Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.07.2014, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.7. 2014
Athyglisvert er að hugsa til þess
að ekkert ákvæði almennra
hegningarlaga fjallar sérstaklega
um innbrot. Innbrotsþjófnaðir
varða við 244. gr. almennra
hegningarlaga sem er svohljóð-
andi: „Þjófnaður á fjármunum
eða orkuforða varðar fangelsi
allt að 6 árum.“ Ákvæði 231. gr.
fjallar um húsbrot – það er þeg-
ar einhver ryðst inn á heimili
annars manns í heimildarleysi og
neitar að fara þaðan – en ekki er
ákært á grundvelli þess þegar
innbrotsþjófnaðir eru annars
vegar enda er litið svo á að 244.
gr. tæmi sök gagnvart 231. gr.
Ólík brot, sama ákvæði
Því er hægt að ímynda sér tvö
afar ólík tilvik, sem fengju sömu
meðferð samkvæmt lögum.
Brot manns sem stelur sokka-
pari úr verslun myndi varða við
244. grein um þjófnað. Innbrots-
þjófur sem læðist inn í svefn-
herbergi sofandi manns á næt-
urþeli og andar ofan í hálsmál
hans á meðan hann seilist í arm-
bandsúr á náttborði yrði einnig
ákærður á grundvelli 244. grein-
ar. Ljóst er að verulegur munur
er á þessum brotum enda skap-
ast mun meiri hætta í síð-
arnefnda tilvikinu. Ákvæðið skil-
ur hins vegar ekki á milli þessara
ímynduðu dæma. Hins vegar
myndu refsiþyngingarástæður
sem kveðið er á um í lögum
leiða til þess að sá síðarnefndi
fengi öllu þyngri dóm (auk þess
sem sokkaþjófur yrði seint
ákærður nema um ítrekuð brot
væri að ræða). 252. gr. fjallar svo
um rán en þar segir að sá sem
hótar eða beitir einhvern of-
beldi í þeim tilgangi að hafa af
honum fjármuni eða önnur
verðmæti skuli sæta fangelsi allt
að 10 árum. Alvarleg brot geta
varðað 16 ára fangelsi. Því má
ímynda sér dæmi þar sem þjófur
brýst inn og lendir í átökum við
húsráðanda. Brot hans myndi þá
breytast á svipstundu úr því að
varða við 244. gr. um þjófnað og
falla undir 252. gr. um rán.
Í
júlímánuði hafa birst tvö við-
töl á vefsíðu Morgunblaðs-
ins, www.mbl.is, við ein-
staklinga sem ekki fengu
bætur frá tryggingafélagi
eftir innbrot jafnvel þótt lögreglu-
skýrslur hefðu gefið til kynna að
bersýnilega hefði verið um innbrot
að ræða. Júlía Hvanndal, sjálfstætt
starfandi hönnuður, kom heim til
sín og sá að gluggi, sem hafði verið
lokaður og læstur, hafði verið
spenntur upp, ferðatölvan var horf-
in. Þjófurinn skildi jafnframt eftir
handskrifaða nótu á bjagaðri ensku
til Júlíu þar sem hann bað hana af-
sökunar á verknaðinum. Sömuleiðis
fyllti hann á kattadall. Sonur Svav-
ars Arnar Eysteinssonar kom að
tómri íbúð fjölskyldunnar hinn 2.
apríl síðastliðinn þegar hann var í
hádegishléi frá skóla. Þjófurinn
hafði komist yfir lykil að íbúðinni
frá fyrri eigendum hennar. Málið
var upplýst en hluti þýfisins var
ekki endurheimtur.
Í báðum tilvikum voru ekki
greiddar út bætur frá trygginga-
félagi með vísan til þess að um-
merki skorti.
Óformleg könnun blaðamanns á
skilmálum heimilistrygginga hjá
nokkrum tryggingafélögum leiddi í
ljós að skilyrði þess að tjón vegna
innbrots fáist bætt er að „ótvíræð“
og/eða „greinileg“ ummerki séu á
vettvangi. Slíkir skilmálar eru að
sjálfsögðu til þess fallnir að koma í
veg fyrir bótasvik. Hins vegar
kalla þeir óneitanlega fram hug-
renningatengsl við dæmigert inn-
brot í Andrésblaði, þar sem grímu-
klæddur maður með dökka
skeggrót brýtur upp hurð með kú-
beini og skilur eftir sig „ótvíræð“
ummerki í orðsins fyllstu merk-
ingu. Þjófnaðir af heimilum geta
verið af ýmsum öðrum toga, sam-
anber dæmið hér að ofan þar sem
þjófurinn hafði komist yfir lykil
með ólögmætum hætti. Geirharður
Geirharðsson, forstöðumaður tjóna-
sviðs Sjóvár, segir að mat á um-
merkjum innbrota fari eftir um-
fangi máls hverju sinni. „Í flestum
tilvikum eru augljós merki og þá
er enginn vafi. Það er ekki alltaf
sem farið er á staðinn og fyrst og
fremst er stuðst við það sem fram
kemur í lögregluskýrslum.“ Í til-
vikunum hér að ofan var nið-
urstaða lögregluskýrslu að um inn-
brot hefði verið að ræða en ljóst er
að slík niðurstaða felur þó ekki
endilega í sér að „ótvíræð“ og/eða
„greinileg“ ummerki séu á vett-
vangi. Af þeim sökum kemur fyrir
að fólk fái ekki bætur þó að lög-
regla segi að um innbrot hafi verið
að ræða.
