Fréttablaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 36

1. júní 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 36
Karlar eru í síauknum mæli að setja upp svunturnar og elda mat af lífi og sál. Þessi þróun er auðvitað ekki nýtilkomin. Fyrir rúmlega hálfum ára-
tug veitti matvælaframleiðandinn
PurAsia því athygli að kynjahlut-
föllin í eldhúsinu voru farin að
breytast það rækilega að það þyrfti
að taka það með í reikninginn við
markaðssetningu á nýjum vörum.
Fyrirtækið lét því vinna fyrir sig
skýrslu þar sem þátttaka karla í
eldhúsinu var rannsökuð. Skýrslan
leit dagsins ljós árið 2008 og nefnist
„The Emergence of Gastrosexuals.“
Samkvæmt henni hafði sá tími
sem karlar verja í matseld og upp-
vask meira en fimmfaldast síðan
1961 (úr fimm mínútum á dag í 27
mínútur). Fram að því sáu konur
nær eingöngu um matseld á heim-
ilum frá tímum iðnbyltingarinnar.
Eldamennskan sjálf hafði síðan
þá tekið stakkaskiptum og öðlast
aðra og meiri merkingu en að við-
halda manneskjum. Matreiðsla var
orðinn partur af lífstíl og jafnvel
sjálfstjáningu og renndi stoðum
undir fjölmenna stétt ástríðufullra
áhugakokka sem skýrsluhöfundar
nefndu „gastrosexuals“ (samanber
„metrosexual“). Nafnið var valið til
að leggja áherslu á ástríðuhliðina
og undirstrika hvernig tengsl mat-
reiðslu og kynímynda hafa smám
saman breyst. Við skulum kalla
þessa kokka „matrómenn“, sbr.
„metrómenn“, að minnsta kosti þar
til betra orð finnst.
Matrómenn eru ekki einsleitur
hópur en hinn dæmigerði matró-
maður er líklega karl á aldrinum
25 til 44 ára, í ágætum efnum, sem
hefur yndi af matarhefðum frá
öllum heimshornum, einkum Asíu.
Sterkir félagslegir kraftar hafa ýtt
undir tilkomu matrómanna, einkum
aukin atvinnuþátttaka kvenna.
En tilkoma matrómanna skýrist
ekki eingöngu af ríkari kröfu um
að karlar létti undir með mökum
sínum. Samkvæmt skýrslu PurAsia
litu 52 prósent karla sem tóku þátt
í rannsókninni á matreiðslu sem
áhugamál en ekki kvöð en innan við
40 prósent kvenna tóku undir það.
Aðrir þættir á borð við aukna
velsæld og fjölmenningu spila líka
inn í, og ekki spilla stjörnukokkar
á borð við Jamie Oliver og Gordon
Ramsay fyrir. Útbreiðsla matró-
mannsins er enda ekki bundin við
karlmenn í sambúð. Að kunna að
elda er töff. Einhleypir karlar vilja
líka ná valdi á eldamennsku til að
sýna fram á hvað þeir eru nútíma-
legir og jafnvel til að ganga í augun
á hinu kyninu.
Fjölgun ástríðukokka, af báðum
kynjum, er í sjálfu sér jákvæð.
Fagurkerar í eldhúsinu hafna rusl-
fæðinu og eru líklegri til að leggja
mikið upp úr gæðum hráefnisins
og uppruna (siðleg ræktun, lítið sót-
spor og svo framvegis). Hugsum
því fallega til ástríðukokkanna,
sem stuðla að bættri lýðheilsu og
umgengni við náttúruna.
Karlar sem kynda ofninn sinn
Það er af sem áður var þegar karlar komu ekki nálægt eldamennsku nema að sumarlagi með grilltangir að vopni. Leikni
í eldhúsinu er orðin að slíku karlmennskutákni að slegið hefur verið sérstakt hugtak yfir karla sem elska að elda– gastro-
sexuals. Fréttablaðið rak garnirnar úr nokkrum „matrómönnum“ sem vita fátt betra en að láta ljós sitt skína við hlóðirnar.
