Morgunblaðið - 22.08.2014, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. ÁGÚST 2014
Héldu uppi merkinu Menntaskólinn í Reykjavík var settur í 169. sinn við hátíðlega athöfn í gær. Kátur flokkur nemenda safnaðist saman fyrir framan skólann og gekk fylktu liði til skólasetn-
ingar í Dómkirkjunni, með merki skólans á lofti. Yngvi Pétursson rektor hvatti nemendur til að ganga glöð, bjartsýn, einbeitt og öguð til móts við námið. Alls eru 903 nemendur skráðir í skólann.
Júlíus
Þjóðkirkjan fylgir flestum
Íslendingum frá vöggu til
grafar og hefur gert í þúsund
ár. Við erum flest skírð til
kirkjunnar ómálga börn,
staðfestum skírnarheitið með
fermingu, fáum blessun
kirkjunnar í upphafi hjóna-
bands og þorri landsmanna
fær sína hinstu kveðju í
kirkjulegri útför.
Okkur er ekki tamt að flíka
trúarskoðunum okkar. Við
teljum það til einkamála
hvort og hvernig við iðkum
trúna. Engu að síður gerum
við ráð fyrir að kirkjan sé til
taks þegar á þarf að halda og
að boðskapur hennar um
kærleika og fyrirgefningu sé
stuðningur við daglegt amst-
ur.
Kirkjan er hluti af okkar
stjórnskipun. Í fyrstu máls-
grein 62. gr. stjórnarskrár
lýðveldisins segir um þjóð-
kirkjuna: „Hin evangelíska
lúterska kirkja skal vera
þjóðkirkja á Íslandi, og skal
ríkisvaldið að því leyti styðja
hana og vernda.“ Þarna und-
irstrika grunnlög þjóðarinnar mikilvægi þjóðkirkjunnar
og boða að ríkisvaldið skuli styðja og vernda kirkjuna.
Stuðningur þjóðarinnar við þjóðkirkjuna var mældur
fyrir tveim árum, þegar greidd voru atkvæði um tillögur
stjórnlagaráðs vegna vinnu við nýja stjórnarskrá. Meiri-
hluti þeirra sem greiddu atkvæði sagði já við eftirfarandi
spurningu: Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði ákvæði
um þjóðkirkju á Íslandi?
Kirkjuna og kristna trú er ekki hægt að jafnstilla öðr-
um trúarbrögðum hér á landi, þótt við virðum trúfrelsi
og réttinn til trúleysis. Í sögu okkar, menningu og
stjórnskipun er kristni og þjóðkirkja verðmæti sem
leggja ber rækt við. Til dæmis með því að útvarpa morg-
unbæn í dagskrá þjóðarútvarpsins.
Eftir Ásmund Einar
Daðason
» Í sögu okk-
ar, menn-
ingu og stjórn-
skipun er
þjóðkirkjan
verðmæti sem
leggja ber rækt
við. T.d. með
því að útvarpa
morgunbæn í
dagskrá þjóð-
arútvarpsins.
Ásmundur Einar
Daðason
Höfundur er alþingismaður Framsóknarflokksins.
Þjóðkirkjan
og við
Kannski er ekki hægt að
svara þessari spurningu ját-
andi í svo margbrotnu þjóð-
félagi sem við búum í, en
hikstalaust má fullyrða að
skólakerfið sé einn hyrning-
arsteinn samfélagsins ásamt
t.d. heilbrigðisstofnunum,
fjölmiðlum, dómstólum og
löggæslu. Og líklega er skól-
inn sú stofnun sem allir
tengjast með nokkrum
hætti, sem nemendur, starfs-
menn, foreldrar, afar og
ömmur og ekki síst skattgreiðendur. All-
ir núlifandi Íslendingar eiga minningar
frá skólagöngu.
Tölur eru býsna sláandi. Ætli láti ekki
nærri að börn í leikskólum verði rúmlega
20 þús. í vetur, í grunnskóla um 40 þús.,
um 30 þús. í framhaldsskólum og vel yfir
20 þús. í háskólum. Með öðrum orðum
110 þús. nemendur af 330 þús. manna
þjóð, eða þriðjungur íbúanna. Býsna
margir nemendur í framhalds- og háskól-
um eru síðan foreldrar barna í leik- og
grunnskólum.
Það þarf því engan að undra að skólar
eru meðal stærstu vinnustaða landsins. Í
leikskólum starfa hartnær 6.000 manns,
ekki færri en 7.500 í grunnskólum, um
það bil 2.700 í framhaldsskólum og ná-
lægt 3.000 í háskólum. Þessar tölur eru
harla grófar og frá ögn mismunandi tím-
um, en gefa þó raunsanna mynd af um-
fangi skólastarfs. Þó ekki væri nema
vegna þess eru skólar meðal lykilstofn-
ana samfélagsins.