Spurningin er þá auðvitað hvað
„ótvíræð“ ummerki þýða nákvæm-
lega. Í tilviki Júlíu Hvanndal þótti
ekki nægilegt að lokaður og læstur
gluggi hefði verið brotinn upp, miði
skrifaður þar sem beðist var afsök-
unar á stuldinum og ketti gefið að
éta. Tryggingafélagið tjáði Júlíu að
hún hefði átt að loka með krækjum
jafnvel þó að engir krókar væru á
glugganum, sem hún sagði vera
„bara venjulegan glugga, þó að
hann væri gamall og lúinn“. Heim-
ildir Morgunblaðsins herma að mat
tryggingafélaga á ummerkjum inn-
brota geti virst sérkennilegt. Til
dæmis þyki iðulega ekki nægilegt
að stormjárn glugga hafi verið
brotið ef engin ummerki séu á
gluggakarmi. Með öðrum orðum
þurfi að sjást á gluggakarminum
sjálfum að glugginn hafi verið
þvingaður upp.
Gífurleg fækkun milli ára
Árið 2013 var fjöldi innbrota á Ís-
landi 1.092. Meðalfjöldi innbrota á
árunum 2010 til 2012 var hins veg-
ar 2.047 og því nam fækkun slíkra
brota milli ára 46,6%. Þessi gíf-
urlega fækkun innbrota á rót sína
að rekja til þess að á árunum 2010
til 2011 var innbrotafaraldur þar
sem glæpagengi fóru nánast hús úr
húsi. Þegar lögreglu tókst að upp-
ræta þessi gengi hættu innbrotin
eins og slökkt væri á eldspýtu.
Einnig voru innbrotahrinur á ár-
unum 2011-2012 sem lögreglu tókst
að stöðva.
Innbrot breytast samhliða þjóð-
félaginu. Í kringum aldamót voru
innbrot í bíla í kringum 1.000 á ári
en nokkrum árum síðar fór að
draga verulega úr þessari tölu.
Ástæðan er sú að geislaspilarar
hættu að vera aðskildar einingar
og urðu hluti af innréttingunni í
nýjum bílum. Þá tóku þjófar að
einbeita sér meira að því að stela
GPS-tækjum sem þó voru mun
sjaldgæfari en geislaspilarar. Í dag
eru það helst smágerð raftæki,
ferðatölvur, myndavélar, spjaldtölv-
ur og farsímar sem þjófar ásælast.
Flatskjáir eru í auknum mæli
skildir eftir enda eru þeir oftar en
ekki mjög stórir auk þess sem
verðmæti þeirra hefur minnkað
talsvert á undanförnum árum.
Skartgripir njóta þó alltaf mestra
vinsælda. Að sögn rannsóknarlög-
reglumanns sem Morgunblaðið tal-
aði við er ljóst að innbrotsþjófar
búa iðulega yfir þekkingu á verð-
mæti ólíkra skartgripa. Fyrir kem-
ur að ummerki á vettvangi bendi
til þess að þjófurinn hafi fengið sér
sæti og valið sér sérstaklega til-
tekna skartgripi til að hafa á brott
með sér, skilji annað eftir. Eitt
þeirra glæpagengja sem hér fóru
ránshendi fyrir nokkrum árum
starfaði jafnframt eftir þeirri
vinnureglu að fara alltaf einungis
inn í svefnherbergi húsa, láta þar
greipar sópa og staldra stutt við.
Gengið fór bæði í hús með örygg-
iskerfi og óvarin hús en hélt sig við
svefnherbergin.
Skilmálar heimilistrygginga kalla fram hugrenningatengsl við steríótýpíska innbrotsþjófa sem brjótast inn og skilja eftir sig ótvíræð ummerki á vettvangi.
Morgunblaðið/Eggert
Hvenær eru ummerki
innbrota ótvíræð og greinileg?
DÆMI ERU UM AÐ FÓRNARLÖMB INNBROTA FÁI EKKI BÆTUR FRÁ TRYGGINGAFÉLÖGUM ÞÓTT LÖGREGLUSKÝRSLUR STAÐFESTI AÐ UM INNBROT
HAFI VERIÐ AÐ RÆÐA. ÁSTÆÐAN ER SÚ AÐ UMMERKI TELJAST EKKI VERA „ÓTVÍRÆГ EINS OG SKILMÁLAR KVEÐA Á UM.
EKKERT SÉRSTAKT INNBROTAÁKVÆÐI
* Árið 2013 var fjöldi innbrota á Íslandi 1.092. Með-alfjöldi innbrota á árunum 2010 til 2012 var hins vegar2.047 og því nam fækkun slíkra brota milli ára 46,6%. ÞjóðmálHALLDÓR A. ÁSGEIRSSON
haa@mbl.is