Málfríður - 15.03.2012, Blaðsíða 16

sem.Istat,.ítalska.hagstofan,.gerði.á.Ítalíu.árið.2006,.eru.
í.dag.bara.45%.Ítala.sem.tala.bara.ítölsku.(líka.heima) ..
Hinir.tala.ítölsku.bara.þegar.þeir.eru.ekki.heima.og.eru.
ekki. með. vinum. frá. borginni,. þorpinu,. hverfinu,. eða.
svæðinu. sínu. (á. Ítalíu. flytur. fólk. sjaldan. frá. fæðing-
arsvæði.sínu;..t .d ..búa.90%.háskólanemenda.hjá.fjöls-
kyldu.sinni.á.meðan.þeir.stunda.nám) ..En.ennþá.nota.
7%..Ítala.alltaf.svokallaða.mállýsku.(dialetti.á.ítölsku) ..
Í. Friuli,. Marche,. Umbria,.Abruzzo,. Molise,. Puglia. og.
Basalicata.er..prósentutalan.hærri.en.5%,.hærri.en.10%.
í.Campania.(15,4%),.Veneto.(14,2%),.Calabria.(13,1%),.
Trento. og. ítölskumælandi. Suður. -. Tírol. (11,8%). og.
Sikiley.(12,7%) ..Kannanir.sýna.einnig.að.vinsældir.mál-
lýskna. eru. að. aukast. meðal. ungs. fólks. (sjá. Intravaia.
2007) .
En.þessar. tölur.eru.ekki.algjör.sannleikur,.aðallega.
vegna.þess.að.þessar.kannanir.eru.ekki.gerðar.af.mál-
fræðingum. heldur. af. tölfræðingum. sem. spyrja. fólk.
(með. eyðublöðum). og. svarandi. þarf. að. meta. sjálfur.
hvers.konar.tungumál.hann.talar ..Svo.þegar.svarandi.
þarf.að.ákveða.hvort. tungumálið.sem.hann. talar.eigi.
að.vera.flokkað.sem.„mállýska“.(orð.sem.oft.er.notað.
í. neikvæðri. merkingu). eða. „tungumál“,. myndi. svar-
andinn. sennilega. vera. viljugri. að. velja. orðið. „tungu-
mál“ ..Þessi. tilhneiging.er.sérstaklega.sterk. í.Toskana,.
þar. sem. . „mállýskurnar“. eru. nær. ítölsku. (ítalska. í.
raun. er. upprunalega. toskanísk. mállýska. sem. var. á.
Endureisnartímabilinu.valin.sem.„pan-ítalskt“.tungu-
mál) ..Svona. tölur.eru.því. í. raun.byggðar. frekar.á. til-
finningu. fólks. en. raunveruleikanum .. Vegna. skorts. á.
betri.tölum.þurfum.við.að.nota.þessar.tölur.en.höfum.
þá.í.huga.galla.þeirra ..
Orðið. mállýska. þarf. líka. að. nota. með. varfærni .. .Á.
Ítalíu.fyrir.Endureisnartímabilið.var.orðið.„tungumál“.
eingöngu.notað.(lingua): „lingua toscana“, „lingua vene-
ziana“, „lingua bergamasca“,.o .s .frv ..(Cardona.1987:67.en.
sjá. líka.Alinei. 1981) ..Á. Ítalíu. eru. dialetti. nú. á. dögum.
einnig. kölluð. lingue regionali („langues. régionales“. á.
frönsku‚.„regional.languages“.á.ensku),.lingue naturali .
(„náttúrulegt.tungumál“;.sjá.Pianigiani.1937).eða.lingue
territoriali (landsvæðistungumál) .. . Orðið. dialetto er.
notað.um.öll.afbrigði.tungumála.(en ..varieties, it . varietà).
sem.eru.ekki.lengur.opinber.tungumál,.eða.hafa.misst.
notkunarsvæði. sitt:. dialetto sardo. (sardínska),. dialetto
friulano. (fríúlíska),. dialetto piemontese. (piedmontíska),.
dialetto bergamasco. (bergamasco),. dialetto veneziano.