Allt kostar þetta sitt. Ríkissjóður ber
hitann og þungann af rekstri framhalds-
og háskóla, en mennta- og menningar-
málaráðuneytið fær um það bil 14-15% af
tekjum ríkissjóðs í sinn skerf; þá ber að
hafa í huga að ráðuneytið hefur veg og
vanda af ýmsum öðrum menningarstofn-
unum en skólunum. Sveitarfélögin reka
leik- og grunnskóla og verja afar mis-
starfsfólk heilsugæslunnar uppfræðir
nemendur um margvíslega lífshætti og
lífsleikni. Í fimmta lagi eru skólar gæslu-
stofnanir. Ísland er sundurgreint sam-
félag þar sem nær allir fullorðnir vinna
utan heimilis. Börn þurfa að eiga öruggt
skjól og því er þetta mikilvægur þáttur í
starfsemi skóla fyrir yngstu þegnana.
Allt byggist þetta starf á námskrám,
bæði almennum námskrám sem eru eins
konar vegakort með leiðsögn gegnum
kerfið, reglur þess og viðmið, og síðan
námskrám fyrir einstakar greinar eða
starfssvið þar sem kveðið er á um hvað
skuli kenna og hvenær – og í því felst þá
að það eiga nemendur að læra, en það
hefur hins vegar lengi verið svo, að eitt
er að kenna en annað að læra. Alkunn
smásaga segir frá tveimur kunningjum
sem fóru saman út að ganga til að viðra
hund sem annar þeirra átti. Þá sagði
hundeigandinn: „Ég er búinn að kenna
hundinum mínum að syngja.“ „Ha,“
hváði hinn forviða, „og hvaða lag syngur
hundurinn?“ „Ég sagðist vera búinn að
kenna honum að syngja,“ svaraði mað-
urinn, „ég sagði ekki að hann gæti sung-
ið.“
Námskrár eru vaxnar upp úr ríkjandi
hneigðum og gildismati í samfélaginu og
því fylgir þeim sú óhjákvæmilega þver-
sögn að fullorðið fólk mótar námskrá fyr-
ir börn sín sem er að sínu leyti fremur
mótuð af fortíð hinna reyndu en framtíð
barnanna. Er það þá þjóðfélagið sem
mótar skólana og nemendurna alveg á
sínum forsendum? Líklega, svara sumir,
en mörgum þykir æskilegt að fræðsla í
skólum hafi meiri áhrif á þróun sam-
félagsins en nú er. Meira um það síðar.
munandi hlutfalli tekna
sinna til þessara skólastiga.
Þar sem umfangið var
minnst 2012 runnu 25%
skatttekna til málaflokksins,
en 66% þar sem hlutfallið
var hæst; í Reykjavík 31%,
en í Fjarðabyggð 36% svo
tvö sveitarfélög séu nefnd.
Af sjálfu leiðir að almenn-
ingur fylgist grannt með
skólahaldi og allir hafa
skoðun á skólakerfinu.
Skólaskýrsla Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga er eins
konar biblía áhugamanna
um skólastarf sem og vefur Hagstofu Ís-
lands.
En til hvers eru þá skólar? Kannski
blasir það við, en það er ei að síður
gagnlegt að spyrja þessarar spurningar
því að svarið er ekki einhlítt. Skólar eru í
fyrsta lagi uppeldis- og menntastofnanir
til þess að kenna ákveðna færni – að
lesa, skrifa, reikna, svo nefndir séu
grunnþættir sem eru undirstaða ann-
arrar menntunar, en síðar verða þessar
kröfur fjölþættari og flóknari þegar kem-
ur að námsgreinum eins og erlendum
tungumálum, hagfræði, læknisfræði eða
blikksmíði svo ólík dæmi séu nefnd. Í
öðru lagi eiga skólar að kenna nem-
endum tiltekin gildi eða viðhorf sem sam-
félagið telur að séu nauðsynleg til far-
sældar landi og lýð, færa hefðbundna
menningarþætti milli kynslóða; þetta er
gert með námsgreinum eins og krist-
infræði, siðfræði, samfélagsfræði af ýms-
um toga og jafnvel sögu og bókmenntum.
Í þriðja lagi miðlar skólinn margvíslegum
fróðleik til nemenda um vísindi og menn-
ingu, sögu þjóðar og heimsins, trúar-
brögð yfirleitt og um samfélagið í heild
sinni og gangverk heimsins; efnafræði,
eðlisfræði, sagnfræði, trúarbragðasaga,
stjörnufræði. Í fjórða lagi eiga skólar að
stuðla að heilbrigðum lífsháttum; íþróttir,
næringarfræði og heimilisfræði eru
kjarnagreinar í því skyni, auk þess sem
Eftir Sölva Sveinsson » ...almenningur fylgist
grannt með skólahaldi
og allir hafa skoðun á
skólakerfinu.
Sölvi Sveinsson
Höfundur er fyrrverandi skólastjóri.
Skólinn: Mikilvægasta
stofnun samfélagsins?