Málfríður - 15.10.2005, Blaðsíða 9

MÁLFRÍÐUR 9
• innihald í tungumálanámi verði merkingar-
bærara og hagnýtara
• heildstæðara námi þar sem einangrun náms-
greina er rofin
• samvinnu kennara
• auknu menningarlæsi
Hversu útbreitt er CLIL?
Í yfirliti sem gefið var á ráðstefnunni kom í ljós að
Ísland er eitt sjö landa þar sem enn eru ekki skráð
dæmi um kennslu í anda CLIL. Það er hins vegar
mjög misjafnt eftir löndum hve langt þau eru komin
og hvernig CLIL er útfært, í hvaða tilgangi, hvaða
greinar eru helst samþættar tungumálanáminu,
hvaða tungumál er algengast að samþætta greinum,
í hvaða aldurshópum CLIL er algengast og hverjir
annast kennsluna. Víðast hvar er þó einungis um fáa
skóla að ræða.
Þær greinar sem oftast eru kenndar á erlendum
málum eru félags- og hugvísindagreinar þó að aðrar
greinar séu einnig nefndar á nafn og enska er það
tungumál sem oftast er um að ræða þó að önnur
tungumál komi einnig við sögu. Það eru dæmi
um skóla sem bjóða upp á samþættingu í þremur
erlendum málum og þremur námsgreinum og sums
staðar eiga nemendur þess kost að taka t.d. stúdents-
próf í sögu á þýsku og fá þá aukapunkta út á það.
CLIL hefur verið útfært á öllum skólastigum, frá
leikskóla upp í háskóla og í starfsmenntageiranum,
þó algengast sé það í efri bekkjum grunnskóla og á
framhaldsskólastigi. Þeir sem annast kennsluna eru
annað hvort kennarar sem eru jafnvígir á tungumál
og grein eða teymi tveggja kennara. Það kom fram
að sums staðar er kennslan borin uppi af kennurum
sem hafa erlenda málið að móðurmáli og eru jafn-
framt sérfræðingar í þeim greinum sem um ræðir.
Þetta þykir ekki vera framtíðarlausn og æskilegra sé
að leggja áherslu á samvinnu kennara.
Það sem vakti athygli okkar var að mjög víða er CLIL
einungis opið úrvalshópum nemenda sem jafnvel
þurfa að þreyta próf til að komast í slíka hópa. Í fyr-
irlestrum og umræðum var lögð áhersla á að þannig
eigi framkvæmdin ekki að vera og voru nefnd dæmi
um hið gagnstæða.
Kostir CLIL og það sem til þarf
Kostir þess að taka upp kennslu í anda CLIL eru aug-
ljósir, sbr. markmiðin hér að framan. Augljóst var að
verið var að hvetja þátttakendur á ráðstefnunni til
að tala fyrir því að breytingar yrðu gerðar á nám-
skrám og ytri aðstæðum náms svo að bjóða mætti
upp á sveigjanlegri kennsluhætti á borð við CLIL.
Fram kom að forsendur þess að taka upp kennslu-
hætti CLIL væru m.a. þær að sérstök þjálfun væri
veitt í kennaramenntuninni þar sem CLIL byggir á
ákveðinni aðferðafræði og felur í sér sérstök vinnu-
brögð. Nokkrar kennaramenntastofnanir hafa nú
þegar komið slíkri þjálfun inn í sitt kerfi. Annað sem
þarf að vera fyrir hendi er sveigjanleg námskrá. Á
Íslandi er námskráin greinilega talsvert sveigjanlegri
en í sumum öðrum löndum. Í íslensku námskránni
fyrir erlend mál er talað um þverfaglegt nám. Fram
kom að í námskrám nokkurra landa hefði þurft að
skilgreina sérstakar CLIL námsgreinar eða áfanga til
að skapa rými fyrir þessi vinnubrögð. Rýmið í okkar
námskrá er til staðar og athuga má hvort áhugi er
fyrir samþættingu við tungumál í öðrum greinum.
Það sem stendur CLIL sums staðar fyrir þrifum
eru ósveigjanlegar lagasetningar um að nám í grein-
um eigi að fara fram á móðurmálinu, ósveigjanleg
námskrá þar sem nákvæmlega er tilgreint inntak
náms og ósveigjanlegt prófakerfi. CLIL vinnu brögð
falla mjög vel að European Language Portfolio og
eru menn sammála um að það þurfi að innleiða
sjálfsmat í ríkara mæli inn í skólana og breyta hefð-
bundnu mati til þess að það falli betur að sveigj-
anlegum kennsluháttum. Má í því samhengi nefna
matsviðmið The Common European Framework of
Reference for Languages.
Staða Íslands og CLIL
Eftir að hafa hlustað á fyrirlestra og tekið þátt í
um ræðum á þessari ráðstefnu er okkur ljóst að á
Íslandi eru nú þegar sprotar sem geta fallið undir
CLIL, þó ekki ef ströngustu skilgreiningu er fylgt.
Það voru sýnd ýmis dæmi um CLIL sem minntu
mjög á þemavinnu (project work) sem tíðkast hefur
hér á landi um árabil, við vitum dæmi þess að
námsgreinar hafa verið kenndar á erlendum málum
og einnig getur þetta átt við ýmis alþjóðleg sam-
starfsverkefni sem víða eru fastir liðir í starfsáætl-
un íslenskra skóla. Það er því ljóst að útfærslan
er margvísleg. Við höfum fundað með fulltrúum
menntamálaráðuneytisins um þessi mál og höfum
m. a. bent á að CLIL gæti verið verðugt þróunar-
verkefni og árið 2005 var það raunar eitt af forgangs-
verkefnum European Label sem er viðurkenning á
nýbreytniverkefnum í tungumálakennslu.
En hér getur verið að Ísland hafi sérstöðu vegna
smæðar málsamfélagsins eins og við bentum á í
umræðum á ráðstefnunni. Af þessari ástæðu eru
CLIL skorður settar hér á landi en það getur verið
kærkomin viðbót þar sem aðstæður bjóða upp á
slíkt.