(feneyska),. dialetto veneto. (venetíska) .. Orðið. dialetto er.
líka.notað.yfir.öll.afbrigði.sem.tilheyra.einu.tungumáli.
en.eru.bara.töluð.á.ákveðnu.landsvæði:.dialetto (sardo)
di Oristano (sardinísk. mállýska. frá. Oristano), italiano
Þegar.maður.spyr.sig.einfaldra.spurninga,.er.oft.erfitt.
að.svara.með.nákvæmu.svari ..„Hvaða. tungumál. tala.
Ítalir?“:. það. myndi. borga. sig. að. svara. bara. „Ítalir.
tala. náttúrulega. ítölsku“ .. . Þetta. svar. birtist. í. flestum.
bókum ..En.auðvitað.er.raunveruleikinn.miklu.flóknari.
en. það. sem. stendur. í. bókum .. En. það. er. ekki. einfalt.
að. segja. hvað. sé. raunveruleiki,. sérstaklega. þegar.
við. tölum. um. tungumál .. Tungumálið. er. eins. og. allt.
það. sem. tengist. hinu. mannlega,. það. breytist,. þróast,.
hreyfist. og. er. oft. erfitt. að. flokka .. . Lifandi. tungumál.
breytast,. þróast,. blandast. saman,. og. fólk. breytir. og.
blandar. saman. tungumálum. í. samræðum:. . byrjar.
t .d .. á. opinberri. ítölsku. en. færir. sig. yfir. í. staðbundna.
ítölsku.og.endar.með.því.að.tala.staðbundið.tungumál.
sem.er.ekki. talin. ítalska.(t .d ..sikileyska.eða.fríúlíska) ..
Fræðimenn.standa.frammi.fyrir.erfiðu.verkefni.þegar.
þeir.greina.og.flokka.lifandi..tungumál ...Vandamálið.er.
einnig.að.fræðimenn.og.menntamenn.hafa.ekki.alltaf.
sýnt. tungumálum. sem. töluð. eru. á. götunni. áhuga,.
heldur. jafnvel. fyrirlitningu. (t .d .. Thor. Vilhjálmsson. í.
bók. sinni. „Hvað. er. San. Marino?“,. en. þar. talar. hann.
nokkrum. sinnum. um. ítalskar. mállýskur. og. þá. til. að.
tala.niður.til.þeirra) .
Í.ítölskufræðum.og.ítölskukennslu.er.ekki.mikill.tími.
né.áhugi.til.að.skoða.hin.ýmsu.tungumál.sem.Ítalir.tala.
fyrir.utan.ítölsku. .(um.lítinn.áhuga.og.þekkingu.ítöl-
skukennara. í.bandarískum.háskólum.sjá.Repetti.1996.
og.Haller.1980) ...
En. hér. viljum. við. gefa. smápláss. til. að. svara. hinni.
mikilvægu. spurningu:. „hvaða. tungumál. tala. Ítalir?“ ..
Þessi.spurning.er.mikilvæg.vegna.þess.að.skv ..könnun.
16 MÁLFRÍÐUR
Hvaða tungumál tala Ítalir?
Maurizio Tani (f. 1973) lauk meist-
araprófi(MA gráðu) í varðveislu
menningararfleifðar frá Háskól-
anum í Písa. Hann er með BA
próf í íslensku fyrir útlendinga (frá
HÍ), BA í málfræði, bókmenntum
og kennslufræði frá Háskólanum
í Písa - ICON háskólasamtök-
unum og skrifaði lokaritgerð um
ítalska lagasetning um varðveislu
fjölbreytileika tungumála (pluril-
ingualism). Maurizio er líka með
„post laurea master” diplóma í kennslu í ítölsku sem
erlent tungumál frá Útlendingaháskólanum í Perugia
sem á Íslandi er yfirleitt viðukennt sem  meistarapróf.
Maurizio hefur, síðan 2001, verið stundakennari í ítölsku
við Háskóla Íslands. Hann hefur skrifað bæði greinar
og bækur, m.a. kennslubók um sögu Ítalíu sem kom út í
fyrra (Aracne editrice, Róm).
Maurizio Tani.