lækk-
að. Lífeyrissjóðir í litlum opnum
hagkerfum þurfa því að fjárfesta ut-
an síns hagkerfis til að viðhalda
efnahags- og fjármálalegum stöð-
ugleika.
Mikilvægt er að ríki og sveitar-
félög setjist niður með stéttar-
félögum opinberra starfsmanna og
finni leiðir til að minnka bilið á milli
skuldbindinga og eigna lífeyrissjóða
með ábyrgð launagreiðanda. Það
verður að huga að framtíðarrétt-
indum opinberra starfsmanna og
stöðva frekari uppsöfnun á skuld-
bindingum umfram eignir. Einnig
þarf að gera áætlun um fjármögnun
lífeyrisréttinda sem búið er að lofa,
en það mætti t.d. gera með útgáfu
skuldabréfa til langs tíma. Með því
móti yrði skuldbinding ríkis og
sveitarfélaga sýnilegri og í stað þess
að tala um halla myndi umræðan
snúast um tekjur og gjöld ríkis og
sveitarfélaga, sem er það sem vanda-
málið snýst raunverulega um.
Á síðustu áratugum hefur meðal-
ævi landsmanna lengst og er gert
ráð fyrir því að þessi þróun haldi
áfram. Þar sem lífeyrissjóðirnir
greiða lífeyri til æviloka aukast
skuldbindingar sjóðanna með lengri
meðalævi. Hægt er að bregðast við
þessari þróun með hækkun iðgjalda,
hækkun lífeyrisaldurs og lækkun líf-
eyrisgreiðslna. Það er viðfangsefni
aðila kjarasamninga að taka ákvarð-
anir í þessum efnum, en þar er eink-
um horft til samráðshóps stjórnvalda
og aðila vinnumarkaðarins um lífeyr-
ismál sem samið var um í kjara-
samningum 2011.
Góð afkoma lífeyrissjóðanna á
liðnu ári er fagnaðarefni. Lífeyris-
sjóðirnir greiða nú þegar meirihluta
eftirlauna og í framtíðinni mun
mikilvægi þeirra aukast þegar
lífeyrisþegum fjölgar. Allir hagnast á
því að bæta starfsumhverfi þeirra.
Eftir Gunnar
Baldvinsson » Vegna góðrar
afkomu lífeyrissjóð-
anna á síðustu árum hef-
ur staða þeirra styrkst.
Mikilvægt er að hlúa
að starfsumhverfi þeirra
til framtíðar.
Gunnar Baldvinsson
Höfundur er formaður stjórnar Lands-
samtaka lífeyrissjóða og fram-
kvæmdastjóri Almenna lífeyrissjóðsins.
Góð afkoma en brýn
viðfangsefni bíða