Bergsteinn
Sigurðsson
bergsteinn@frettabladid.is
Sverrir Viðar Hauksson er 48 ára gamall ráð-
gjafi hjá Capacent og fjölskyldufaðir í Garða-
bænum. Hann er kóngur í eigin eldhúsi og hefur
sérstakt dálæti á líbönskum mat. Áhuga hans á
mat rekur hann allt aftur til æskuáranna, þar sem
hann sat á eldhúsborðinu og fylgdist með móður
sinni elda.
„Fyrst og fremst hafði ég áhuga á að borða
mat, þannig að það var í rauninni rökrétt fram-
hald að fá líka áhuga á því að búa hann til. Ég var
ekki gamall þegar ég var farinn að hjálpa til í eld-
húsinu. Mamma var mikill matgæðingur. Seinna
fór hún út í rekstur á ferðaþjónustu. Þar dróst ég
út í að elda mat í magni fyrir gesti.“ Sverrir sér
alfarið um eldamennskuna á sínu heimili. „Það er
fyrirkomulag sem hentar öllum. Ég bý með konu
sem getur varla soðið kartöflur án þess að brenna
þær, þannig henni er helst ekki hleypt inn í eld-
húsið nema til að vaska upp.“
Þegar Sverrir heldur veislu eldar hann
líbanskan mat, sem hann smakkaði í fyrsta sinn
í Þýskalandi fyrir mörgum árum síðan og kolféll
fyrir. Fyrir um aldarfjórðungi var líbanskur veit-
ingastaður opnaður á Íslandi. Sverrir kynntist
eigandanum og fékk hann til að kenna sér tökin.
„Þetta er mikið um smárétti, þannig maður
endar kannski í tíu til fimmtán réttum. Þetta
kostar því fyrirhöfn en er þess fyllilega virði.“
Sverrir er eldri en tvævetur í eldhúsinu og man
þá tíð þegar það var óalgengt að karlarnir sæju
um matinn. Hann segist þó aldrei hafa orðið var
við að matreiðsluáhugi hans hafi verið sérstakur.
„Það var helst þegar það voru matarboð hjá
vinahópnum. Hjá vinum mínum sáu konurnar
alltaf um eldamennskuna en þegar ég hélt
matarboð eldaði ég sjálfur. Þetta varð stundum
til þess að þær sendu mönnunum sínum sneiðar
um að þeir mættu vera liðtækari í eldhúsinu og
sjálfsagt kunnu þeir mér þá litlar þakkir.“
Sverri finnst gaman að skreyta matinn og
láta hann líta vel út fyrir gesti. Hann gefur lítið
fyrir það að parturinn af ánægjunni við elda sé
aðdáunin sem fylgir því að láta ljós sitt skína fyrir
matargesti.
„Ánægjan er fyrst og fremst fólgin í því að hafa
matinn til, undirbúa, elda, framreiða og borða.“
Sat á eldhúsborðinu og horfði á mömmu
Neyðin kennir nöktum
kokki að spinna
Elur upp föðurbetrunga
í eldhúsinu
Hrannar Freyr Hallgrímsson er 28 ára
einhleypur gullsmiður sem býr í miðbænum.
Hrannar hefur verið ástríðukokkur í mörg ár
og var einmitt að byrja að útbúa mat fyrir út-
skriftarveislu um helgina þegar Fréttablaðið
náði í hann. En hann byrjaði að elda á sínum
tíma af neyðinni einni saman.
„Ég var í sambúð með konu, við eigum
saman barn, og það kom einfaldlega í minn
hlut að elda. En smám saman varð þetta að
ástríðu, ég komst fljótt að því hvað matur
varð miklu betri ef maður eldaði hann sjálfur
og lagði sig allan í matseldina.“
Hrannar er sjálfmenntaður í eldhúsinu,
fyrir utan nokkur brögð sem hann lærði af
móður sinni. Hann les mikið af uppskrifta-
bókum og veit fátt skemmtilegra en að gera
tilraunir í eldhúsinu. En hvenær kom að þeim
tímapunkti að hann gat horft í spegilinn og
sagt kinnroðalaust að hann væri fjári góður
kokkur?
