Frúin - 01.02.1963, Blaðsíða 8

Þannig kvað Sigfús prestur Guð-
mundsson á síðari hluta 16. aldar.
Þá er Ólöf ríka búin að liggja nær
öld í gröfinni. Hvernig skyldi Sigfúsi
hafa orðið við, ef hann hefði litið
allt prjál höfðingjanna á íslandi á
hennar dögum.
Engir íslendingar fyrr né síðar
hafa borizt jafnmikið á í klæðaburði
og litaskrauti og kynslóð Ólafar
ríku. Sennilega hefur kynslóð Jóns
Arasonar komizt næst henni í sterti-
mennsku, en úr því tekur að sneyð-
ast hér um hin dýru klæðin sem
annað. íslendingar skyldu verða auð-
mjúkir þegnar og halda á beining
sinni, en auðmýktin var ekki þeirra
sterka hlið á hennar dögum. Mig
brestur orðsnilld og kunnáttu til þess
að lýsa fatabúrinu á Skarði, Möðru-
völlum, Vatnsfirði og Reykhólum á
fyrri helmingi 15. aldar. Ef ég færi að
þylja nöfn á efnum og klæðum, sem
þar skörtuðu, þá yrði það óskiljan-
let orðakver nema sérfræðingum. Ég
býst ekki við, að menn verði miklu
nær, þótt þeir sjái orðin: baldikin,
bastard, beltisstakkur, bukram, dam-
ask, dreglahúfa, ermastakkur, fall-
rokkur, fallrokksstokkur, fjaður-
klæði, fuglastakkur, fuglasæi, fustan
o. s. frv. — og mál er að linni. „Ég
finn að ég þarfnast nokkurra þrum-
andi orða úr þýzku eða heillrar lúðra-
sveitar á pennaoddinn og purpura-
bleks á byttuna eða öfgafullrar og yf-
irþyrmandi æsifréttar til þess að gera
ykkur skiljanlegt, að þið verðið að
stíga inn í sömu veröld og hertoga-
frúin í Lísu í Undralandi“, segir
enskur tízkufræðingur um klæðnað
manna á 15. öld.
Ef Englendingar þurfa að gefa sig
á vald ævintýrinu til þess að skilja
umhverfi 15. aldar, þá þurfum við
íslendingar sennilega að ganga alla
leið inn í álfaborgina. Englending-
ar og aðrar þjóðir Evrópu eiga hallir,
kastala, málverk og myndvefnað frá
þessu tímabili, og hann segir okkur
skýrar brot úr sögu þess en þykkar
bækur. Við íslendingar eigum hins
vegar ekki neitt frá miðöldum nema
helzt kálfskinnsslitur og nokkra
snjáða dúka. Leifar af einni hurð
eru allar minjarnar um byggingar-
listina á íslandi. Húsakynni manna
eru hrunin og brunnin fyrir æva-
löngu. og okkur er orðið tamt að
álíta, að hér hafi menn um aldir bú-
ið í moldargrenjum og gengið í vað-
málsfötum nema á dögum Gunnars
og Njáls. Þá riðu hetjur um héruð
í litklæðum, og skrautbúin skip flutu
fyrir landi, og bændur flugust á. —
íslenzk hefðarkona á 15. öld. Teikning eftir Albrecht Diirer.
Þessi söguskoðun stendur á ærið
völtum grunni.
Forfeður okkar reistu sér aldrei
óbrotgjörn minnismerki úr steini,
heldur skráðu þeir þau á bókfell. Það
er Skúli Magnússon, sem fyrstur
lætur reisa hér steinhús. Það er nóg
af grjóti á íslandi, allra sæmilegasta
byggingarefni, en fslendingar voru
aldrei svo hrjáðir og aumir á miðöld-
um, að þeir ættu sér ekki húsavið.
Kastalar og steinhallir þess tíma
voru ekki sérlega vistleg húsakynni,
en steinbyggingar voru nauðsynlegar
valdsmönnum hjá styrjaldarþjóðum,
þegar að þeim var sótt með eldi og
stáli. Menn hljóta að vorkenna
vesalings fólkinu, sem var dæmt til
að búa í þessum hamraborgum rök-
um og kaldranalegum. Andúð manna
á steinbyggingum kemur m. a. fram
hjá hinum ríku Svíum. Þar reistu
höfðingjar sér herragarða úr timbri
allt fram á 19. öld, nema þar sem
ófriðarhættan var mest. Timbur-
skálarnir og stofurnar voru ólíkt
vistlegri, hlýrri og notalegri íbúðar-
hús og jafnvel fallegri en misjafnlega
klunnalegar steinbyggingar. Við
skulum hætta að hugsa okkur, að
Ólöf ríka og ætt hennar hafi hýrzt í
19. aldar torfbæ, sem var ávöxtur
aldalangra harðæra.
4. íslenzka konan í Louvre
og tízkan á dögum Ólafar ríku.
Á listasafninu í Louvre í París eru
varðveittar nokkrar myndir eftir
hinn fræga þýzka listamann Al-
8
FRÚIN