„Ætli það hafi ekki verið fyrir tveimur
árum. Þá var ég orðinn einn en kominn með
stærra eldhús sem bauð upp á fleiri tilraunir.
Það er alltaf öðruvísi að elda fyrir sig einan
heldur en gesti, maður leggur ekki jafn mikið
upp úr útlitinu og bragðinu, en þarna fann ég
hvað mér fannst virkilega gaman að elda.“
Vinir Hrannars gera stundum góðlátlegt
grín að matreiðsluáhuga hans.
„Það helgast sjálfsagt af því að þeir eru
sjálfir gjörsamlega ófærir í eldhúsinu. Ætli
þeim standi ekki ógn af mér, vitandi að karl-
maður sem kann að elda þykir sjálfsagt betri
kvenkostur,“ segir hann og hlær.
Kjúklingur er uppáhaldshráefni Hrannars.
„Það er svo einfalt að það getur varla klikkað.
Mér finnst mjög gaman að gera kjúklinga-
salöt með aðeins öðruvísi tilbrigðum en
maður fær yfirleitt á veitingahúsum. Mér
finnst mikilvægt að leita eftir áhrifum frá
öðrum heimshlutum, maður vill ekki festast í
sama farinu.“
En hvað myndi Hrannar elda ef hann
ætlaði að ganga í augum á einhverjum?
„Líklega rjómalagaðan kjúkling, með
heimatilbúnu gvakamóle og heimagerðu
naanbrauði. Það hefur vakið góða lukku.“
Stefán Hrafn Hagalín er 42 ára forstöðu-
maður samskiptasviðs hjá Advania og fjöl-
skyldufaðir í Laugardalnum. Hann sér alfarið
um matseldina á heimilinu og ver að jafnaði
um tveimur tímum í eldhúsinu á dag.
„Ég hef séð um eldhúsið frá því ég hunsk-
aðist að heiman upp úr tíu ára aldri. En þetta
var nú frekar beisik eldamennska fyrsta
áratuginn. Ástríðueldamennskan byrjaði ekki
fyrr en upp úr þrítugu þegar ég var orðinn
nógu hvatvís og hrokafullur til að telja mig
geta toppað atvinnumenn.“
Stefán segir að fyrir sig sé matreiðsla eins
og jóga.
„Hentug leið til að vinda ofan af sér eftir
strembna vinnudaga og glöggva sig kannski
í leiðinni á nýjum bjórtegundum eða for-
vitnilegu rauðvíni.“ Hann kveðst hafa yfir-
fært eigin matarsmekk á fjölskylduna með
þrjósku.
„Þess vegna verður bragðsterkur arabískur,
indverskur, ítalskur, mexíkóskur eða spænskur
matur alltaf fyrir valinu. Í bland heiðrum við
þó japanskar sushi-hefðir og hægeldað íslenskt
heiðasælgæti. Grænmeti dekkar um það bil
sjötíu prósent af öllum diskum. Þess má geta
að yngstu gaurarnir mínir eru hörkuduglegir
við að hjálpa til í eldhúsinu og eiga örugglega
eftir að verða föðurbetrungar í þeim efnum
sem öðrum.“
Yndi Stefáns Hrafns af matseld fer ekki fram
hjá vinum hans á Facebook, þar sem myndir
af marokkóskum lambaspjótum og grilluðum
lúðubitum dúkka reglulega upp.
„Það er sjálfsagt meira framboð af matar-
statusum en eftirspurn, en fólkið nýtur von-
andi góðs af. Allavega þora þau ekki að kvarta.“
En hverjar eru fyrirmyndirnar í eldhúsinu?
„Ætli ég eigi ekki flest eftir Jamie Oliver.
Þrusukokkur og annars vegar við mitt hæfi
í ítalska skólanum með hráefnin í öndvegi
og hins vegar samstíga mér í bragðsterkum
en þó hóflega elduðum mat. Við erum báðir
með chilli, engifer og rósmarín í öllu og finnst
bjór og hvítlaukur passa við allt. Annars þykir
mér óhátíðleikinn við Jamie mest heillandi,
hvernig hann nálgast öll verkefni hrokalaust
og óbundinn af hefðum.“